Bestuursrecht

Opzet college

• Inleiding
• Bestuursorgaan
• Belanghebbende
• Besluiten
• Handhaving

Inleiding 

In het bestuursrecht vindt je het recht voor het bestuur (normen), van het bestuur (vergunning/subsidie) en tegen het bestuur (bezwaar/beroep). Een voorbeeld ter inleiding: Gedeputeerde Staten staan boeren toe op wilde zwijnen te jagen, mits zij zich laten registreren als jachthouder. De Rechtbank Den Haag keurde dit goed, ook al waren natuurbeschermingsorganisaties in protest gegaan. Het gaat in dit voorbeeld echt om het besturen van het land.

Montesquieu zei altijd dat je een onderscheid moest maken tussen wetgeven, rechtspraak en besturen.

Het bestuursrecht is geregeld in het Awb. Hier staat het materiële en formele recht in. Dit is bij privaatrecht, staatsrecht en strafrecht anders. Daar staat het materiële en formele recht beide in aparte wetten.

De essentie van besturen is eenzijdig ingrijpen in rechten en vrijheden van burgers. Voorbeelden hiervan zijn belastingaanslagen, weigeren vergunning buitenconcert, sluiting café of huis, onvoldoende voor een tentamen enz. Het bestuur grijpt in overeenkomstig de wet, de basis hiervoor is het legaliteitsbeginsel. Het mag niet zo zijn dat het bestuur zich allerlei bevoegdheden toedicht, die niet in de wet staan. Er moet een wettelijke basis zijn voor belastend optreden, maar ook voor begunstigd optreden.

Bestuursorganen

Bij privaatrecht heb je geleerd, dat natuurlijke personen en rechtspersonen juridische bevoegdheden hebben. De overheid treedt niet op als rechtspersoon, maar als bestuursorgaan. Er zijn verschillende niveaus voor rechtspersonen: centraal overheidsniveau, provinciaal niveau, gemeentelijk niveau en universiteit. Daaronder vallen dan weer bijvoorbeeld ministers, burgemeester en de examinator op een universiteit.

Er zijn twee soorten organen: A-organen en B-organen: 

Een A-orgaan is bijvoorbeeld een burgemeester. Een B-orgaan is bijvoorbeeld een autogarage met APK-bevoegdheid.

A-orgaan: Een A orgaan moet aan twee eisen voldoen: het moet een orgaan zijn, van een rechtspersoon krachtens publiekrecht ingesteld. Een voorbeeld hiervan is een minister. Deze hebben wij niet opgericht, maar is krachtens publiek recht ingesteld. Een portier van het ministerie is dan weer geen orgaan, omdat het niet voldoende zelfstandigheid heeft. Dat de staat, provincie, gemeente en waterschap ingesteld zijn door publiekrecht is geregeld in art. 2:1 BW. Een wet is per definitie publiekrecht, raak hierdoor dus niet in de war. In art. 2:1 BW staan ook de lichamen met krachtens Grondwet verordenende bevoegdheid (bijvoorbeeld de Orde van advocaten). De derde categorie is de lichamen door de wet belast met overheidstaken (bijvoorbeeld de Nederlandsche Bank). Voor het tentamen is het van belang onderscheid te maken tussen privaatrecht en de deeltjes die bestuursorganen genoemd worden.

Uitzonderingen op grond van art. 1:1 lid 2 zijn: wetgevende macht, kamers Staten-Generaal, organen rechterlijke macht, Raad van State en zijn afdelingen enz. Lees dit lid goed door voor het tentamen.

De Gemeente Amsterdam is een orgaan van rechtspersoon krachtens publiekrecht. De A-organen binnen de gemeente zijn: de burgemeester, College van B&W en de Raad.

De examinator van de RUG: de RUG is krachtens publiekrecht ingesteld (art. 1.8 WHW). Binnen de RUG zijn individuen die een zelfstandige bevoegdheid hebben, dus een examinator is een a-orgaan.

De VU is een voorbeeld van een universiteit die niet krachtens publiekrecht is ingesteld. Dit is namelijk een stichting. Toch zijn de examinatoren van de VU ook a-organen, dit is geregeld in de wet.

