Klinische gespreksvoering
- 3192 keer gelezen
Patiëntgericht communiceren in de ggz
Hoofdstuk 10
Omgaan met weerstand
De bron van weerstand ontstaat in de interactie tussen hulpverlener en cliënt. Weerstand bij de een leidt, vaak onbewust, tot weerstand bij de ander. De cliënt laat met weerstand op indirecte wijze zien wat hij wel en niet wilt. Weerstand biedt zodoende waardevolle informatie.
Weerstand en afweer
Weerstand en afweer zijn copingsmechanismen die de cliënt moeten verdedigen tegen bedreigende gevoelens. Afweer houdt conflictueuze, beschamende of belastende zaken weg van bewustwording. Dit is voornamelijk een intrapsychisch en onbewust fenomeen. Het kan bewust worden gemaakt. Weerstand is interpersoonlijk en bewust, maar kan onbewust verlopen. Het kan zich op veel manieren manifesteren.
Niet alles wat op weerstand lijkt, is weerstand.
Na een schijnbaar vijandige openingszet van de cliënt is het zaak om een ogenblik plaats te maken. Let eerst op de nonverbale houding, en reageer dan pas.
Non-verbaal invoegen
Als het gesprek met weerstand lijkt te beginnen, is het zaak om zo in te voegen dat je in ieder geval aanwezig mag blijven en met de cliënt in gesprek raakt. Je moet kritiek en diskwalificaties naast je neer leggen ne je eigen irritatie en onmacht beheersen.
Neem bewust een open, uitnodigende lichaamshouding aan. Probeer te zoeken naar iets positiefs bij de cliënt en even stil te staan bij je compassie voor het lijden van de ander.
Invoegen met een parafrase
De meest eenvoudige en veilige reactie onverwachte weerstand van de cliënt is papegaaien of parafraseren. Dit geeft even bedenktijd.
Invoegen met een positieve formulering
Met een positieve formulering haal je de angel uit het gesprek. Het verast de cliënt en jij hebt de juiste toon te pakken, waarna het beter lukt een goed gesprek te voeren. Bijvoorbeeld ‘goed dat u het zegt’.
Ga er vanuit dat de cliënt een goede reden heeft te zeggen wat hij zegt, al weet jij nog niet welke. Vraag hier naar.
Invoegen door de weerstand te omzeilen.
Weerstand omzeil je door de cliënt af te leiden of op een zijspoor te zetten. Zo kun je bijvoorbeeld reageren met een wedervraag. De kunst is om écht nieuwsgierig te zijn naar de motivatie van de cliënt.
Reflectief luisteren naar de onderliggende behoefte
Om weerstand effectief weg te nemen moet je deze eerste begrijpen. Let goed op wat de cliënt bedoelt te zeggen of uit te drukken en ‘luister’ naar de onderliggende behoefte. Om goed te reflecteren moet je je goed in de cliënt kunnen inleven en tegelijkertijd genoeg afstand bewaren.
Mogelijke onderliggende behoeften bij weerstand zijn: 1) geruststelling (weten en begrijpen) 2) erkenning (gekend en begrepen voelen) 3) controle 4) veiligheid en steun.
De behoefte aan geruststelling: duidelijkheid bieden
Een onzekere, angstige cliënt vraagt waarschijnlijk al snel impliciet of expliciet om duidelijkheid.
Voorbarige geruststelling kan een bron van miscommunicatie worden. Het is niet begripvol, laat staan geruststellend. Dit is omdat je nog niet zeker weet of het wel goed komt. Ook loop je het risico om geloofwaardigheid te verliezen als er wel wat erg gebeurt.
Het is beter om eerst erkenning te geven. Laat bijvoorbeeld merken dat je de bezorgdheid gehoord hebt door deze (iets) versterkt weer te geven. Pas nadat de klachten en problemen verhelderd zijn, ben je in staat de cliënt effectief duidelijkheid te bieden.
