HC6 Diagnostiek

Gezinsdiagnostiek

Doelen

1. Theoretische domeinen van het systeemdenken herkennen

2. Systemische begrippen gebruiken om naar gezinnen te kijken

3. Vanuit verschillende perspectieven naar gezinnen kijken

4. Relevante technieken inzetten om informatie te verzamelen

Waar zijn we: aanmelding, klachtanalyse, probleemanalyse

Systeemdenken

• Het geheel begrijpen door te kijken naar de interactie tussen de delen

• Het systeemdenken is onderliggend aan verschillende perspectieven

1. Theoretische domeinen

   1. General Systems Theory

• Vorige eeuw

• Streven naar een overkoepelende theorie

• Multidisciplinair onderzoek

• Filosofische theorie

• Geen empirisch onderzoek

Systeem

• ‘Een systeem is samengesteld uit elementen die georganiseerd zijn door de consistente aard van de relatie tussen deze elementen’

Natuurlijke systemen

• Belangrijkste kenmerken

  • Regels & codes door onderlinge omgang

  • Processen die verandering promoten & processen die verandering tegengaan

  • Organisatie ontwikkelt zich door de tijd

1. Theoretische domeinen

b. Cybernetica: gebruik van feedback

Feedback & duurzaam bestaande gezinssystemen

Kritiek:

• Individu/mensbeeld

• Historie

• Betekenisgeving

Communicatietheorie is er bij gekomen omdat er kritiek kwam, omdat er niet gekeken wordt naar het individu, de historie en de betekenisgeving

2. Systemische begrippen gebruiken om naar gezinnen te kijken

Eerst…

We kunnen niet NIET communiceren

• Aanvaarden - verwerping (afsluiten van de bejegening)- verandering (veranderen van onderwerp die niet past bij de manier waarop je in eerste instantie bejegend wordt)- symptoomvorming (bv meteen zeggen dat je hoofdpijn hebt, zodat de ander denkt van als ze geen hoofdpijn had gehad was ze best gezellig geweest)

Gesloten vs. open systemen

• Informatie-uitwisseling met de omgeving

• Open systeem: altijd in interactie met de omgeving

Context

• Context is bepalend voor de betekenis

Lineaire causaliteit & circulariteit

• Lineair: oorzaak en gevolg onderscheiden

  • Vaste rollen

  • Rollen verstarren verder

  • Parallelproces

  • Eenzijdige (of enkelvoudige) partijdigheid

• Circulair

  • Onderkennen complexiteit communicatie

  • Onderkennen circulariteit

  • GGG: meer van hetzelfde

  • Exploreren onderliggende patronen & motieven

  • Ruimte voor verandering & beïnvloeding

  • Meerzijdige (of meervoudige) partijdigheid

Kritiek

• Verwaarlozing?

• Mishandeling?

• Misbruik?

Interpunctie, binnen een systeem

• Interactie Ketens

• Structuur aanbrengen in reeksen uitwisselingen

• Begin/eind om groep te krijgen op geheel

• Vanuit begin oorzaak gevolg relaties.

Wat zien we?

• Wederzijdse verwijten over gedrag

• Geen verantwoordelijkheid nemen voor eigen gedrag

• Zich niet meer kunnen verplaatsen in standpunt vd ander

• Interventie: circulair denkende derde om tot gezamenlijke interpunctie te komen

Inhoud & betrekking

• Elke boodschap heeft een inhoud- en betrekkingsniveau

• Inhoud betreft dingen

• Betrekking zegt iets over de relatie tussen de zender en de ontvanger van de boodschap

• Betrekking gaat over de zgn. relatiedefinitie; hoe ziet met zichzelf en de ander in deze relatie

  • Wie is in onze relatie de baas op dit gebied?

  • Wie bepaalde afstand en de nabijheid in een relatie?

