Week I 

Bestuursrecht heeft betrekking op relaties tussen de overheid (bestuursorgaan --> art. 1:1 Awb) en burgers (belanghebbende --> art. 1:2 Awb). Bereik van het bestuursrecht is erg groot, sommige dingen zou je eerder met strafrecht associëren. Ook is het bestuursrecht sterk beïnvloed door Europese regelgeving. 
Vaak overlapt het bestuursrecht dus met het strafrecht (iemand die fraudeert bij bijstand moet ook boete betalen), privaatrecht (overheid sluit overeenkomst over grondverkoop die bepalen waarvoor grond mag worden gebruikt) en Europees recht (Nederlandse wetgeving mag niet in strijd zijn met Europees recht). 

Het bestuursrecht is het recht voor, van en tegen het overheidsbestuur. 

• Het is als eerst het recht van de overheid, omdat het instrumentarium van het overheidsbestuur is; waarmee het bestuurt. Het bestuur heeft de mogelijkheid rechten en plichten van de burger te bepalen. Dit heet eenzijdige rechtshandelingen en geeft de overheid veel macht. Deze macht is echter wel beperkt door de wetgever die de bevoegdheid toekent aan de wetgever door wettelijke voorschriften. Dat vormt een van de functies van het bestuursrecht, namelijk de instrumentele functie: het bestuursrecht geeft de overheid de bevoegdheden (instrumenten) om het algemeen belang te behartigen en zijn publieke taak te vervullen. 

• Het zijn de normen voor het bestuur, omdat in het bestuursrecht het uitgangspunt is dat het bestuur niks mag, tenzij het in de wet staat, al het overheidsoptreden heeft een wettelijke grondslag nodig. Dit is de normerende functie. 

• Het is het recht tegen het bestuur, omdat het bestuursrecht ook rechtsbescherming biedt voor belanghebbenden die het niet eens zijn met besluiten van het bestuur. Het bestuursrecht heeft inspraakmogelijkheden. Dit is de waarborgfunctie. 

Bronnen van bestuursrecht: 

• Wet- en regelgeving --> De regels van het bestuursrecht zijn opgenomen in de Awb. Dit heeft net zoals het burgerlijk wetboek een gelaagde structuur (van algemeen naar bijzonder). Het bijzondere bestuursrecht staan in wetten en regelingen op specifieke terreinen van overheidsbeleid en zijn gericht op een speciaal bestuursorgaan of onderwerp.  

• Jurisprudentie 

• Annotatie van wetenschapper of praktijkjurist --> Annotatie bij uitspraak waarin hij toelicht wat er is gebeurd en legt hij het belang van de zaak uit. Vaak gelezen voor de recente ontwikkelingen. 

• Literatuur 

 Doelstellingen van Awb: 

1. Het bevorderen van eenheid binnen de bestuursrechtelijke wetgeving 

2. Het systematiseren en waar mogelijk, vereenvoudigen van de bestuursrechtelijke wetgeving 

3. Het codificeren van ontwikkelingen die zich in de bestuursrechtelijke jurisprudentie hebben afgetekend 

4. Het treffen van voorzieningen ten aanzien van onderwerpen die zich naar hun aard niet voor regeling in een bijzondere wet lenen 

Omdat het belangrijk is dat de regels duidelijk zijn en dat bijvoorbeeld gemeenteraden of provinciale staten niet afwijkende regels maken, is uniformen erg belangrijk. Soms moet er echter wel van worden afgeweken (ministers op grond van onderwijs of belastingen), maar dit mag niet te vaak gebeuren. Anders ontstaat er de onoverzichtelijke situatie voor de Awb. Daarom zijn er de volgende categorieën van Awb-regels te onderscheiden: 

Werkcollege 

Vraag 1 (bestuursorgaanbegrip) 

De voor deze week voorgeschreven uitspraak ‘Stichting Bevordering Kwaliteit Leefomgeving Schipholregio’ (AB 2015/219) is een belangrijke uitspraak voor de ontwikkeling van de publieketaakjurisprudentie. 

a. Wat is de centrale vraag in de uitspraak ‘Stichting Bevordering Kwaliteit Leefomgeving Schipholregio’? 

