Patiëntgericht communiceren in de GGZ
Hoofdstuk 1
Patiëntgericht communiceren

Wat is patiëntgericht communiceren?

Patiëntgericht communiceren is een manier van communiceren waarbij de hulpverlener zijn communicatiestijl zo veel mogelijk aanpast aan de patiënt en zijn situatie. Hij wilt weten wat de patiënt mankeert en wat er in hem of haar omgaat. Hierbij blijft de hulpverlener zichzelf.

De hulpverlener deelt als het kan de regie en de verantwoordelijkheid met de patiënt en bevorderd diens oplossingsvermogen en zelfredzaamheid.

De hulpverlener probeert het perspectief van de patiënt te achterhalen, zowel de kwetsbaarheid als weerbaarheid.

Als een patiënt binnenkomt, wilt de zorgverlener in de eerste instantie weten wat er aan de hand is. Er wordt een anamnese afgenomen om de symptomen te begrijpen en ene probleemdefinitie of diagnose te stellen. De hulpverlener wilt ook weten welke zorgen, ideeën, wensen en verwachtingen de patiënt heeft ten opzichte van de klachten.

Vier vragen helpen de hulpverlener een volledig beeld te krijgen: Wat is er met je gebeurt? Wat is je kwetsbaarheid en weerbaarheid? Waar wil je naartoe? Wat heb je nodig?

Dit is een herstelgerichte of psychosociale communicatiestijl genoemd. Hierin probeert de hulpverlener zowel de klacht als de patiënt te begrijpen.

De biopsychosociale communicatiestijl is zowel op ziekte als gezondheid gericht.

Tijdens een goed gesprek vullen biomedische en herstelgerichte communicatie elkaar aan.

Eigenschappen van patiëntgerichte communicatie

Interactief

Verbale uitingen hebben betrekking op wat iemand zegt, het inhoudsniveau. Non-verbale boodschappen hebben betrekking op hoe iemand iets zegt, het betrekkings- of relatieniveau.

Er is sprake van effectieve, interactieve communicatie als gesprekspartners op elkaar reageren en elkaar wederzijds beïnvloeden. De gesprekspartners zijn voortdurend zender en ontvanger. Ze geven elkaar op inhoudelijk en betrekkingsniveau feedback. De communicatie ontwikkeld zich geleidelijk tijdens de interactie. Er wordt een gezamenlijke betekenis geconstrueerd.

Er is een actieve participatie nodig van de cliënt. De mate waarin deze meedoet hangt samen met de mate waarin de hulpverlener cliëntgericht is.

Doelmatig en kosteneffectief

Het helpt als er bij aanvang samen gespreksdoelen worden geformuleerd. Het gesprek verloopt hierdoor efficiënter en effectiever.

Doelen maken het mogelijk het gesprek te evalueren.

Kost niet teveel tijd

Als de patiënt tijdens een eerste gesprek voldoende gelegenheid heeft gehad om zich te uiten, leidt dit tot minder misverstanden en daardoor tot minder lange consulten.

Stelt gerust

Als patiënten naar een hulpverlener gaan hebben ze twee doelen: onzekerheids- en angstreductie. Ze willen weten wat er aan de hand is en willen worden gerustgesteld.

De patiëntgerichte hulpverlener besteed veel aandacht aan het achterhalen van het perspectief van de patiënt. Deze kennis stelt de hulpverlener in staat de hulpvraag van de patiënt effectief (want gericht) te beantwoorden.

Flexibel

De wensen die de patiënt heeft van de communicatie met de hulpverlener hangt samen met de hulpvraag en individuele kenmerken van de patiënt. Zodoende moet de hulpverlener schakelen tussen communicatiestijlen.

Wat wil de patiënt

Er zijn drie centrale vragen die een patiënt heeft: 1) Wat is er met mij aan de hand? Een cognitieve vraag 2) Is dit iets om mij zorgen over te maken? Een affectieve vraag 3) Word ik serieus genomen? Een affectieve vraag.

De patiënt wilt meestal genezen en verzorgd worden. Met een patiëntgerichte benadering wordt de patiënt in beide behoeften tegemoet gekomen. 1) Met de biomedische (ziektegerichte en probleemoplossende) communicatiestijl komt de hulpverlener tegemoet aan de cognitieve behoefte 2) Met herstelondersteunend gedrag komt de hulpverlener tegemoet aan de affectieve behoeften.

Psychiatrische patiënten willen betrokken worden bij het nemen van beslissingen.

Patiëntgericht communiceren, wat levert het op?

Tevredenheid

Patiënten zijn meer tevreden als de hulpverlener aandacht heeft voor hun gezichtspunten, hun mogelijkheden geeft hun zorgen en emoties te uiten en open vragen stelt. Psychiatrische patiënten willen de mogelijkheid mee te beslissen.

Gezondheidseffecten

Het effect van een behandeling wordt gedeeltelijk bepaald door aspecifieke factoren. Het helpt als, de patiënt positieve verwachtingen, hoop, en vertrouwen in de uitkomst heeft., de patiënt grip ervaart op de situatie en de hulpverlener optimistisch is over de uitkomst van de behandeling. Hiermee wordt het placebo-effect vergroot.

Therapietrouw

Gezamenlijke besluitvorming en het gebruik van keuzehulpen lijken bij psychiatrische patiënten de belangstelling voor therapie te vergroten.

De ontwikkeling van patiëntgerichte communicatie

Patiëntgerichte zorg zijn alle acties die het herstel van de patiënt ondersteunen.

Maatschappelijke ontwikkelingen

In de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw heeft er een epidemologische verschuiving plaatsgevonden van besmettelijke, overdraagbare ziekten naar meer chronische degeneratieve aandoeningen. De aandacht verschuift zo van het lichaam naar het leven van de patiënt.

Patiënten hebben steeds meer toegang tot informatie. Dit kan leiden tot meer autonomie, een actievere deelname aan consult en een meer gelijkwaardige relatie met de hulpverlener.

De Wet op de geneeksundige behandelingsovereenkomst (WGBO) is ingevoerd om de betrokkenheid van patiënten bij de besluitvorming te stimuleren op basis van informed consent. Artsen hebben informatieplicht.