Oefenpakket Basisvaardigheden Communicatie

Hoofdstuk A: Effectief communiceren

Saamhorigheid (compresence)

De aanwezigheid van anderen heeft invloed op ons gedrag.

Sociatie

De aangeboren behoefte om zich met anderen te verbinden. Dit zorgt ook voor de vorming van een eigen identiteit.

Competentie

De wens om je overtuigd en effectief te voelen over de acties die je uitvoert om doelen te bereiken.

Verbondenheid (relatedness)

De wens om hechte contacten en positieve relaties te hebben met de mensen die belangrijk voor je zijn.

Autonomie

De wens om controle over je eigen lot te hebben in plaats van door anderen gestuurd te worden.

Homo interagens

De menselijke geest past zich aan om deel te nemen aan sociale interactie en omdat wij als homo sapiens (mens) zo sociaal zijn kunnen we beter ‘homo interagens’ genoemd worden.

Preventief effect (profylactic effect)

Onze interactieve vaardigheden hebben een preventieve werking omdat sociaal competente mensen weerbaarder zijn tegen de psychosociale problemen/stressoren die men tegenkomt in het dagelijks leven.

Sociaal kapitaal

De voordelen van sociaal vaardig zijn, namelijk het kunnen onderhouden van een netwerk bestaande uit toegewijde relaties gekenmerkt door welwillendheid (goodwill), vertrouwen en interactie, verbondenheid en het ontwikkelen van een goede sociale reputatie.

Inter-persoonlijke vaardigheden

Definitie van Hargie (2006): een proces waarin een individu een set doelgerichte, intergerelateerde en in de situatie gepaste sociale gedragingen toont die aangeleerd en beheerst zijn.

Transactioneel proces

De vaardigheden van inter-persoonlijke communicatie worden gekenmerkt door een voortdurend proces van betekenisverlening, zowel verbaal als non-verbaal.

Doelgericht gedrag

De vaardigheden worden gebruikt om een bepaalde gewenste uitkomst te bereiken.

4 fasen in het leren van vaardigheden

1. onbewuste incompetentie

Onbewust zijn van het feit dat we ons op een incompetente manier gedragen

2. bewuste incompetentie

We weten wat we zouden moeten doen en zijn ons ervan bewust dat we dit niet op de juiste manier doen

3. bewuste competentie

We zijn ons bewust van een succesvolle uitvoering.

4. onbewuste incompetentie

Een succesvolle uitvoering zonder hier bij na te denken. Het proces is geautomatiseerd.

Contextuele gepastheid (contextual propriety)

Ons gedrag wordt beïnvloed door de situatie en vaardige personen laten contextrelevant gedrag zien. Een belangrijk element hierin is dat sociale interactie om aanpassing vraagt.

Bandura’s sociale cognitie theorie (1986)

Theorie die stelt dat al onze gedragingen zijn aangeleerd door bijvoorbeeld modelleren en imitatie van anderen. Bekrachtiging is hierbij een belangrijk element (zie hfst. D)

Cognitieve controle

Een vaardig persoon weet hoe hij zich moet gedragen en waarom dit zo is en heeft daarom ook controle over de timing van het gedrag.

4 fasen voor aanleren van vaardigheden door Zimmerman (2000):

1. Observatie

Het zien van een uitvoering van gedrag door anderen en het letten op de motivatie, waarden en prestatiestandaard van de uitvoerder.

2. Emulatie

Het nabootsen van het geobserveerde gedrag.

3. Zelfcontrole

Het beginnen te beheersen van de vaardigheid

4. Zelfregulatie

De vaardigheden leren gebruiken in verschillende persoonlijke en omgevingscondities.

Sociaal inadequaat individu

Iemand die wel de basiselementen van de vaardigheden heeft geleerd maar niet het gepaste gedachteproces heeft ontwikkeld om de vaardigheden daadwerkelijk toe te passen in sociale situaties.

CLIPS: belangrijkste functies van inter-persoonlijke vaardigheden

Controlled door het individu, Learned gedrag wat verbetert door oefening en feedback, Integrated en verbonden verbale en non-verbale responsen, Purposive en doelgericht, Smooth in de uitvoering

Hoofdstuk B: Conceptueel vaardighedenmodel

2 Centrale thema’s in de kern van communicatie:

1. intersubjectiviteit

Het streven naar begrip en begrepen worden

2. impact

De mate waarin de boodschap verandering veroorzaakt in de gedachten, gevoelens of gedrag

Interpersoonlijke communicatie

Legt de nadruk op het sociale proces tussen personen. Kernelementen zijn face-to-face contact, een-op-een of groepscontact en de vorm en inhoud

7 Componenten van het communicatieve proces

Communicatoren, boodschap, medium, kanaal, code, ruis (noise), feedback

1. Communicatoren

De gesprekspartners zijn beide zowel zender als ontvanger van een boodschap

2. Boodschap

De inhoud van de communicatie, op een bepaalde manier ge-encodeerd door een zender en gedecodeerd door een ontvanger.

3. Medium

(1) presentationeel: stem, gezicht, lichaam etc. (2) representationeel: boeken, afbeeldingen etc. (3)technologisch / mechanisch: internet, telefoon, radio etc.

4. Kanaal

Datgene wat de communicatoren met elkaar verbindt en het medium ondersteund. Bijv. het spraakkanaal

5. Code

Het systeem van gedeelde betekenis van een groep met bijbehorende signalen en symbolen.

6. Ruis (noise)

Verstoort of vermindert de communicatieve boodschap waardoor de ontvangen betekenis mogelijk anders is dan bedoeld door de zender.

7. Feedback

Verbale of non-verbale reactie waardoor een ontvanger in staat wordt gesteld om te beoordelen of de boodschap op de juiste manier is ontvangen en opvolgende communicatie kan mogelijk worden aangepast afhankelijk van de impact.

‘Arrow’ communicatie

Communicatie die slechts één richting op gaat

Mindful activiteit

De intentie, controle en het bewustzijn staan centraal bij de communicatie als vaardigheid.

Multidimensionaliteit van communicatie

Communicatie draait niet alleen om de inhoud van de boodschap maar ook om de relatie tussen de communicatoren, de identiteit en bevestiging.

Impressiemanagement

Iemand kan zichzelf als bepaald karakter neerzetten door communicatie, aan de hand hiervan wordt een bepaalde identiteit gevormd.

Gezichtsbehoud (maintaining face)

Mensen beschermen het beeld van zichzelf en van anderen om zo consistent mogelijk te blijven en gezichtsverlies te voorkomen.

Account

Verklaring voor een lastig handelen bijv. door verontschuldigingen aan te bieden

Interpersoonlijk interactie vaardighedenmodel:

Bestaande uit 6 elementen: (1) persoon-situatiecontext, (2) doel, (3) medierende processen, (4) respons, (5) feedback, (6) perceptie

1. Persoon-situatie context

De communicatie is afhankelijk van de eigenschappen van een individu zoals persoonlijkheid, emoties en sekse en de situationele eigenschappen zoals cultuur, wie er betrokken zijn en waar de gebeurtenis plaatsvindt.