Kan een privaatrechtelijke rechtspersoon buitenwettelijk onder bepaalde omstandigheden toch al B-bestuursorgaan kwalificeren 

In de voor deze week voorgeschreven conclusie van AG Widdershoven schetst hij de historie en de verschillende lijnen van jurisprudentieontwikkeling met betrekking tot b-organen met buitenwettelijk openbaar gezag. 

b. Wat is volgens AG Widdershoven problematisch aan de publieketaakjurisprudentie? 

Hij stelde vast dat er geen consistente lijn is in de rechtspraak, waardoor het moeilijk voorspelbaar is wanneer sprake is van een b-orgaan. 

De ABRvS concludeert dat de ‘Stichting Bevordering Kwaliteit Leefomgeving Schipholregio’ geen bestuursorgaan is in de zin van Awb. 

c. Beschrijf de criteria waaraan volgens de ABRvS moet worden voldaan om te kwalificeren als een ‘buitenwettelijk b-orgaan’. 

Aan het inhoudelijke en financiële vereiste.  

Inhoudelijke vereiste --> De criteria voor geldverstrekking moeten in beslissende mate door één of meer a-organen worden bepaald (als een A-orgaan, zoals het college van gedeputeerde staten, een lijst had vastgesteld wanneer er sprake is van schrijnende gevallen dat er een aanvraag moet worden goedgekeurd. NIET als een a-orgaan gewoon geld had gegeven en er geen criteria aan had vastgesteld).  

Financiële vereiste --> De financiering van de stichting moet in overwegend mate (2/3 of meer) afkomstig zijn van één of meer a-organen. 

Vraag 2 (belanghebbendebegrip) 

Tolsma beschrijft in haar annotatie bij AB 2017/348 (Mestbassin Mechelen) de ontwikkeling in de jurisprudentie op grond waarvan een belanghebbende als belanghebbende wordt aangemerkt wanneer hij/zij ‘naar objectieve maatstaven gemeten, hinder van enige betekenis’ ondervindt. 

a. Op welk onderdeel van de OPERA-criteria ziet deze wijziging? 

Het persoonlijkheidsvereiste 

b. Leidt de nieuwe lijn tot een beperking of een uitbreiding van de kring van belanghebbenden? 

Beperking 

c. Waarom leidt dit criterium tot een ‘normatief oordeel’ volgens Tolsma? 

Ze schrijft dat door de jurisprudentie dit onduidelijkheid kan brengen en elkaar kan tegenspreken.  

d. Hoe duidt u de uitspraak AB 2018/192 (Bewoners Buggenum) in dit verband? 

Dit is een soortgelijke zaak als het mestbassin Mechelen. Ook hierbij moest getoetst worden aan het criterium ‘gevolgen van enige betekenis’. Verschil in deze zaak was dat de bewoners hun krachten hadden gebundeld in een stichting en zo als belanghebbende wilde worden aangemerkt. Rechtspersonen moeten aan een aantal vereisten voldoen als zij algemeen/collectief belang willen behartigen:  
1. Rechtspersoon  
2. Statutaire doelstelling  
3. Feitelijke werkzaamheden  

De rechtbank oordeelt dat hier sprake is van een collectief belang, maar dat er geen sprake is van bundeling van krachten, omdat de bewoners individueel geen belanghebbende zijn (de last van geur, verkeer en zicht is niet van enige betekenis). Zij oordelen dus uiteindelijk dat er geen sprake is van collectief belang. De afdeling oordeelt dat er sprake is van algemeen of overstijgende collectief belang, dus dan zijn de feitelijke werkzaamheden belangrijk. De feitelijke werkzaamheden zijn de dingen die je doet om het belang te behartigen (uit deze werkzaamheden moet blijken dat je het belang in het bijzonder behartigt). 

Vraag 3 (bestuursorgaanbegrip) 

De gemeente Den Haag voert een actief jeugdbeleid dat beoogt alle kinderen van Haagse gezinnen, dus ook gezinnen

Hoorcollege 

Overheid kan beleidsdoelen nastreven met bestuursrechtelijke en privaatrechtelijke instrumenten 

Bestuursrechtelijk: 

• Begrip: besluit (art. 1:3 Awb) 

• Soorten besluiten 

Privaatrechtelijk: 

• Soorten privaatrechtelijk handelen 

• Aanvaardbaar handelen (mag de overheid net zoals een eigenaar van haar bevoegdheden gebruikmaken of niet door haar bijzondere positie) 

Beschikking: inhoud: 

• Individueel: persoonsgericht 

• Concreet: zaaksgericht 

Overheidsrechtspersonen zijn dus drager vermogensrechtelijke bevoegdheden, plichten en rechten en kunnen bijvoorbeeld zijn: 