De behoefte aan erkenning: erkenning geven
Bijna iedereen wilt zich gekend en begrepen voelen.
Erkenning geven is een veilige en effectieve manier om met weerstand om te gaan. Erkenning is niet hetzelfde als gelijk geven.
Je moet eerst echt begrijpen wat de ander beweegt voordat je hem erkenning kunt geven en je empathie kunt tonen. Erkenning geven is het begin van een samenwerking.
Bij sommige cliënten komt het geven van erkenning en tonen van empathie te nabij. Om te voorkomen dat je reflectie averechts werkt, kun je het beste reageren met empathische neutraliteit. Toon empathie zonder nabij te komen. Je accepteert weerstand zoals het is, zonder het goed of af te keuren. Dit doe je door de cliënt te laten weten dat zijn gevoel of gedrag logisch volgt op zijn situatie.
De behoefte aan controle: controle delen
De meeste mensen ebben moeite met de rol van hulpverlener als deskundige autoriteit. Weerstand tegen een afhankelijke en ondergeschikte positie kan ene onderhuidse machtsstrijd oproepen. Sta op dat moment even stil bij wat de cliënt je impliciet laat weten (een behoefte aan eigen regie, gelijkwaardigheid en multideskundigheid).
Geef de cliënt meer controle over het gesprek, wat er over hem gezegd wort, en wat er met hem gebeurt. Als de cliënt behoefte heeft aan gelijkwaardigheid helpt het zijn competenties te benadrukken.
Metacommunicatie kan de manier waarop je met de cliënt praat verbeteren, de sfeer ten goede komen, en je in staat stellen de regie over te nemen en grenzen te stellen.
Je moet wel oppassen dat je met het expliciteren van weerstand de onderliggende angst en weerstand niet verergerd.
Bij weerstand kun je er bijna zeker van zijn dat de cliënt jouw advies niet wilt horen. Als de cliënt hier niet om vraagt is het beter om geen advies te geven.
Als je wel advies wilt geven, vraag de cliënt dan om toestemming en gebruik de ik-boodschap. Formuleer uitdagend en positief. Ook kun je gebruik maken van een indirecte suggestie, meebewegen met de cliënt en keuzes bieden.
Doe een indirecte suggestie
Bij weerstand doe je er goed aan indirect te adviseren en het belang van het advies te verkleinen.
Beweeg mee
Overtuigen werkt niet bij weerstand. Als de cliënt ‘duwt’, duw je hem niet terug maar beweeg je mee.
Bied keuzes
Als je de kans wilt vergroten dat de cliënt jouw advies aanneemt, dan is het belangrijk hem zo veel mogelijk keuzes te bieden. Dit kan bijvoorbeeld ook over het details van het advies.
Als het de cliënt niet lukt om een keuze te maken, kun je hem ook drie opties geven.
Als het niet lukt weerstand te overwinnen, forceer het dan niet. Beëindig het gesprek.
Join with a free account for more service, or become a member for full access to exclusives and extra support of WorldSupporter >>
Deze bundel gaat over gesprekstechnieken die in de klinische psychologische setting worden gebruikt. Het sluit aan bij het vak Klinische Gespreksvoering dat in het derde jaar van de studie psychologie aan de uva wordt gegeven
There are several ways to navigate the large amount of summaries, study notes en practice exams on JoHo WorldSupporter.
Do you want to share your summaries with JoHo WorldSupporter and its visitors?
Main summaries home pages:
Main study fields:
Business organization and economics, Communication & Marketing, Education & Pedagogic Sciences, International Relations and Politics, IT and Technology, Law & Administration, Medicine & Health Care, Nature & Environmental Sciences, Psychology and behavioral sciences, Science and academic Research, Society & Culture, Tourisme & Sports
Main study fields NL:
JoHo can really use your help! Check out the various student jobs here that match your studies, improve your competencies, strengthen your CV and contribute to a more tolerant world
3160 |
Add new contribution