2. Doel

De gewenste uitkomst. Om dit te bereiken spelen volharding, geschiktheid van de gekozen strategie en de selectiviteit een rol.

3. Medierende processen

De cognitieve en affectieve processen die ervoor zorgen dat bepaalde strategieën worden gehanteerd en een actieplan wordt opgesteld of een beslissing wordt gemaakt.

4. Respons

De plannen en strategieën worden toegepast. Mogelijk gaat dat verkeerd, dan is sprake van een misstap of een dwaling.

5. Feedback

Een evaluatie van het effect van de communicatie waardoor deze afhankelijk van de impact aangepast kan worden

6. Perceptie

Verplaatsen in een ander, hoe ontvangt een ander jouw boodschap en wat verwacht een ander te ontvangen.

Zelf-concept

Beeld wat iemand van zichzelf heeft

Zelf-effectiviteit (self-efficacy)

Hoe iemand zijn kans van slagen in zijn communicatievaardigheden ziet

Stereotypes

Het categoriseren van individuen in bepaalde groepen waardoor de unieke eigenschappen van een persoon genegeerd worden.

Emoties in het communicatieproces:

Dillard (1998) heeft 3 manieren geïntroduceerd waarop emoties betrokken zijn bij het communicatieproces

1. Emotie-geleide communicatie

Gedrag wordt veroorzaakt door onderliggende emoties

2. Emotie-manifesterende communicatie

Geeft inzicht in de onderliggende emotionele staat van een persoon

3. Emotie-inducerende communicatie

Bestaat uit woorden en acties die emoties bij anderen teweeg kunnen brengen

Proces van informatieverwerking bij interpersoonlijke communicatie

(1) semantische encodering: het interpreteren van een boodschap in bepaalde concepten die al in het brein zijn opgeslagen, (2) organisatie, (3) opslag en terughalen (retrieval), (4) inferentiele processen: wat zijn de consequenties van de actie, (5) genereren van een respons

Hiërarchie principe

Wanneer iemand een interactioneel doel niet behaald maar wel vol blijft houden dan worden vaak de ‘kleine’ elementen aangepast zoals het spraakvolume in plaats van de meer abstracte elementen zoals de algemene strategie.

Metaperceptie

De voorspelling van hoe anderen jou beoordelen. Daarvoor moet je jezelf dus in een ander verplaatsen en bedenken hoe een ander jouw boodschap ontvangt.

Hoofdstuk C: Non-verbaal Gedrag

Non-vocaal gedrag

Alle lichamelijke activiteiten die een communicatief doel hebben zoals gebaren en gezichtsuitdrukkingen.

Verbale communicatie

Communicatie die steunt op symbolen, gescheiden in woorden in plaats van bijv. continu staren. Benodigd zijn een vocaalauditief kanaal, een expliciete boodschap en cognitieve/propositionele taken.

Paralanguage

De non-verbale aspecten van spraak

Raam-in-ziel aanname (window on the soul)

Non-verbale communicatie kan worden gezien als een meer waarheidsgetrouwe vorm van communicatie doordat het ons inzicht geeft in wat er mogelijk achter een verbale boodschap zit.

Ontogenie

Studie gericht op de ontwikkeling van het individu. Bij non-verbale communicatie speciaal gericht op visuele, tactiele en vocale cues om contact te maken met anderen, wat heeft geleid tot het ontstaan van taal

Inerpersoonlijke doelen van NVC

(1) vervangen van verbale communicatie, (2) het aanvullen van verbale communicatie, (3) modificeren van het gesproken woord, (4) tegenspreken van wat gezegd is, (5) reguleren van de conversatie door speech turns, (6) emotie en inter-persoonlijke houding uiten, (7) onderhandelen in relaties, (8) overbrengen van persoonlijke en sociale identiteit, (9) interactie contextualiseren door een bepaalde sociale setting te creëren

Non-verbale indicaties voor spraakbeurten

(1) Een stijging of daling van de toonhoogte aan het einde van een boodschap, (2) een verlaging van het spraakvolume, (3) stoppen met gebruik van bewegingen met handen, (4) verandering van richting blik

Directheid/psychologische nabijheid (immediacy)

Heeft te maken met warmte, mate van betrokkenheid en mate van intensiteit, wordt gedeeltelijk non-verbaal gereguleerd en gezien als de belangrijkste functie van NVC.

Communicatie-accomodatie theorie

Attitudes aan elkaar overbrengen door de mate waarin de communicatieve performance op elkaar afgestemd is

5 doelen van aanraking (haptics) door Heslin en Alper (1983)

(1) functioneel/professioneel, (2) sociaal/beleefd, (3) vriendschap/warmte, (4) liefde/intimiteit, (5) seksuele opwinding

3 categorieen hand-gebaren door Beattie (2004)

(1) iconisch: gebruikt om iets af te beelden, (2) metaforisch: uitdrukken van ideeën en andere abstractheden, (3) beats: benadrukken spreekritme

Display regels van emotie

Uitdrukkingen worden gereguleerd door display regels, op bepaalde momenten is het tonen van een expressie ongepast of juist het niet tonen van een expressie ongepast. Bijv. sociaal gezien is het niet altijd mogelijk om emoties de vrije loop te laten.

Duchenne lach

Een spontane, Duchenne-lach gebruikt de mond en ogen, een sociale lach alleen de mond

Proxemics (ruimte)

Het proces waarbij we persoonlijke en sociale ruimte waarnemen en gebruiken. 3 aspecten zijn (1) territorialiteit, (2) persoonlijke ruimte en (3) afstand, oriëntatie en zitplaats indeling

4 verschillende interpersoonlijke afstanden

De afstand die wordt bewaard bij een gesprek, afhankelijk van bijv. sociale setting, cultuur, geslacht, leeftijd, status, onderwerp, relatie, fysieke eigenschappen vd personen.

(1) intieme afstand

Reikt van aanraking tot 45 cm bedoeld voor goede vrienden en familie

(2) casual-persoonlijke afstand

Reikt van 45 cm tot 120 cm bedoeld voor informele gesprekken met vrienden en kennissen

(3) sociaal-consultatieve afstand

1,2 tot 3,7 meter, bedoeld voor onpersoonlijke professionele transacties

(4) publieke afstand

3,7 tot gehoor- en zichtafstand, gebruikt bij speeches en formele bijeenkomsten

Zitplaatsindeling

Afhankelijk van de activiteit

(1) sociopetal: interactie stimulerend door bijvoorbeeld een halve kring om een spreker

(2) sociofugal: interactie remmend bijvoorbeeld in rijen voor de spreker

Fysieke aantrekkelijkheidsbias

Schoonheid met goedheid gelijkstellen

omgevingsfactoren

(1) fixed-feature elementen: staan redelijk vast zoals de architectuur van een huis, grootte en vorm van een kamer

(2) semifixed-features: zijn makkelijk t te veranderen bijv. meubilair, licht en temperatuur

Paralinguistiek

Kenmerken zoals spreektempo en intensiteit, articulatie en toonhoogte.

VAPER

Volume, Articulatie, Pitch (toonhoogte), Emphasis (nadruk), Rate. Deze geven een extra lading aan de gesproken boodschap.