• Eigenaar (art. 5:1 BW) 

• Partij overeenkomst (6:213 BW) met particulieren of andere overheidsrechtspersonen 

• Eiser in actie uit onrechtmatige daad (art. 6:162 BW) 

Beperking op grond van het publiekrecht: 

• Gemene rechtsleer: BW exclusief bepalend. Vroeger aanvaard: Eindhoven/Staals1968: tweewegenleer toegestaan, ook ter behartiging algemeen belang. Privaatrecht leidend: publiekrechtelijke normen niet van toepassing op privaatrechtelijk handelen overheid 
   
  Twee problemen: 

1. De leer maakt ten onrechte geen principieel verschil tussen de aard van de toepasselijke privaatrechtelijke en bestuursrechtelijke regels 

2. De leer beschouwt ten onrechte het privaatrecht als het algemene recht en maakt hij van het bestuursrecht slechts het bijzondere uitzonderingsrecht 
    

• Gemende rechtsleer: civiele en publiekrechtelijke normen zijn van toepassing: publiekrecht bepaalt grenzen. Windmill-arrest: verbod doorkruising publiekrecht. Kunst & Antiekstudio 1991: ruimte privaatrecht/geen principiële keuze publiekrecht 

• Invullende rechtsleer: vanwege het legaliteitsbeginsel is het publiekrecht exclusief bepalend (Maastrichtse school) 

• Gemeenschappelijke rechtsleer: er is een algemene rechtsbron waaruit publiek en privaatrecht putten 

De overheid moet zijn Beginselen van Behoorlijk Bestuur in acht blijven nemen. Niet omdat de overheid zich als private partij zich gedraagt. Zo was in het arrest Amsterdam/Ikon de vraag of de overheid aan deze beginselen moest houden, nu zij als erfpachter de grond had gegeven aan Ikon en daar voorwaarden aan had gesteld. De Hoge Raad vond alsnog dat de gemeente zich aan deze beginselen moest houden. Ook de civiele rechter mag het bestuursoptreden toetsen aan de Algemene Beginselen van Behoorlijk Bestuur, dus ook het privaatrechtelijke optreden. 

Andere inet privaatrecht door overheid: 

• Onrechtmatige daad jegens de overheid: ontruiming gebouwen (Staat/Kabayel 1994) 

• Kostenverhaal (Vlissingse brandweerkosten 1992) 

Week III 

De bestuursbevoegdheid dient op de wet te berusten en moet overeenkomstig de wet worden uitgeoefend. Veel informatie die het bestuursoptreden nodig heeft is opgenomen in zogenoemde bijzondere wetten. Een bijzondere wet is een speciale wet die voor dat type optreden is geschreven. Deze bevat: 

1. De bevoegdheidstoekenning zelf en 

2. De regels die het bestuur daarbij in acht moet nemen 

In de Wet wapens en Munitie is er een verbod op wapens, behoudens een vergunning. De bevoegdheid om die vergunning te geven is gegeven aan de korpschef (1). En de wet heeft aan onder welk omstandigheden verlof kan worden gegeven (2). 

De bijzondere normstellingen vinden plaats op verschillende niveaus. Dit noemen we de gelede normstelling. In de Wet Wapens en Munitie moet ook gekeken orden naar de regeling wapens en munitie (ministeriële regeling) en de Circulaire wapens en munitie (beleidsregel). Dit gebeurt vaak in het bestuursrecht dat je begint bij de wet in formele zin en daalt steeds verder af naar lagere regels om te bezien hoe van die bevoegdheid gebruik kan worden gemaakt.  
Redenen voor een gelede normstelling: 

• Het is praktisch onmogelijk om alles bij formele wet te regelen 

• Normen moeten voortdurend en snel aangepast worden aan de maatschappelijke omstandigheden 

• Nadere regelgeving vergt soms vergaande administratieve en technische details; het zou zinloos zijn daarmee het parlement te belasten 

• Het decentralisatiebeginsel: besluitvorming zo dicht mogelijk bij de burger 

• Het is gewenst dat normen worden vastgesteld na overleg en/of inspraak; dat is bij formele wetgeving moeilijker te realiseren dan bij normstelling op een lager niveau 

• Pas in een concreet geval kan worden aangegeven hoe moet worden gehandeld; er zal een individuele beslissing genomen moeten worden 

