Ingmar (HvJ 9 november 2000, C-381/98; NJ 2005/332 m.nt. Th.M. de Boer)

Of artikel 17 en 18 van Richtlijn 86/653/EEG (coördinatie van wetgeving van de lidstaten inzake zelfstandige handelsagenten), die de handelsagent bepaalde rechten verlenen na de beëindiging van de agentuurovereenkomst, moeten worden toegepast, wanneer de handelsagent zijn activiteit in een lidstaat heeft verricht, terwijl de principaal in een derde land (Verenigde Staten) is gevestigd en de overeenkomst volgens een daarin opgenomen clausule (een rechtskeuze dus) door het recht van dat land wordt beheerst.

Volgens het HvJ strekt Richtlijn 86/653/EEG (hierna: de richtlijn) tot bescherming van de personen die, in de zin van haar bepalingen, de hoedanigheid van handelsagent bezitten. In het bijzonder artikel 17 en 19 van de richtlijn beogen de handelsagent te beschermen na de beëindiging van de overeenkomst. Deze regels van de richtlijn zijn van dwingende aard.

Artikel 17 verplicht de lidstaten immers maatregelen te treffen voor de schadeloosstelling van de handelsagent na de beëindiging van de overeenkomst. Volgens deze bepaling kunnen de lidstaten weliswaar kiezen voor het systeem van vergoeding of voor dat van herstel van het nadeel, maar dat neemt niet weg dat artikel 17 en 18 een nauwkeurig kader definiëren waarbinnen de lidstaten hun beoordelingsbevoegdheid ten aanzien van de keuze van de wijze van berekening van de toe te kennen vergoeding of schadeloosstelling kunnen uitoefenen. De dwingende aard van deze artikelen wordt hierdoor bevestigd, dat ingevolge artikel 19 van de richtlijn partijen niet ten nadele van de handelsagent mogen afwijken van deze artikelen voordat de overeenkomst is beëindigd en ook nog doordat artikel 22 met betrekking tot het Verenigd Koninkrijk bepaalt dat de nationale uitvoeringsbepalingen van de richtlijn onmiddellijk van toepassing zijn op de lopende overeenkomsten.

Voorts hebben de harmonisatiemaatregelen van de richtlijn onder meer tot doel de beperkingen van de uitoefening van het beroep van handelsagent op te heffen, de mededingingsvoorwaarden binnen de Gemeenschap (Unie) te uniformeren en de zekerheid van de handelstransacties te vergroten. De regeling van de artikel 17 t/m 19 van de richtlijn beoogt dus via de categorie van de handelsagenten de vrijheid van vestiging en de onvervalste mededinging binnen de interne markt te beschermen. Voor de verwezenlijking van deze doelstellingen is het dan ook noodzakelijk dat die bepalingen op het grondgebied van de Gemeenschap worden nageleefd. Voor de communautaire rechtsorde is het dus van wezenlijk belang, dat een in een derde land gevestigde principaal wiens handelsagent zijn activiteiten binnen de Gemeenschap verricht, die bepalingen niet kan ontwijken door eenvoudig een rechtskeuzeclausule in de overeenkomst op te nemen. De functie van de betrokken bepalingen vereist immers, dat deze ongeacht welk recht de partijen op de overeenkomst van toepassing hebben verklaard, toepassing vinden zodra de situatie een nauwe band met de Gemeenschap vertoont, met name omdat de handelsagent zijn activiteiten op het grondgebied van een lidstaat verricht.   

Op de prejudiciële vraag moet ten slotte dan ook geantwoord worden, dat artikel 17 en 18 van de richtlijn moeten worden toegepast wanneer de handelsagent zijn activiteiten in een lidstaat heeft verricht, terwijl de principaal in een derde land is gevestigd en de overeenkomst volgens een daarin opgenomen clausule door het recht van dat land wordt beheerst.