Hoofdstuk D: Bekrachtiging

Bekrachtiging

Bepaald gewenst gedrag uitlokken door gedrag te stimuleren of te bestraffen. Bij positief voeg je iets toe en bij negatief haal je iets weg.

Attending

Gedragingen om het gesprek aan te moedigen. Bijv. het volgen van het aangeboden gespreksonderwerp, aannemen van een gepaste lichaamshouding, visuele betrokkenheid en vocaal responsief zijn

Negatieve bekrachtiging

Gedrag zal herhaald worden als iets negatiefs wordt weggehaald en is dus niet hetzelfde als straf. Bij straf wordt namelijk iets positiefs weggehaald (met een negatief gevolg).

Conversational repair

Als je een sociale norm hebt doorbroken kun je hierdoor gezichtsverlies oplopen, dit kun je vervolgens verminderen door bijvoorbeeld je excuses aan te bieden

Primaire bekrachtigers

Stimuli die van zichzelf al een bekrachtigende waarde hebben zonder dat deze aangeleerd zijn. Deze zijn noodzakelijk voor overleven, denk aan eten, drinken en onderdak

Geconditioneerde/secundaire bekrachtigers

Stimuli met een aangeleerde, bekrachtigende waarde zoals een medaille

Sociale bekrachtigers

Bekrachtigers die hun effect halen uit het gedrag van anderen. Er zijn 2 vormen:

(1) sociale procesbeloning: deel van het inter-persoonlijk contact zoals aanwezigheid van anderen, aandacht en gesprekresponsiviteit, (2) sociale inhoudbeloningen: specifieker, zoals goedkeuring, bevestiging en affectie

Sensorische bekrachtiging

Via de zintuigen, is voor iedereen anders want de een vindt muziek luisteren bekrachtigend en een ander het zien van een film

Activiteitsbekrachtigers: premack principe

Premack (1965) stelt dat activiteiten een sterker effect hebben dan materiaal. Het eten en drinken als activiteit is belangrijker dan het hebben of krijgen van eten en drinken als materie

Discriminerende stimuli

Sommige gedragingen hebben alleen in een bepaalde situaties bekrachtiging tot gevolg wanneer er bepaalde stimuli aanwezig zijn, ze geven dus de mogelijkheid aan voor bepaald gedrag.

Respons-uitdoving hypothese (response deprivation)

Des te langer een activiteit wordt onthouden, hoe sterker het bekrachtigende effect

Plaatsvervangende bekrachtiging (vicarious)

Het proces waarbij personen gedrag overnemen als ze anderen ervoor beloond zien worden. We leren dus van het succes van anderen.

Interpersoonlijke effecten van sociale beloning en bekrachtiging

(1) promoten van interactie en onderhouden van relaties, (2) vergroten van actieve betrokkenheid van partner, (3) aard en inhoud van de bijdrage beïnvloeden, (4) sturen van informatie over de bron oftewel inter-persoonlijke attractie, (5) beïnvloeden van zelfperceptie, (6) macht laten blijken

Self-efficacy

Overtuiging van de mogelijkheid om een doel te kunnen bereiken

Zelfversterking (self enhancement)

Door impressie management maken we onszelf zo aantrekkelijk mogelijk

Zelfverificatie (self verification)

Niet per se op zoek zijn naar een positieve evaluatie maar een evaluatie die consistent is met ons zelfbeeld

Locus of control

De mate waarin iemand het gevoel heeft dat de controle over zijn omgeving bij zichzelf of anderen ligt

4 vormen van prijzen

(1) iemands product prijzen, (2) proces prijzen, zoals de moeite die iemand ergens in stopt, (3) persoon prijzen, zoals een bepaalde trek, (4) neutrale feedback, zoals een positief klinkend oké

Contingency vs. contiguity

Werkt bekrachtiging alleen wanneer het gedrag een positieve uitkomst veroorzaakt (contingency) of ook wanneer het gedrag alleen maar gevolgd wordt door een positieve uitkomst (contiguity)

Onderbroken (Intermittent) reinforcement

Gewenst gedrag hoeft niet steeds beloond te worden, na een beginperiode van continue beloning kan de frequentie worden afgebouwd zonder dat het gedrag vermindert.

Vormen (shaping)

Als er steeds nadruk wordt gelegd op een onderdeel van het gedrag, dan wordt het totale gedrag uiteindelijk gevormd

Hoofdstuk E: Vragen stellen

Prosodische vraag

Stelling die met de intonatie van een vraag wordt uitgesproken

3 typen gesloten vragen

Hebben een correct antwoord of een beperkt aantal antwoorden: (1) selectievragen met een aantal alternatieven, (2) ja/nee vragen, (3) identificatievragen waarbij het gaat om een feit

Trechtervolgorde (funnel sequence)

Een gesprek beginnen met een open vraag om tot interactie aan te moedigen en steeds meer toespitsen op wat je uiteindelijk wilt weten

Tegenovergestelde trechtervolgorde (inverted)

Gesprek starten met gesloten vraag en vervolgens steeds opener om meer informatie te betrekken

Onregelmatige volgorde (erratic sequence)

Afwisselend open en gesloten vragen. Dit blijkt in de praktijk verwarrend voor de respondent

Oproepvragen

Richten zich op het ophalen van informatie, vergen weinig cognitieve inspanning en het doel is testen van kennis, of informatie is begrepen en om de situatie te verduidelijken

procesvragen

Vereisen grote cognitieve inspanning met hoge mentale processen. Er bestaat geen fout antwoord en vereist creativiteit en expressiviteit.

Suggestieve vraag

Een sturende vraag met een aanname, door de verwoording wordt al naar een verwachte respons geleid

Implicatie sturing

Ook wel complex leading question genoemd. Zorgt ervoor dat de respondent op een bepaalde manier antwoord moet geven of een negatieve implicatie moet accepteren wanneer hij een tegenovergesteld antwoord geeft.

Overeenstemming effect (acquiescence effect)

Als een vragensteller laat merken dat hij op zoek is naar een bepaald antwoord, dan wil de respondent graag behulpzaamheid laten zien door dit antwoord ook te geven. Er wordt daardoor vaker bevestigend gereageerd op een vraag.

Anchor bias

Informatie uit eerdere vragen wordt gebruikt om een vraag te beantwoorden

Verkeerde informatie effect (misinformation)

Mensen worden geleid door vragen om aspecten van gebeurtenissen te bevestigen die in werkelijkheid nooit zijn gebeurd

Fantasie opvulling (imagination inflation)

Vragen die de respondenten aanmoedigen tot nadenken over een gebeurtenis kunnen leiden tot een ingebeelde opvulling

Prompting

Bij doorvragen kun je vragen herformuleren waardoor iemand in een juiste richting wordt gestuurd bij het geven van een antwoord

Clearinghouse vraag

Doorvraag die wordt gesteld om vast te stellen of alle belangrijke informatie gegeven is. Bij deze vraag kan de respondent antwoorden zoals hij wil

Retorische vraag

Vraag die als statement is geformuleerd, eigenlijk niet met de bedoeling een antwoord te krijgen

Hoofdstuk F: Reflecteren

Reflecteren

Het reageren op anderen zonder een richting aan te geven en tegelijkertijd het tonen van interesse, begrip en betrokkenheid. Het verschil met parafraseren is dat er ook gevoel wordt betrokken

Parafraseren (reflection of content)

In eigen woorden de inhoud van wat er gezegd is weergeven.