Redenen voor geen gelede normstelling: 

• Er bestaat een risico op uitholling van de democratische legitimatie van wet- en regelgeving. Alleen bij een wet in formele zin, provinciale en gemeentelijke verordeningen zijn de democratisch gelegitimeerde organen betrokken. Als dit dan wordt gedelegeerd aan lagere bestuursorganen hebben de democratische organen weinig invloed op de inhoud daarvan 

• Dit verschijnsel betekent dat niet alles meer in een wet in formele zin wordt geregeld, dat burgers nogal wat moeite moeten doen om uit te vinden welke regel op hen van toepassing zijn. De wet- en regelgeving wordt dus onduidelijker 

Om na te gaan of het bestuur een bevoegdheid heeft en zo ja, of het daar op een juiste wijze gebruik van heeft gemaakt, moet er worden gekeken naar zowel een de bijzondere rechtsnormen als naar de algemene rechtsnormen. Eerst moet je de bijzondere regelgeving opzoeken die speciaal voor jouw onderwerk is gemaakt (Muilkorfgebod, Wet wapens en munitie). In de bijzondere regeling spoor je allereerst de grondslagen van de bevoegdheid op: op grond van welk voorschrift is het bestuur bevoegd? Vervolgens kun je in die bijzondere regel en de onderliggende regelgeving (gelede normstelling) zoeken naar normering van het bestuursoptreden. Deze bevatten vaak

Werkcollege 

Vraag 1 – Beleidsregels Uit het voor deze week voorgeschreven artikel van Feenstra & Tollenaar blijkt dat de ABRvS in oktober 2016 een nieuwe jurisprudentielijn heeft ingezet over de toepassing van beleidsregels.  

a. Wat houdt deze nieuwe jurisprudentielijn in?  

Nieuwe interpretatie van art. 4:84. Je bent overeenkomst je beleidsregel te handelen, maar als er bijzondere omstandigheden voordoen met betrekking op de belangen van de burger onevenredig worden geraakt moet je van de beleidsregel afwijken. 

b. Wat betekent deze nieuwe jurisprudentielijn voor de rechterlijke toetsing van beleidsregels?  

Een beleidsregel kan je niet in bezwaar of beroep (art. 8:3 lid 1) 

Vraag 2 - Natuurbescherming De Wet natuurbescherming implementeert de Habitatrichtlijn 92/43/EC en bevat onder andere de volgende artikelen: Art. 3.5 Wet natuurbescherming 1. Het is verboden in het wild levende dieren van soorten, genoemd in bijlage IV, onderdeel a, bij de Habitatrichtlijn, bijlage II bij het Verdrag van Bern of bijlage I bij het Verdrag van Bonn, met uitzondering van de soorten, bedoeld in artikel 1 van de Vogelrichtlijn, in hun natuurlijk verspreidingsgebied opzettelijk te doden of te vangen. 2. (…) 3. (…) 4. Het is verboden de voortplantingsplaatsen of rustplaatsen van dieren als bedoeld in het eerste lid te beschadigen of te vernielen. Art. 3.8 Wet natuurbescherming 1. Gedeputeerde staten kunnen ontheffing verlenen van een of meer van de verboden, bedoeld in de artikelen 3.5 en 3.6, tweede lid, ten aanzien van dieren of planten van daarbij aangewezen soorten, dan wel ten aanzien van de voortplantingsplaatsen, rustplaatsen of eieren van dieren van daarbij aangewezen soorten. 1 2. (…) Gedeputeerde Staten van Noord-Holland publiceren in het Provinciaal Blad regels ter invulling van de bevoegdheden neergelegd in artikel 3.8 Wet natuurbescherming onder vermelding van de volgende overwegingen: Overwegende dat het wenselijk is om vast te leggen op welke wijze uitvoering en invulling wordt gegeven aan de bevoegdheden voortvloeiend uit de hiervoor genoemde artikelen van de Wet natuurbescherming;  

a. Wat voor soort besluit zijn de in het Provinciaal Blad gepubliceerde regels van de Gedeputeerde Staten van Noord-Holland?   