B-orgaan: Persoon met enig openbaar gezag bekleed is het vereiste. Een APK keurder heeft een publiekrechtelijke bevoegdheid op basis van de Wegenverkeerswet, dit is een B-orgaan. De APK keurder van een autogarage is niet een B-orgaan wanneer hij een auto verkoopt, hij is dit alleen wanneer hij zijn publiekrechtelijke bevoegdheid uitoefent.

LET OP; A-organen zijn bijna altijd onderworpen aan de Awb, zo’n B-orgaan heeft daar maar af en toe mee te maken.

Belanghebbende 

Belanghebbende is degene wiens belang rechtstreeks bij het besluit is betrokken; eigen en persoonlijk belang. Is dit het geval als een vader in beroep gaat tegen de weigering van de huursubsidie aan zijn zijn? moet gaan om "EIGEN". Tevens moet het objectief zijn en actueel (voorbeeld: ik ben tegen de vergunning voor een meubelwinkel, want ik wil LATER ook zo'n winkel beginnen" geen belanghebbende want niet actueel). 

Bevoegdheidsverwerving

Hoe komt een bestuursorgaan aan zijn bevoegdheden: rechtstreeks door de wet (attributie), door delegatie of door mandaat. Een mandaat houdt in dat je namens iemand mag beslissen. Een ambtenaar mag bijvoorbeeld namens de minister beslissen, er vindt dan niet echt overdracht plaats.

In de algemene wet bestuursrecht vindt je dus het materiële en het formele recht. In het materiële recht staan allerlei gedragsregels voor de bestuursorganen. Naast de Awb moet er ook gekeken worden naar het bijzonder bestuursrecht. In het geval van de wilde zwijnen in de inleiding, moet er ook gekeken worden naar de jachtwet. Een derde bron van de normenzijn de ongeschreven beginselen van behoorlijk bestuur. Bijvoorbeeld het gelijkheidsbeginsel.

Formele normen in Awb

Verbod van vooringenomenheid (art. 2:4 Awb). Zorgvuldige voorbereiding (art. 3:2 Awb), dit houdt in dat er voldoende vragen en duidelijke vragen moeten zijn.

Materiële normen in Awb

Zorgvuldige belangenafweging (art. 3:4 lid 1 Awb) en het evenredigheidsbeginsel (art. 3:4 lid 2 Awb).

Ongeschreven beginselen van behoorlijk bestuur

Gelijkheidsbeginsel, het vertrouwensbeginsel en het rechtszekerheidsbeginsel.

Formele normen in Awb

Bekendmaking (art. 3:40 Awb e.v.), motiveringsbeginsel (art. 3:46 Awb e.v.), beslistermijn (art. 4:13 Awb), inwerkingtreden besluit (als datum wordt meestal gehanteerd, de datum van publicatie).

Andere formele normen in Awb

De aard van bestuursrechtelijke bevoegdheden is exclusief, er wordt eenzijdig ingegrepen. Wanneer een Coffeeshophouder altijd zich netjes aan de regels houdt, maar één keer iets verkoopt aan iemand onder de achttien jaar, dan gaat zijn coffeeshop dicht. Dit heeft vaak verregaande consequenties voor een ondernemer. Voor zo’n sluiting van een coffeeshop moet je rechtsbescherming kunnen zoeken, de vraag is dan of de burgemeester art. 13b Opiumwet heeft toegepast en het Awb en ongeschreven abbb heeft toegepast.

Normen in het Awb, houdt in dat je je mag laten bijstaan en vertegenwoordigen (art. 2:1 Awb), daarnaast moet je het kunnen horen (art. 4:7 en 4:8 Awb), dit horen wordt in het onderwijs vaak ruim getrokken.

Materiële normen in Awb

Verbod van détournement de pouvoir (art. 3:3 Awb). Zo deed de politie van Amsterdam dit een keer met fouilleren, die leidden auto’s naar een preventief fouilleren gebied, zodat ze deze mensen toch konden fouilleren. Dit is natuurlijk niet zoals het hoort.