Doelen van reflectie

(1) oprechte empathie uitdrukken, (2) stelt in staat om op een sensitieve manier aan te sturen, (3) controleren of een ander het goed heeft begrepen, (4) nadruk leggen

Emotionele component van een bericht

Wordt (1) expliciet genoemd (ik was zo blij), (2) impliciet genoemd, (3) afgeleid dus non-verbale en paralinguistische communicatie

Hoge hersoonsgerichtheid (Person centeredness)

Reflectie herkent gevoelens en staat deze doe, het helpt de ander bij het uitspreken van gevoel, geeft redenen waarom deze gevoelens er zijn en laat zien hoe deze binnen de context passen

Emotionele verlating

Een valkuil bij reflectie; wanneer iemand diepe gevoelens ter sprake brengt moet de interviewer ook steun bieden om hiermee om te gaan

Versteende expressie

Wanneer iemand zijn reflectie steeds op dezelfde manier doet, bijv. door te starten met je voelt .. dit komt juist ongevoelig over

Teveel inbegrip (over inclusion)

Als in de reflectie meer gevoelens worden geformuleerd dan er eigenlijk gecommuniceerd zijn, dit leidt tot aannames en speculaties

Emotionele mismatch

Wanneer het niveau van intensiteit van een emotie niet overeenkomt met het niveau dat wordt weergegeven in de reflectie

Hoofdstuk G: Luistervaardigheden

luisteren

Er is geen consensus over de precieze term. Bijv. luisteren wordt gezien als het complexe, aangeleerde menselijke proces van het opvangen, interpreteren, evalueren, opslaan en reageren op gesproken boodschappen.

Inernational Listening Association definitie luisteren

Luisteren is het proces van het ontvangen van, betekenis verlenen aan en reageren op gesproken en/of non-verbale berichten

Processen die betrokken zijn bij luisteren

(1) waarnemen van de boodschap, (2) proberen deze te begrijpen, (3) passend reageren, (4) kerncomponenten onthouden

Selectieve perceptie filter

Er wordt een beperkte hoeveelheid informatie tot het bewustzijn toegelaten, re rest wordt op een onbewust niveau opgeslagen

Chunking

Groepen data worden ingedeeld op basis van eerdere leerpatronen om de informatie beter te kunnen onthouden bijvoorbeeld in lettergrepen

6 manieren van luisteren

(1) discriminatief luisteren

Scannen en beheren van auditieve en visuele stimuli om onderscheid aan te kunnen brengen

(2) begrijpend luisteren

Nadruk op het luisteren naar centrale feiten, ideeën en belangrijke thema’s om de boodschap te begrijpen.

(3) evaluatief luisteren

Luisteren met als doel een beslissing maken, een spreker probeert jou te overtuigen door jouw houding overtuiging en acties te beinvloeden

(4) waarderend luisteren

Als we op zoek gaan naar bepaalde signalen of berichten om te genieten van de ontvangst van deze signalen

(5) empathisch luisteren

Bedoeld om de ander te helpen en begrepen te laten voelen door het tonen van onvoorwaardelijke waardering

(6) dialogisch luisteren

Betekenis verleend door de uitwisseling tijdens een gesprek. Men luistert naar elkaar en dient aan beide kanten een doel

PACIER

Een acroniem over effectief interpersoonlijk luisteren: Perceive, Attend, Comprehend, Interpret, Evaluate, Respond oftewel waarnemen, volgen, omvatten, interpreteren, evalueren en reageren

Reductionisme

Slechts een deel van de ontvangen berichten kan ontvangen en opgeslagen worden omdat ons geheugen niet oneindig is

4 luisteraar typen

(1) mensgeoriënteerde luisteraar: houdt zich bezig met gevoelens en behoeften van een ander, (2) taakgeoriënteerde: gericht op zaken gedaan krijgen, (3) inhoudgeoriënteerde luisteraar, (4) tijdgeoriënteerde: gericht op het afkrijgen van taken binnen een bepaalde tijd

Dichotoom luisteren

Wanneer informatie van 2 bronnen tegelijk komt bijv. de telefoon en de televisie. Daardoor kan het dat je berichten niet of verkeerd ontvangt

Retro-actieve luisterinhibitie

De luisteraar is nog oude informatie aan het verwerken en dat gaat ten koste van de nieuwe informatie van de spreker

Pro-actieve luisterinhibitie

Wanneer iemand over iets in de toekomst nadenkt en dit interfereert met de boodschap van de spreker op dit moment

Engaged listening

Als een luisteraar laat zien dat hij moeite doet en aandacht toont aan de spreker

Hoofdstuk H: Uitleggen

Er zijn 3 typen uitleg

(1) beschrijvende uitleg: informatie over hoe iets gebeurt, (2) interpreterende uitleg: definiëren en verheldering, antwoord op de wat-vraag, (3) redengevende uitleg: onderscheidt tussen functionele uitleg en causale uitleg die oorzaak-gevolgrelatie weergeeft

Socratische techniek

Iemand in een interactie zelf te leiden naar een verklaring in stappen

Het 5-P model

Kernelementen van uitleg: Pre-assessment, Planning, Preparation, Presentation, Postmortem (naderhand evalueren)

Pre-assessment

Wie is de ontvanger en wat zijn de omstandigheden; inschatting van de achtergrondkennis

Structuur bieden

(1) richtingaangevers: bieden van een raamwerk over wat gaat komen, (2) kaders: geven begin en einde van een sectie aan, (3) wijzen op belang: let op .., (4) koppelen van elementen

KISS-principe

Keep it short and simple; teveel informatie zorgt ervoor dat er minder blijft hangen

Jargon

Vaktaal, kan binnen een vakgebied makkelijk zijn in de communicatie maar is voor buitenstaanders verwarrend en maakt iets lastig te begrijpen

Vormen van vaagheid

(1) ambigue verwijzing: dit soort dingen, (2) ongedefinieerde vergelijkingen deze groep scoort beter op, (3) benaderingen: bijna iedereen, (4) bluffen en herstel, (5) niet-vastgestelde aantallen, (6) groepen van items bepaalde aspecten, (7) mogelijkheid en waarschijnlijkheid, (8) niet-verwezen bronnen

Dual coding hypothese

Audiovisuele informatie wordt op twee manieren opgeslagen: verbaal en visueel

Glossophobia

De angst om voor publiek te spreken oftewel public speaking anxiety gekenmerkt door 4 componenten: (1) fysiologie, (2) stemming, (3) cognities, (4) gedrag

Hoofdstuk I: Zelfonthulling (self-disclosure)