Beleidsregel 

b. In hoeverre zijn deze regels vatbaar voor rechterlijke toetsing door de bestuursrechter? II. Oefenvragen  

Beleidsregels kan je niet bij de bestuursrechter aanvechten 

Vraag 3 Vertrouwensbeginsel Piet Knotwilg woont in de gemeente Zand en Vee en houdt sinds het jaar 2018 op zijn erf een paardenstal met daarnaast een opslag voor paardenmest. Het College van B&W besluit tot handhaving over te gaan door Piet onder oplegging van een dwangsom te gelasten de mestopslag te verwijderen. Het College voert daartoe aan dat voor het houden van de mestopslag een omgevingsvergunning nodig is, terwijl die nooit door Piet is aangevraagd. Piet komt op tegen de oplegging van de dwangsom door bezwaar te maken bij het College van B&W. Hij verwijst daartoe naar een gespreksverslag van 20 december 2018 waaruit blijkt dat aan hem door ambtenaren van de gemeente is toegezegd dat voor de mestopslag geen vergunning is vereist en dat niet handhavend zal worden opgetreden. In dat gespreksverslag is tevens opgenomen dat de ambtenaren aanwezig waren ‘namens het College van B&W’.  

Hoorcollege 

Legaliteitsbeginsel: 

• Legaliteit: ingrijpend overheidsoptreden moet op de wet zijn terug te voeren 

• Fluoridering-arrest  

Bij HR Fluoridering-arrest ging het om het geval van materiële legaliteit. De gemeente had de plicht om water deugdelijk te maken, oftewel drinkbaar volgens art. 4 lid 1 Waterleidingwet. De staatssecretaris had echter de toestemming gegeven aan de gemeente van Amsterdam om fluoride toe te voegen voor massamedicatie om tandbederf tegen te gaan, terwijl zij alleen bevoegd was tot drinkbaar maken. Dit had de wetgever niet bedoeld en dus tegen het legaliteitsbeginsel. De Hoge Raad had dus besloten dat dit van dermate ingrijpende aard is dat een wettelijke grondslag vereist. 

Grondwet: 

• Art. 16 GW --> geen feit is strafbaar dan uit kracht van een daaraan voorafgegane wettelijke strafbepaling 

• Art. 89 Grondwet 
  Lid 1: Algemene maatregelen van bestuur worden bij koninklijk besluit vastgesteld| 
  Lid 2: Voorschriften, door straffen te handhaven, worden daarin alleen gegeven krachtens de wet. De wet bepaalt de op te leggen straffen 

Awb: 

• Art. 5:4 lid 1 Awb: de bevoegdheid tot het opleggen van een bestuurlijke sanctie bestaat slechts voor zover zij bij of krachtens de wet is verleend 

• Ook voor begunstigend overheidsoptreden maar minder strikt (art. 6:23 Awb) --> subsidie slechts op grond van wettelijk voorschrift maar diverse uitzonderingen 

Toezicht en handhaving: 

• Toezicht: controleren of wet- en regelgeving wordt nageleefd 

• Handhaving: indien sprake is van het niet naleven van wet- en regelgeving daartegen optreden met als doel daaraan een einde te maken 

• Vaak samen ook met handhaving aangeduid 

Toezicht I: 

• Algemeen pakket aan bevoegdheden voor toezichthouders (art. 5:11 Awb: bij of krachtens wet aangewezen) 

• Beperking pakket bij wettelijk voorschrift (ook APV) (art. 5:14 Awb); uitbreiding alleen bij formele wet 

• Welke bevoegdheden --> art. 5:15-5:20 Awb (plaatsen betreden, inlichtingen vorderen, identificatie vorderen, inzage vorderen in gegevens, etc.) 

Toezicht II: 

• Normering toezicht: 
  - Hoofdstuk Awb 
  - Betreft geen besluiten, dus hoofdstuk 3 Awb alleen via schakelbepaling 3:1 Awb van overeenkomstige toepassing 
  - Hoofdstuk 5 Awb: identificatieplicht (art. 5:12 Awb), evenredigheidseis (art. 5:13 Awb) 
  - Art. 6 (eerlijk proces) en 8 (privéleven) EVRM 
  - Betreffende bijzondere wet 
  - Ongeschreven abbb 

Handhaving I: 

• Indien er sprake is van een overtreding vaak keuze hoe daartegen op te treden: strafrecht 

• Overtreding definitie in art. 5:1 lid 1 Awb 

• Overtreder definitie in art. 5:1 lid 2 Awb 

Handhaving II: 