Levenscyclus van families

• Uit huis gaan

• Het nieuwe paar

• Huwelijk en kinderen

• Gezin met adolescenten

• Adolescenten vertrekken & ouders blijven

• Gezin in latere levensfase geconfronteerd met ouderdom en dood

Kritiek op cyclus! - veel te eenzijdig bekeken

Evenwicht stabiliteit & verandering?

Veerkracht

• Kijk altijd naar veerkracht

Betekenisgeving & narratieven

• ..

Enkelvoudige vragen, meervoudige vragen

• Achtergrond & betekenis

• Theoretische referentiekader

• Causaliteit

• Aanpak

• Hulpvraag vanuit het systeem

Enkelvoudige vraag: 1 hulpvraag

• Focus op inhoud

Meervoudige vraag: meerdere hulpvragen

• Focus eerst op betrekking

• Samenwerkingsrelatie gezinsleden & verwijzer

• Hulpverleningsgeschiedenis uitvragen

Analyse Meervoudige vraag uit voorbeeld

• De vragen/problemen zijn nauwelijks identificeren

• Achtergrond & betekenis van de vragen/problemen niet te onderscheiden

• Meerdere theoretische referentiekaders nodig om de vragen/problemen te verklaren

• Verklaringen zijn multi-causaal

• Meerdere gezinsprocessen zijn verstoord en verstoren elkaar.

Cognitief-gedragsgericht perspectief

• Diagnostiek als aparte fase

• Conversatie

• Gezamenlijke keuze te veranderen gedrag

• Vragenlijsten

• Monitoringopdrachten: registreren & meten van signalen of gedrag

Structureel perspectief

• Structureel perspectief

  • Problemen ontstaan als gezinnen zich niet kunnen aanpassen aan verander(en)de omstandigheden

• Diagnostiek

  • Explorerende gezinstype

  • Exploreren gezinsstructuur

Gezinstype, Continuum cohesie

• Los-zand gezinnen en kluwengezinnen

  • Los zand:

    • Afstand, gebrekkige onderlinge betrokkenheid

    • Onafhankelijkheid, individualiteit

    • Trage reactie op probleemgedrag

  • Kluwengezin

    • Hechte relaties in de fasen

    • Loyaliteit, gedeelde meningen

    • Separatie- en individuatieproblemen

Gezinsstructuur: hiërarchie

• Subsysteem ouders - subsysteem kinderen

• Effectief functionerend systeem

• Grenzen tussen de subsystemen samenhangend met levensfase

• Wisselende allianties & coalities 

  • Kind in wisselende coalitie, infor doorgeven & eigenstandige positie

  • Parentificatie: Kind staat tussen ouders in, kind houdt zich met dezelfde zorgen bezig als de ouders.

Het is belangrijk dat je goed invoegt in het gezin:

• Circulair begrip

• Proces

Multigenerationeel perspectief

• Filosofisch georiënteerd

• Vrijheid in verbondenheid

• Loyaliteiten

• Vergevingsgezindheid

• Transgenerationele overdracht 

• Diagnostiek

  • Exploreren verticale & horizontale loyaliteiten en overdracht 

    • Invoegen

    • Systematische vragen

    • Tijdlijn/genogram

    • reflectiebevorderende vragen

Oplossingsgericht perspectief

• Gewenste situatie realiseren

• Verandering faciliteren

• One step behind

• Co-constructie cliënt, omgeving en therapeut

• Kortdurende therapie

• Diagnostiek

  • Wat is de gewenste situatie?

    • Oplossingsgerichte conversatie

    • Toekomstprojectie: wondervraag/schaalvragen

  • Welke situaties lijken a op de gewenste situatie? 

    • Uitzonderingen identificeren: uitzonderingsvragen

    • Focussen op het goede: continueringsvragen

  • Welk eigen potentieel kan ingezet worden?

    • Observatieopdrachten/voorspellingen

  • Welke steunbronnen zijn er in de omgeving?

    • Oplossingsgericht genogram: in kaart brengen familie potentieel