Zelf

Bestaat uit verschillende context-afhankelijke aspecten die in een sociale situatie geactiveerd kunnen worden. 2 types: (1) Ikzelf: alle informatie die we over onszelf hebben en (1) mijzelf die bestaat uit een materieel-zelf (evaluatie over ons lichaam en bezitting), een sociaal-zelf (hoe zijn we ten opzichte van anderen) en een spiritueel-zelf (ideeën, gedachten, waarden en overtuigingen)

Zelf-onthulling

Persoon A communiceert zowel non-verbaal als verbaal persoonlijke en nog niet bekende informatie met persoon B. In dit proces tussen personen worden onze zelven gedeeld, gevormd, veranderd en onderhandeld. De doelen zijn verbetering van de relatie en zelfverduidelijking

Plaats-identiteit

Gevoel van het zelf ontstaat gedeeltelijk door transacties met materiële omgevingen

Sociale penetratie theorie: 5 fases

Stelt dat relaties bevorderen door een aantal fases

(1) oriëntatie

Oppervlakkige informatie wordt gegeven, als onthullingen wederzijds zijn kan de relatie dieper ontwikkelen

(2) ontdekkende-affectieve uitwisseling

Intiemere details met name op gevoelsniveau worden onthuld

(3) affectieve uitwisseling

Hoge niveaus van onthullingen

(4) stabiele afwisseling

Relatie heeft zich gevestigd, er heerst continue openheid

(5) de-penetratie

Wanneer de kosten hoger zijn dan de baten trekt men zich terug in een relatie, uiteindelijk leidt dit tot het einde

Elementen van zelfonthulling

(1) valentie, (2) mate van informatief zijn, (3) gepastheid, (4) flexibiliteit, (5) toegankelijkheid, (6) eerlijkheid, (7) onthullingvermijding

Valentie

De mate waarin de onthulling positief of negatief is voor onthuller en luisteraar

Pollyanna principe

Mensen zoeken vooral naar positieve stimuli en verwachten en rapporteren ook meer positieve ervaringen waardoor we dit ook van anderen verwachten, daardoor zijn negatieve-zelfonthullingen alarmerend

Negativiteit effect

Er wordt meer informatieve waarde toegeschreven aan negatieve onthullingen dan aan positieve informatie

3 dimensies zelfonthulling

(1) breedte: aantal onthullingen, (2) diepte: niveau van intimiteit, (3) duur: tijd besteedt aan onthullingen

3 typen leugens

(1) zelfgecentreerd: zelfbescherming, (2) ander-georiënteerd: beschermen van ander die broek staat je mooi, (3) altruistisch: gebruikt om een 3^e partij te beschermen hij was op dat moment bij mij dus kan er niets mee te maken hebben

Avoidance-avoidance (dubbele vermijding) conflict

Geeft een situatie weer waarin een persoon moet kiezen om de waarheid te zeggen, te liegen, of een tweeledige (equivocal) respons te geven.

Waarheidbias

Mensen kunnen leugens slecht herkennen en hebben de neiging om boodschappen snel als waar aan te nemen

Onthullingvermijding

Iemand bepaalt wat hij wel of niet van zichzelf laat zien aan de hand van verwachtingen over de reacties van anderen en welke impact dit zal hebben op onszelf en zelfbeeld. Redenen zijn bijvoorbeeld ongepastheid, privacy of conflictvermijding

Self-silencing

Iemand onderdrukt zijn mening om schade aan een relatie te voorkomen

Geheimhouding

Iemand onthoudt bewust informatie van de ander, de secret-keeper heeft het geheim en de secret-target is degene voor wie de informatie verborgen wordt gehouden

3 theorieën die wederkerigheid aanmoedigen:

Als iemand iets onthult over zichzelf, dan is de kans groter dat een ander dit ook zal doen.

(1) trust-attraction

Zelf-onthullingen geven een teken van vertrouwen

(2) sociale uitwisseling

Door een onthulling investeer je in een relatie en verwacht je ook onthullingen van een ander

(3) modelleren

De onthuller geeft door een onthulling een standaard voor gepast gedrag aan en een ander volgt dit door ook een onthulling te doen

Social exhaling (uiten)

Mensen hebben behoefte aan zelfexpressie, het uiten van bijvoorbeeld gevoelens kan spanning verlichten na een gebeurtenis

Johari-schema

Kan worden gebruikt om op de 4 dimensies van het zelf te wijzen: (A) aspecten die bekend zijn voor jezelf en anderen, (B) onbekend voor jezelf en bekend voor anderen, (C) bekend voor jezelf maar onbekend voor anderen en (D) onbekend voor jezelf en onbekend voor anderen. Door een onthulling vergroot (A) ten koste van (B), (C) en (D)

Communicatie grensmanagement

Mensen gebruiken metaforische grenzen om bepaalde informatie heen die ze als gevoelig of privé beschouwen

Stranger-on-the-train fenomeen / in-flight intimiteit

Mensen hebben de eerder de neiging om aan een volslagen vreemde waar ze toch niets mee te maken hebben een groot aantal intieme zelfonthullingen te doen

Hoofdstuk J: Starten en afsluiten van een gesprek

Primacy en recency effect

Het eerste en laatste item in een reeks worden het beste onthouden

Adjacency pair verbale respons

Een vorm van turn-taking waarbij je iets zegt waarbij je een specifieke respons van een ander uitlokt bijvoorbeeld ‘Hoe gaat het?’ goed, met jou?’

3 fasen groeten en afscheid geïdentificeerd door Kendon en Ferber (1973)

(1) afstandfase: vanaf een afstand zwaaien, lachen, hoofd bewegen en direct oogcontact maken

(2) middenfase: op een kleinere afstand, oogcontact vermijden, lachen en ‘grooming’ (zelf-aanraking)

(3) sluitfase: oogcontact wordt hersteld, lachen, gepaste verbalisaties en eventueel aanraking zoals hand schudden of zoenen

Kaderinductie (set induction)

Brengt een persoon in staat van paraatheid en heeft betrekking op toenemende aandacht en opwindende motivatie en geeft richtlijnen over wat er gaat volgen. Het is dus meer dan een simpele introductie bij de start van een ontmoeting.

Meeting-greeting-seating-treating principe

Bij professionele ontmoeting ontwikkelt kader zich: meeting (percepties van belang), greeting (sociale aspecten van belang), seating (professional toont motivatie om betrokken te zijn), treating (overgang naar cognitieve zaken). Deze volgorde kan verschillen

Selective distortion

Principe waarbij we nieuwe informatie over bijv. een persoon bewerken waardoor het past bij de eerdere indrukken.

Halo-effect

Voorbeeld van selective distortion; wanneer de eerste indruk positief was, zal later gedrag ook mild beoordeeld worden

Horn-effect

Wanneer de eerste indruk negatief was, wordt later gedrag ook negatiever beoordeeld.

Beauty is good bias

Aantrekkelijke mensen worden vaak positiever beoordeeld dan minder aantrekkelijke mensen

Coffee and biscuit probleem

De begroeting bij een ontmoeting speelt een belangrijke rol bij het vormen van een sociaal kader, bijv. over hoe formeel de ontmoeting is. Telefonisch is dit lastig inschatten.