• Welke instrumenten in het bestuursrecht/bestuurlijke sancties (art. 5:2 lid 1 a Awb) --> opgelegde verplichting of onthouden aanspraak: 
  - Last onder bestuursdwang (herstelsanctie; art. 5:1 lid 1 b Awb) 
  - Last onder dwangsom  
  - Bestuurlijke boete (bestraffende sanctie; art. 5:2 lid 1 c Awb) 
  - Maatregelen als korting uitkering/subsidie, intrekking vergunning, naming en shaming 

Handhaving III: 

• Algemene normen handhaving: 
  - Hoofdstukken 2,3 en 4 Awb 
  - Titel 5.1 Awb (art. 5:3 Awb alleen voor sancties als geregeld in Awb of aangewezen): legaliteit, eis wederrechtelijkheid, geen cumulatie, preventief toepassen, samenloop, inhoud beschikking, bestemming opbrengst, zwijgrecht en cautie) 
  

Week 5

Bij de handhaving van normen geldt voor particulieren als voor de overheid zelf. Hoewel de verantwoordelijkheid voor handhaving in eerste instantie bij de overheid ligt, mag van iedere deelnemer aan het maatschappelijk verkeer worden verwacht dat hij bijdraagt aan een leefbare samenleving door zich aan normen te houden. Handhaving aan via bestuursrechtelijke, privaatrechtelijke en strafrechtelijke instrumenten worden bevorderd. Vaak kiest de wetgever voor een bestuurlijke boete omdat het een eenvoudige sanctie is (geen rechter nodig) en effectief is.  

Onder een bestuurlijke sanctie wordt verstaan een door een bestuursorgaan wegens een overtreding opgelegde verplichting (geldsom betalen of overtreding beëindigen) of onthouden aanspraak (art. 5:2 lid 1 Awb). Er mag geen bestuurlijke sanctie worden opgelegd zonder wettelijke basis (art. 5:4) en ook niet als er sprake was van een rechtvaardigingsgrond (art. 5:5). Bestuurlijke sancties kan worden onderscheiden in: 

1. Herstelsancties --> strekt tot het geheel of gedeeltelijk ongedaan maken of beëindigen van een overtreding, tot het voorkomen van de herhaling daarvan, dan wel tot het wegnemen of beperken van de gevolgen van een overtreding. Reparatoir van aard 
   Een overtreding is een gedraging die, of een nalaten dat, in strijd is met het bepaalde bij of krachtens enig wettelijk voorschrift (art. 5:1 lid 1). Een overtreder is een natuurlijk persoon of rechtspersoon (art. 5:1 lid 3) die de overtreding pleegt of medepleegt (art. 5:1 lid 2). Er is ook een cumulatieverbod van herstelsancties: er mag slechts één tegelijk van kracht zijn ten aanzien van de overtreding in kwestie (art. 5:6). Wel kan een herstelsanctie worden opgelegd voordat de overtreding daadwerkelijk is begaan: een klaarblijkelijke dreiging van een overtreding is voldoende (art. 5:7). Dit geldt niet voor een bestraffende sanctie.  
   Voorbeeld: 

•  Last onder bestuursdwang (art. 5:21-5:31c Awb). De definitie: Onder last onder bestuursdwang wordt verstaan: de herstelsanctie, inhoudende: a. een last tot geheel of gedeeltelijk herstel van de overtreding, en b. de bevoegdheid van het bestuursorgaan om de last door feitelijk handelen ten uitvoer te leggen, indien de last niet of niet tijdig wordt uitgevoerd (art. 5:21). Een last onder bestuursdwang kan bijvoorbeeld worden ingezet als een schuur illegaal is gebouwd, dus zonder vergunning. Het college van B&W kan ervoor kiezen om het gebouw zelf te slopen als de overtreder dit niet doet binnen de gestelde termijn. De gemaakte kosten zijn dan voor rekening van de overtreder. In dit artikel staat niet in welke gevallen dit mag worden opgelegd. Dit staat in bijzondere wetten, zoals de Gemeentewet (art. 125). Het gaat om een bevoegdheid en niet een verplichting tot het toepassen ervan. Er mag dus worden gekozen het op te leggen. Echter in de sfeer van ruimtelijke ordening en milieurecht moet het gemeentebestuur als regel tot handhaving overgaan. Op gemeentelijk niveau is het college van burgemeesters en wethouders bevoegd, tenzij het regels betreft die de burgemeester uitvoert. Die is dan zelf bevoegd of wanneer door het college of burgemeester bevoegdheden zijn overgedragen aan een commissie (art. 125 lid 1 en lid 2 Gemeentewet). Op provinciaal niveau is deze bevoegdheden gegeven met betrekking tot

Werkcollege 

Vraag 1 Beantwoord de volgende vragen en betrek hierbij Awb-tijdperk en de bijdrage van Molendijk en Ortlep die voor deze week staat voorgeschreven.  

a. Wat houdt de zogenoemde ‘dubbele bevoegdheidsgrondslag’ in? 

