Identiteitsdiffusie, ook wel identiteitsverwarring genoemd, is een term uit de identiteitsontwikkelingstheorie van Erik Erikson. Het beschrijft een fase in de adolescentie waarin jongeren geen duidelijk gevoel van identiteit hebben. Ze hebben nog niet actief verschillende rollen en waarden verkend en hebben zich nog niet vastgelegd op een definitieve identiteit.

In Eriksons model doorlopen adolescenten acht stadia in hun psychologische ontwikkeling. In de identiteitscrisis (fase 5) worstelen jongeren met de vraag wie ze zijn en wat ze willen met hun leven. Identiteitsdiffusie kenmerkt zich door een gebrek aan vooruitgang in deze fase. Jongeren lijken vast te zitten in een staat van onzekerheid en verwarring over hun identiteit.

Wat zijn de belangrijkste kenmerken van diffusie?

• Onzekerheid: Identiteitsdiffusie-adolescenten voelen zich onzeker over wie ze zijn en wat ze willen met hun leven. Ze hebben het gevoel dat ze hun ware zelf nog niet kennen.
• Gebrek aan richting: Ze hebben geen duidelijk gevoel van richting in hun leven. Ze weten niet wat ze willen studeren, waar ze willen werken of met wie ze hun leven willen doorbrengen.
• Passieve houding: Ze nemen geen actieve stappen om hun identiteit te ontwikkelen. Ze experimenteren niet met verschillende rollen en waarden en vermijden het om moeilijke keuzes te maken.
• Afhankelijkheid: Ze zijn vaak erg afhankelijk van anderen voor hun identiteitsgevoel. Ze conformeren zich aan de verwachtingen van ouders, leraren of vrienden zonder hun eigen waarden en overtuigingen te ontwikkelen.

Waarom is diffusie belangrijk?

Identiteitsdiffusie kan een moeilijke en uitdagende fase zijn voor adolescenten. Het kan leiden tot gevoelens van angst, depressie en eenzaamheid. Het is echter belangrijk om te beseffen dat identiteitsdiffusie een normaal onderdeel is van de ontwikkeling. De meeste adolescenten komen er uiteindelijk uit en ontwikkelen een sterke en gezonde identiteit.

Wat is de toepassing van diffusie in de praktijk?

Identiteitsdiffusie is een concept dat vooral wordt gebruikt in de ontwikkelingspsychologie en pedagogie.

• Ontwikkelingspsychologie: Onderzoekers in de ontwikkelingspsychologie bestuderen identiteitsdiffusie om te begrijpen wat de oorzaken en gevolgen zijn van deze fase.
• Pedagogie: Pedagogische professionals kunnen kennis over identiteitsdiffusie gebruiken om adolescenten te ondersteunen in hun identiteitsontwikkeling. Ze kunnen hen helpen om hun gevoelens van onzekerheid te begrijpen en om stappen te zetten om hun identiteit te ontwikkelen.

Praktijkvoorbeeld

Een middelbare scholier weet niet wat hij na zijn schooltijd wil doen. Hij heeft geen interesse in een bepaalde studie of carrière en hij weet niet waar hij goed in is. Hij is bang om een keuze te maken, omdat hij bang is dat hij de verkeerde keuze maakt. In dit voorbeeld is er sprake van identiteitsdiffusie, omdat de scholier zich onzeker voelt over zijn identiteit en geen duidelijk gevoel van richting heeft in zijn leven.

Kritische kanttekeningen

Het is belangrijk om te onthouden dat identiteitsdiffusie een complex concept is en dat er niet één verklaring is voor waarom het gebeurt.

• Invloed van diverse factoren: Sommige adolescenten zijn meer vatbaar voor identiteitsdiffusie dan anderen vanwege factoren zoals hun persoonlijkheid, hun opvoeding en hun sociale omgeving.
• Niet altijd problematisch: Identiteitsdiffusie hoeft niet altijd problematisch te zijn. Sommige adolescenten die deze fase ervaren, komen er uiteindelijk sterker uit en ontwikkelen een meer genuanceerd en complex gevoel van identiteit.
• Te weinig aandacht voor culturele context: Critici wijzen erop dat Eriksons model van identiteitsontwikkeling te weinig aandacht besteedt aan de culturele context waarin adolescenten opgroeien. In sommige culturen is er meer druk om vroeg in het leven keuzes te maken over identiteit, wat het moeilijker kan maken voor adolescenten om een periode van exploratie en onzekerheid te doorstaan.