Socialiteit communicatie (sociality communication)

Gedrag dat een soepele samenwerking en interactie bevordert. Er zijn 4 dimensies: (1) beleefdheden (courtesies), (2) small talk (pleasantries), (3) grapjes en onthullingen (sociabilities), (4) diepere persoonlijke onthullingen (privacies).

Creature comforts

Vormen van ‘ontspanning’ die ervoor zorgen dat iemand zich op zijn gemak voelt, bijvoorbeeld het aanbieden van een comfortabele stoel of een drankje

Functies van cognitief kader

het proces van participanten informeren over waar ze zijn geweest, waar ze nu zijn en waar ze heen gaan.

Pygmalion effect

Onze verwachtingen van anderen beïnvloeden wat we waarnemen en hoe we reageren en dit heeft ook weer effect op hoe anderen reageren op ons

Galatea effect

Tegenovergestelde van het pygmalion effect; verwijst naar de verwachtingen die je van jezelf hebt en dat het waarschijnlijk is dat je deze verwachtingen waar maakt

STEP

4 fases van kaderintroductie: Start (verwelkomen), Transact (verwachtingen worden gesteld, functies worden verduidelijkt), Evaluate (analyse van de relatie tussen verwachtingen en realiteit), Progress (eind van het begin, overgang op zakendoen etc.)

Seizing-freezing

Mensen met een grote behoefte aan afsluiting grijpen bepaalde informatie aan (seizing) en houden vast aan de beslissing die ze op basis hiervan maken (freezing).

4 stadia van afsluiting

(1) retreating: beïnvloeden percepties van de ander dat hij weet dat je klaarmaakt om weg te gaan, (2) reviewing: samenvatten van cognitieve zaken, (3) reinforcing: motiveren om actie te onderneming, (4) rebonding: sociale dimensie om te verzekeren dat de ontmoeting goed was.

Georganiseerde interventie (orchestrated intervention)

Een ander zich er bewust van maken dat hij moet gaan door bijv de secretaresse te instrueren om te onderbreken

Dissonantie

Wanneer mensen een beslissing maken hebben ze naderhand vaak twijfels/angst of ze wel de juiste beslissing hebben gemaakt. Dit kan overwonnen worden door jezelf ervan te overtuigen of door de beslissing ongedaan te maken en terug te keren naar de vorige staat.

5 typen persoonlijke aspecten bij vertrek

(1) expressie van dankbaarheid, (2) sociale afsluitingssubtiliteiten, (3) verwijzing naar algemene of specifieke sociale gebeurtenissen, (4) verwijzing naar toekomstige ontmoeting, (5) wensen

Hoofdstuk K: Assertiviteit

Assertiviteit

Het opkomen voor je eigen rechten op een sensitieve, competente manier. De nadruk ligt op het vinden van een balans tussen het opkomen voor de eigen rechten en tegelijkertijd respect hebben voor de rechten van een ander.

Zelf-focus

Monitoren en evalueren van je eigen gedrag en dat van anderen

Assertieve verwachtingen

De verwachting over de consequenties van assertief gedrag bepalen of het gedrag daadwerkelijk wordt doorgezet

Cognitieve herstructurering

Wanneer er sprake is van verkeerde overtuigingen kan dit helpen om veranderingen aan te brengen in de zelf-instructies

Zelf-instructies

Verborgen zelf-statements die we gebruiken bij het maken van beslissingen

Non-assertiviteit / Uriah Heepstijl

Respons waarbij iemand zichzelf op een manier uitdrukt waarbij zijn gedachten, gevoelens en rechten gemakkelijk genegeerd kunnen worden

Agressie

Bij agressie wordt een aversieve stimulus tussen personen overgebracht met het doel e de verwachting om iemand schade toe te brengen als de ander bereid is om te vluchten of de stimulus te vermijden

Leapers continuum (blz. 324 schema)

Assertiviteit-non assertiviteit versus meewerkendheid-non meewerkendheid.

(1) Collaboratief

Assertief en meewerkend, assertiviteit wordt alleen gebruikt waar nodig en het belang van een goede relatie met anderen wordt voorop gesteld

(2) Controlerend

Assertief en niet meewerkend, assertiviteit wordt gebruikt om eigen zin op te dringen een goede relatie met anderen staat op de achtergrond

(3) Bereidwillig

Non-assertief en meewerkend, bij deze stijl doen mensen vooral wat anderen van hun willen

(4) teruggetrokken

Niet assertief en niet meewerkend

5 vormen assertief gedrag

(1) basisassertiviteit: voor jezelf opkomen, (2) empathische assertiviteit: bevat sensitiviteit voor de ander, (3) escalerende: de assertiviteit neemt toe als de ander niet reageert, (4) confronterende: wanneer iemand afspraken niet nakomt, (5) ik-boodschap: spreker bespreekt gedrag van de ander en geeft aan welke invloed dit heeft en wat er verandert zou moeten worden

Beschermende assertiviteit: 3 types

Verbale verdediging tegen manipulatie, gezeur of onbeschoftheid

(1) broken record

Een uitdrukking wordt steeds herhaald

(2) fogging

Negatieve kritiek wordt geaccepteerd maar er wordt niets mee gedaan waardoor de ander uiteindelijk opgeeft

(3) metalevel assertion

De specifieke situatie wordt vanaf een algemener punt bekeken

sociaal constructionistische benadering

Sekse is een sociaal construct en wordt gevormd door situationele en culturele eisen om aan een bepaalde verwachting te voldoen

Message matching

De boodschap op zo n manier overbrengen dat deze past bij de situatie en de ontvanger

Hoofdstuk L: De kracht van overtuigen

Weerstand

Een vrijwillige verandering in overtuiging, houding of gedrag. Een succesvolle beïnvloeding is overtuiging.

Vrijwillige overtuiging (deliberative persuasion)

Een tweeweg overtuiging die verloopt via debat, discussies, afwegingen enzovoorts

Dictatuur

Een eenweg overtuiging, dit zorgt ervoor dat mensen weinig initiatief tonen en vertrouwen op hun leider

Slaper-effect

Iemand weigert in de eerste plaats maar is later toch overtuigd

Boomerang-effect

De poging om iemand te overtuigen mislukt en heeft juist een tegenovergesteld effect

Coöptatie

Een methode om weerstand te verkleinen door te erkennen dat iemand mogelijk in eerste instantie weerstand biedt

Rebound effect

Door een gedachte te onderdrukken wordt deze juist versterkt

Paradoxale suggestie

De suggestie wekken over iets wat iemand in de toekomst wellicht zal doen maar waarbij getwijfeld wordt of dat op dit moment ook het geval is, daardoor wordt de drang om te bewijzen juist sterker.

Alternatieve dilemmakeuze

Door iemand een keuze te geven wordt de persoon eigenlijk al naar het punt van weerstand gevoerd. Deze alternatieven zijn afleidend maar leiden wel naar de gewenste uitkomst.