Dit is hun visie op het legaliteitsbeginsel. Het legaliteitsbeginsel moet de bevoegdheid zelf maken (materiële bevoegdheid) en deze bevoegdheid moet aan een orgaan worden toegewezen. Het EU-recht schept wel de materiële bevoegdheid maar geeft dit slechts aan een lidstaat en niet een concreet orgaan. Molendijk en Ortlep vinden dus dat in het nationale recht deze bevoegdheid aan een orgaan wordt toegekend 

 b. Waarom zijn Molendijk & Ortlep van mening dat ‘halve legaliteit’ problematisch is?  

Het Eu-recht geeft wel de materiële bevoegdheid, maar het nationale recht geeft niet aan, aan welk orgaan. Het is dus maar voor de helft geregeld. 

Dit is problematisch, want als dit niet wordt toegekend dat een orgaan dit zelf aan zichzelf toekend. Dit zorgt voor een probleem in de attributiefunctie: rechtsonzekerheid en je wilt dit door een democratisch gekozen wetgever laten bepalen, zodat dit wordt gekozen door de burger. Ook de beschermingsfunctie: de randvoorwaarden ontbreken over hoe de bevoegdheid moet worden toegepast en beschermt de burger doordat een wettelijke grondslag is vereist voor bevoegdheidsuitoefening. 

Vraag 2 De uitspraak ABRVS 13 november 2013, ECLI:NL:RVS:2013:1930 (Inbeslagname Orchideeën) gaat over de doorwerking van Unierecht. Eén van de vragen die in de uitspraak wordt opgeworpen betreft de vraag of de staatssecretaris bevoegd was tot de inbeslagnames. In ABRVS 13 november 2013, ECLI:NL:RVS:2013:1930 (Inbeslagname Orchideeën) overweegt de Afdeling in r.o. 4.2: “In artikel 16, vierde lid, van de Basisverordening is uitdrukkelijk bepaald dat indien een levend specimen van een soort genoemd in bijlage B of C op een bepaalde plaats wordt binnengebracht zonder passende geldige vergunning of certificaat, het specimen in beslag moet worden genomen en het verbeurd kan worden verklaard. De Afdeling stelt gelet hierop vast dat op grond van artikel 16, vierde lid, van de Basisverordening een verplichting bestaat voor zover die bepaling ziet op het in beslag nemen van een levend specimen dat zonder de daartoe vereiste invoervergunning binnen de Europese Unie is gebracht. Het bepaalde in artikel 16, vierde lid, van de Basisverordening schept die verplichting, zonder dat een bevoegdheidsattributie door het nationale recht noodzakelijk is. Het voorgaande betekent dat de besluiten van 10 en 15 februari 2012, 6 april 2012 en 15 juni 2012 tot toepassing van bestuursdwang hun rechtsgrondslag rechtstreeks in artikel 16, vierde lid, van de Basisverordening vinden.”  

a. Bent u van mening dat in deze zaak aan het vereiste van de dubbele bevoegdheidsgrondslag is voldaan?  

Nee, want de bevoegdheid is nergens in het nationale recht aan de staatssecretaris gegeven. 

b. Hoe dient de aangehaalde rechtsoverweging 4.2 van de Afdeling te worden beoordeeld in het licht van de noodzaak van een dubbele bevoegdheidsgrondslag zoals bepleit door Molendijk en Ortlep in JBPlus 2017/4?  