Inoculatie

Een sterke vorm van vooraf waarschuwen waarbij de target wordt voorbereid om de boodschap tegen te werpen. Er zijn 2 componenten: (1) dreiging op affectief niveau en (2) tegenwerpende vooringenomenheid (refutational pre-emption) waarbij toekomstige argumenten en tegenargumenten besproken worden

Ankertechniek (anchoring)

Tegenargumenten koppelen aan andere overtuigingen van het target zodat deze zich minder snel laat overtuigen

Stealing thunder techniek

Het deel met de grootste impact wordt alvast verteld waardoor de impact minder is wanneer de spreker de boodschap brengt.

Transtheoretisch model van verandering

Stappen naar een succesvolle overtuiging: (1) voor-overdenking, (2) overdenking, (3) voorbereiding, (4) actie, (5) onderhoud

Elaboration likelihood (uitwerking waarschijnlijkheid) model

Duaal procesmodel waarin 2 cognitieve routes worden beschreven om overtuiging te verwerken. (1) centrale route: target is bewust en weegt voor- en nadelen af. (2) perifere route: onbewust niveau, geen analyse maar intuïtief niveau.

Ethos

Persoonlijk bewijs, nadruk ligt op geloofwaardigheid van de overtuiger. Hierbij spelen macht, relatie, aantrekkelijkheid en humor van belang

Logos

Logisch bewijs, nadruk ligt op het rationele aspect van het bericht

Pathos

Gericht op de emoties die gedachten en gedrag kunnen vormen en sturen.

Gelegitimeerde macht

Macht wordt ontleend aan een bepaalde positie

Mere exposure effect

Als we vaker worden blootgesteld aan iets onbekends dan beoordelen we dit als positiever

Perceptuele vloeiendheid (perceptual fluency)

Bekende dingen worden beter verwerkt in ons brein en kunnen ook gemakkelijker weer opgehaald worden (retrieval)

Saying-is-believing effect

Wanneer iemand argumenten voor een tegenpartij moet uitdragen gaat hij hier zelf in gaat geloven omdat mensen graag een consistent beeld van zichzelf hebben en positieve herwaardering wordt toegepast.

Voet-in-de-deur fenomeen

Wanneer wordt gestart met een klein verzoek en dit wordt ingewilligd is de kans groter dat iemand ook in gaat op een groter verzoek.

Zelf-perceptie theorie

We koppelen bepaald gedrag aan de manier waarop we ons zelf zien. Wanneer er dan een groter verzoek wordt gedaan hebben we het idee dat we dit moeten uitvoeren om een consistent beeld te blijven uitzenden.

Deur-in-je-gezicht fenomeen

Er wordt gestart met een zeer groot verzoek en wanneer dit wordt geweigerd wordt een meer acceptabel verzoek gedaan wat dan sneller wordt ingewilligd omdat een target al het gevoel heeft dat er een onderhandeling heeft plaatsgevonden.

Voet-in-je-mond fenomeen

Hierbij wordt eerst small-talk uitgevoerd zoals ‘hoe gaat het’ en vervolgens doet iemand een verzoek waardoor het target een bepaald consistent beeld (‘ik ben aardig’) wil uitdragen en daardoor het verzoek sneller inwilligt.

Low-ball techniek

Een belofte doen dat als een target iets doet, hij hier later iets voor terug zal krijgen. Dit is echter niet zo want de overtuiger heeft niet de intentie om de belofte na te komen.

Protectie-motivatie model

Angst gebruiken als succesvol ‘wapen’ in het veranderen van gedrag. Vereisten: (1) de waarschijnlijkheid en consequenties van de uitkomst moeten ernstig genoeg zijn, (2) er moeten specifieke aanbevelingen gedaan worden over hoe dit voorkomen kan worden, (3) de target moet de effectiviteit van de aanbevolen oplossing geloven, (4) de target moet bereid zijn de dreiging te verwijderen

Third-person effect

Het idee hebben dat jou en je naasten niets kan overkomen, alleen ‘anderen’ zijn de dupe

Parallel respons model

Mensen kunnen op 2 niveaus omgaan met angstboodschappen: (1) angstcontrole: interne gevoel van angst onder controle brengen of verminderen, (2) gevaarcontrole: het gevaar die de angst veroorzaakt verminderen doordat de boodschap wordt geaccepteerd

Moreel appel

Maatschappelijke waarden over wat goed en fout is. Als je iemand ervan kunt overtuigen dat iets het ‘juiste’ is om te doen dan zal deze persoon sneller overtuigd zijn.

Implementatie-intentie

Geeft concreet aan waar, wanneer en hoe bepaald gedrag zal worden uitgevoerd. Er wordt dus niet alleen een doel gesteld maar ook gekeken naar hoe dit doel bereikt kan worden.

Self-prophecy

Als we een voorspelling doen over ons toekomstig gedrag dan zullen we ook proberen dit na te volgen. Dit werkt zowel negatief als positief, het is dus goed om te stimuleren om positieve voorspellingen te doen.

Theorie van voorspeld gedrag

De intentie om het gedrag daadwerkelijk uit te voeren is de sterkste voorspeller van het uiteindelijke gedrag. De intenties worden gevormd door (1) de attitude tegenover het gedrag en (2) de subjectieve norm (sociale druk).

Hoofdstuk M: Onderhandelen

Negotiation (onderhandeling)

De partijen hebben niet noodzakelijk de intentie om tot een akkoord te komen.

Bargaining (ook onderhandeling, verwarrend)

Er is wel intentie om tot een akkoord te komen dus negotiating tot een akkoord is bereikt.

BATNA

Best alternative to negiotated agreement: het alternatief van een onderhandeling oftewel een plan B voor als deze tot niets uitloopt.

Stalling

Geheel ontwijkende strategie waarbij een partij de poging tot onderhandeling probeert te verwerpen door het doel na te bootsen

Demand avoidance (ontwijken van de vraag)

Een partij is eigenlijk tevreden met de huidige status maar staat onder druk om te laten lijken alsof er wordt onderhandeld

Opportunistische vermijding

Er wordt tot een akkoord gekomen maar een partij weet dat het in hun voordeel is om zoveel mogelijk tijd te rekken

Eenzijdige concessie (unilateral cosession)

De ene partij geeft toe aan de eisen van de ander

Individuele winst

Een partij houdt alleen rekening met eigenbelang en niet met de belangen van een ander

Competitie

Iedereen gaat voor het voordeligste alternatief en er zijn 3 mogelijke uitkomsten: een win-win, win-verlies, verlies-verlies voor de 2 partijen

Verdeelde onderhandeling (distributive bargaining)

Verdeling van de winst, winst voor de ene partij leidt tot verlies van de ander (vorm van competitie)

Pareto superior

Een partij wint zonder dat de andere partij verliest

Pareto inferior

Een partij verliest zonder dat de andere partij wint

Pareto optimal

Een partij kan niet meer voordeel behalen zonder dat daarbij de andere partij wordt benadeeld.

Integratief akkoord

De meest effectieve uitkomst van een onderhandeling namelijk zonder verliezers. De onderlinge relatie wordt hierdoor versterkt omdat beide partijen voordeel behalen

Resistance punt

Grenswaarde tot waar voor jou een deal gesloten kan worden

Target point of target range

De ideale uitkomst als punt of een richtlijn

ZOPA

Zone of possible agreement: het bereik tussen het resistance punt en target van de tegenpartij en van jou

Monochronicity

De volgorde van het bespreken van kwesties in bijvoorbeeld een vergadering wordt afgesproken.