Niet wenselijk, want beide moet gebeuren (bevoegdheid gecreëerd door EU-recht en dit moet worden toegewezen in het nationaal recht) 

Vraag 3 In het kader van de uitvoering van Unierecht moeten lidstaten vervolgens – voor zover in het Unierecht geen uitvoeringsregels zijn gegeven – hun nationale recht toepassen. In deze uitspraak betekent dit dat de staatsecretaris gebruik

Hoorcollege

Onrechtmatige overheidsdaad: 

• Hoe/waar schadevergoeding te verkrijgen ten gunste van besluiten en ander overheidshandelen 

• Welke materiële criteria gelden om te bepalen of de overheid schadeplichtig is 

Rechtmatige overheidsdaad: 

• Hoe/waar schadevergoeding te verkrijgen bij schadeveroorzakend rechtmatig handelen van de overheid  

• Welke materiële criteria gelden om te bepalen of de overheid schadeplichtig is 

Urgenda-uitspraak: 

• Voorbeeld onrechtmatig handelen want in strijd met de zorgplicht van de artikelen 2 en 8 EVRM 

Overheidsaansprakelijkheid: 

• Belangrijke vragen over positie overheid: 
  - Rechter bevoegd over de beoordeling rechtmatigheid overheidshandelen 
  - Rechter bevoegd over de beoordeling van schade 

• Noordwijkerhout/Guldemond-uitspraak --> je kan bij de burgerlijke rechter terecht als je vraagt om door de burgerlijke rechter te worden beschermd 

Burgerlijke rechter of bestuursrechter: 

• Met ingang van 1994: algemene bestuursrechter bevoegd over besluiten (Awb) 

• Bijzondere bestuursrechtspraak 

• Nog kleinere rol burgerlijke rechter: afstemming nodig 

• Art. 8:88 Awb: 
  1. De bestuursrechter is bevoegd op verzoek van een belanghebbende een bestuursorgaan te veroordelen tot vergoeding van schade die de belanghebbende lijdt of zal lijden als gevolg van: 
  a. Een onrechtmatig besluit 

Artikel 8:89 Awb: 

• Onrechtmatige daad: bepaalde zaken exclusief naar civiele rechter, met uitzonderingen: 
  - CRvB en HR-belastingzaken in welke zaken de bestuursrechter exclusief bevoegd is 
  - In overige zaken: claims t/m 25.000 euro keuzevrijheid: NB claim van 25.000 euro mag worden opgeknipt 

• Bij burgerlijke rechter dagvaardingsprocedure (art. 6:162 BW) 

Onrechtmatig  handelen I: 

• Aansprakelijkheid voor appellabele Awb-besluiten/daarmee verband houdende voorbereidingshandelingen/het niet tijdig nemen van een besluit (art. 8:88 Awb) 

• Probleem: afstemming met als oplossing: 
  - Formele rechtskracht (Heesch/Van de Akker) 
  - Oneigenlijk of omgekeerde formele rechtskracht (St. Oedenrode/Driessen) 
  - Schuld/toerekenbaarheid is gegeven = quasi risicoaansprakelijkheid (Van Gog/Nederweert) 

Onrechtmatig handelen II: 

• Aansprakelijkheid voor ander overheidshandelen: avv, beleidsregels, civielrechtelijk handelen, feitelijk handelen 

• Rechtsgang: civiele rechter 

Eisen 6:162 BW of status aparte: 

• Evolutie: Noordwijkerhout/Guldemond 

• Van schending van rechter/verwaarlozing van rechtsplichten die hun grondslag vinden in het privaatrecht 

• Via handelen dat in strijd komt de eigen rechtsplicht van de overheid (Ostermann-arrest) dus in samenwerking met wettelijk voorschrift 

• Tot schending zorgvuldigheid die in het maatschappelijk verkeer betaamt: ook ongeschreven publiekrecht (Amsterdam/IKON-arrest) 

• Codificatie: art. 6:162 BW, art. 3:14 BW en 3:1 lid 2 Awb 

Eisen 6:162 BW 

 [note: deze afbeeldingen uit het college zijn door de WorldSupporter redactie verwijderd wegens vermoedelijke inbreuk op het auteursrecht] 

Formele rechtskracht: 

• Heesch/Van de Akker --> wanneer tegen een beschikking een met voldoende waarborgen omklede rechtsgang heeft opengestaan en deze niet is benut, dient de burgerlijke rechter ervan uit te gaan, dat die beschikking rechtmatig is zowel wat haar wijze van totstandkoming, als wat haar inhoud betreft 

Uitzonderingen formele rechtskracht: 

• Bezwaren door bijkomende omstandigheden zo klemmend worden: 
  - Onrechtmatigheid erkend (Heesch/Van de Akker) 
  - Geen verwijt burger door gedrag overheid 
  - Geen belanghebbende ten tijde van besluit/onderzoeksplicht veiligheid overheid 
  - Niet-beroepsgerechtigden 

Onrechtmatige formele wetgeving: 

• Belemmering: toetsingsverbod art. 120 Grondwet