Polychronicity

De kwesties waarover vergadert zal worden, kunnen tegelijkertijd worden besproken.

Meevoering (entrainment)

Partijen nemen vaak elkaars strategie aan

Concessie

Verandering in de eisen van partij A in de richting van de belangen van partij B die het voordeel voor A vermindert, oftewel partij A geeft een beetje toe ten koste van zichzelf maar kan daardoor mogelijk wel in een onderhandelpositie terecht komen.

Verdedigingsspiraal

Wanneer een partij een andere partij beschuldigt of aanvalt, wordt er vaak op dezelfde manier gereageerd waardoor een neerwaartse spiraal onstaat met als mogelijk gevolg hoog oplopende emoties waardoor de relatie in gevaar gebracht wordt.

Vergeldend tegenvoorstel (retaliatory counterproposal)

Direct met een tegenvoorstel komen waardoor de onderhandeling onoverzichtelijk wordt. Dit wordt gezien als een blokkeringstactiek.

Argument uitdunning (argument dilution)

Een partij A moet niet teveel redenen geven om het aanbod te rechtvaardigen omdat het dan voor een partij B gemakkelijker is om een zwakte te vinden. Partij A kan zich beter richten op de essentie.

Hoofdstuk N: Participeren in en leiden van kleine groepen

Drijfveren voor participatie in groepen

(1) affiliation: gevoel van verbondenheid, (2) gevoel van competentie, (3) succes, (4) meesterschap (achievement), (5) gevoel van identiteit

Synergie

Winst in prestatie uitkomst die alleen op kan treden wanneer individuen als een groep samenwerken

Entitavity

Het idee dat een verzameling individuen een aparte groep vorm, bijvoorbeeld als een familie.

Sociale vergelijkingtheory (social comparison)

We oordelen over de kwaliteit van mogelijkheden, accuraatheid en rechtvaardigheid van overtuigingen en meningen door anderen te observeren.

Groep polarisatie

Het effect dat groepen vaak een extremere beslissing maken dan een individu. Voor een lid van een groep is het onaantrekkelijk om een neutrale of voorzichtige mening te hebben omdat de voorkeur sneller uitgaat naar een extremere positie omdat de verantwoordelijkheid ook wordt gedeeld.

Prescriptief

Geeft aan wat wel en niet mag/kan

Proscriptief

Iemand die zich niet aan een norm houdt is verkeerd en er volgt mogelijk straf of zelfs uitsluiting van de groep

Zondebok (scape goat)

Individuen die in mindere tijden als schuldigen worden aangewezen. Hierdoor kan het geloof in de waarde van een groep hersteld worden en zullen de leden van de groep extra inzet tonen om het doel te bereiken.

Waargenomen rol (perceived)

Wat de ontvanger denkt dat vereist is

Verwachte rol (expected)

Wat verwacht wordt (door bijv. een groep)

Uitgevoerde rol (enacted)

Wat de persoon in werkelijkheid doet

Conformiteit

Mate waarin mensen zich ergens naar schikken.

Cohesie

De bindende factor van een groep

Social loafing

Het fenomeen dat mensen wanneer ze in een groep zijn minder investeren, bijvoorbeeld door ‘freeriding’: iemand denkt er minder moeite gedaan hoeft te worden omdat anderen compenseren.

Groepsdenken (groupthink)

Een valkuil, in een groep wil men zo snel mogelijk tot consensus komen waardoor mogelijke alternatieven niet bekeken worden en een minder gunstige uitkomst het gevolg kan zijn.

Groepsvorming processen Tuckman (1965)

(1) forming, (2) storming: men zoekt mensen die ergens hetzelfde over denken, (3) norming: structuren ontstaan en beeld van de groep wordt duidelijker, (4) performing: mensen vullen elkaar aan en er wordt samengewerkt, (5) adjourning: beëindiging van de samenwerking wanneer alle doelen zijn bereikt.

Interactieproces analyse

Analyse van taak- en socio-emotionele aspecten van groepscommunicatie (blz. 451) die inzicht kan bieden in welk type de groep is en hoe er te werk wordt gegaan.

Connectiviteit

Het aantal beschikbare kanalen voor de leden in een netwerk

Centraliteit

De mate waarin een lid zich verbonden voelt met andere leden vanuit zijn huidige positie (blz. 454: grafische weergave)

Leiderschap

Een proces waarbij een persoon een groep personen beïnvloedt om een gezamenlijk doel te bereiken.

Persoonlijkheidstrek benadering (trait)

Een leider bezit bepaalde persoonlijkheidstrekken en capaciteiten die hem onderscheidt van de rest en in staat stelt om een leiderrol te vervullen. Er is tegenwoordig weinig steun voor deze theorie.

Transactioneel leiderschap

Richt zich op de uitwisseling tussen leider en volgers: iedereen levert een bijdrage in de vorm van inzet en moeite en de leider levert sturing en expertise

Transformationeel leiderschap

Het proces waarbij de leider zich betrekt bij de volgers om het niveau van betrokkenheid en motivatie te vergroten. Leden kijken hierdoor verder dan hun eigen behoeftes en gaan zich meer inzetten voor het gemeenschappelijke doel van de groep. Er wordt dus een morele dimensie toegevoegd.

Leiderschapstijlen

Een combinatie van trekken, vaardigheden en gedragingen die leiders gebruiken in de interactie met hun volgers. (1) autocratie: de leider is autoritair en leidend, hij neemt de beslissingen en de leden zijn afhankelijk, (2) democratie: de leider moedigt een eigen bijdrage aan, de leden interacteren en tonen initiatief en voelen zich verantwoordelijk voor de groepsontwikkeling, (3) laissez-faire: de leider kijkt niet om naar de leden, daardoor zijn de leden ook niet geïnteresseerd en voltooien hun taken niet.

4 dimensies leiderschapstijlen

Autocratisch versus democratisch en permissief versus directief. Directief staat gelijk aan weinig autonomie en permissief staat gelijk aan veel autonomie.

(1) directief autocraat

Volgers hebben weinig autonomie, leider maakt beslissingen

(2) permissief autocraat

Volgers hebben veel autonomie, leider maakt beslissingen

(3) directief democraat

Volgers hebben weinig autonomie maar worden actief betrokken in het beslissingproces

(4) permissief democraat

Volgers hebben veel autonomie en worden actief betrokken in het beslissingproces

Hoofdstuk O: Conclusie

Multifinality (afdoendheid)

Een middel om een doel te bereiken dient meer dan 1 doel, bijvoorbeeld interesse tonen kan een relatie verbeteren en winst bij een onderhandeling vergroten

Equifinality

Hetzelfde doel kan op meerdere manieren bereikt worden

Communicatie-ethiek

Communicatie moet op een ethische manier uitgevoerd worden. Beleefdheid, waardigheid, respect en eerlijkheid zijn van belang. Een onethische handelswijze zal relationele en materiële doelen schaden