Abstract

De ontwikkeling van SPOSY wordt beschreven, een observatieschaal voor spraakprestaties van sociaal angstige jongeren. De schaal is ontworpen als onderzoekstool om specifiek gedrag zichtbaar te maken dat door non-experts werd gezien en mogelijk om te verklaren waarom sociaal angstigen worden afgewezen door leeftijdsgenoten. In fase 1 werden items van de schaal gemaakt op basis van vrij observatie door non-experts. In fase 2 werden de psychometrische kwaliteiten van de schaal vastgesteld met behulp van een sample van 218 sprekers tussen de 9 en 16 jaar. De stabiele factoren Expressiviteit (E), Gebrek aan vertrouwen (G) en Agitatie (A) werden gevonden. E is negatief gerelateerd aan L. Sociaal angstigen werden omschreven als minder expressief en minder (zelf)vertrouwen, maar niet meer geagiteerd dan niet sociaal angstigen. Lage E lijkt gerelateerd aan veiligheidsgedrag en kan een belangrijke rol spelen in afwijzing door leeftijdsgenoten (peer rejection).

Introductie

Slechte sociale vaardigheden en moeilijkheden in de communicatie met leeftijdsgenoten worden vaak gerelateerd aan sociale angst. Zij worden als ‘anders’ beschouwd en zelfs mensen die hen niet eerder hebben gezien wijzen hen sneller af dan ‘gewone’ mensen. Het is belangrijk te weten waarom deze mensen als ‘anders’ worden beschouwd, wat maakt dat deze mensen anders overkomen. Zeker met het oog op toepassen om passende interventies aan te bieden. Dit betekent dat er gezocht moet worden naar specifieke cues. Hier worden vaak spraaktaken voor gebruikt, omdat de angst om te spreken in het publiek de meest voorkomende angst is binnen sociaal angstige adolescenten.

Eerder onderzoek kent verschillende uitkomsten, mogelijk omdat schalen niet sensitief genoeg waren. Dat was dan ook het doel van deze onderzoekers. In fase 1 werden items van de schaal gemaakt op basis van vrij observatie door non-experts. In fase 2 werden de psychometrische kwaliteiten van de schaal vastgesteld met behulp van een sample van 218 sprekers tussen de 9 en 16 jaar. De hypothese is dat men met behulp van de items specifieke gedragsfactoren kan onderscheiden tussen hoge en laag sociaal angstige sprekers.

Fase 1: Schaalontwikkeling

Methode

20 Hoog angstige en 20 laag angstige adolescenten werden geselecteerd van een groter sample. Deze longitudinale studie bevatte twee spraaktaken met een tussenperiode van 2 jaar. Er vonden geen interventies in de tussentijd plaats. Deze studie maakt gebruik van materiaal uit de tweede taak, aangezien angst dan niet voortkomt vanuit een nieuwe taak.

Instrumenten 

De Nederlandse vertaling van de Social Anxiety Scale for Adolescents werd gebruikt om de trait sociale angst te meten.

Procedure sprekers

Er werd twee keer afgesproken op het laboratorium. Tijdens het eerste bezoek werden er verschillende vragenlijsten ingevuld en mocht men de ruimte zien waar zij een week later een toespraak zouden houden. Er werd gevraagd een toespraak voor te bereiden van 5 minuten over films die zij wel/niet leuk vonden en waarom dat het geval was. Een week later gaven zij deze toespraak alleen staand in de ruimte met een van tevoren opgenomen publiek band die werd geprojecteerd op de muur. Eerst zag men een leeg klaslokaal en dit liep steeds voller. Tevens werd verteld dat er achteraf door anderen een evaluatie plaats zou vinden op basis van de video opnames. Vijf setjes sprekers waren jonge adolescenten (12-15), vijf setjes oudere adolescenten (16-19). Een set bestond uit twee mannelijke/ twee vrouwelijke personen: een hoog sociaal angstige en een laag sociaal angstige.

Procedure observatoren

Bestaat uit 40 vrouwelijke psychologie en orthopedagogie studenten. Zij kregen de eerste minuut van de toespraak te zien, daarna 30 seconden om de drie meest opvallende karakteristieken van de spreken op te schrijven. Er werden geen richtlijnen gegeven. Er werd eerst geoefend.

Resultaten en discussie

Alle beschrijvingen werden door psychologen blind in 33 categorieën geplaatst. Bij zowel hoog angstigen (HA) als laag angstigen (LA) werd rusteloosheid het meest genoemd, daarna goede spreekstijl, oninteressant en onnatuurlijke manier van spreken. HA kregen vaker gesloten houding en nerveus te horen, onzekere uitdrukking en goede inhoud. LA kregen vaker te horen: eigen verhalen tijdens toespraak, slechte spreekstijl en passende bewegingen. Vervolgens werden er nog meer passende categorieën gemaakt, er bleven er 22 geschreven items over.

Fase 2: Psychometrische kwaliteit en relatie tot Sociale Angst

Onderzocht werden: de inter-rater gelijkenis tussen items (verschillend van goed tot minder goed), de factor structuur van de schaal, de interne consistentie van de factoren (adequaat tot goed), de concurrente validiteit, gender en leeftijdseffecten, en de discriminatoire validiteit.

Methode

Deelnemers

222 sprekers tussen de 9 en 16 jaar hadden beide testmomenten afgerond. Na exclusie bleven er 218 deelnemers over. Daarnaast werd er een trainingsgroep voor de observanten samengesteld.

Instrumenten

• SPOSY, 19 items

• Performance-Questionnaire-Observer

Procedure sprekers

Zie fase 1. 33 mannelijke HA en 32 LA en niet spraakangstig werden geselecteerd

Procedure SPOSY rating

Training: 3 blinde vrouwelijke studenten. Eerst een training met de makers van de SPOSY, daarna mochten ze zelfstandig ratings uitvoeren.
Uiteindelijke rating: iedere observator bekeek alle 218 sprekers twee keer, T1 en T2. De sets waren gelijk verdeeld qua leeftijd en sekse. De volle 5 minuten van de tapes werden bekeken, daarna werd de schaal ingevuld.

Resultaten

Goede inter-rater betrouwbaarheid bij 16 items, de overige 6 was er weinig betrouwbaarheid. Er kwamen 3 factoren naar boven: Expressiviteit (enthousiast, expressief gedrag versus afstandelijk gedrag), Gebrek aan (zelf)vertrouwen (onzeker en nerveus gedrag) en Agitatie (rusteloos gedrag). E correleert negatief met G. E en G correleren niet met A. E is positief gecorreleerd met leeftijd, G negatief. Meisjes waren meer expressief dan jongens, tonen meer vertrouwen en minder agitaties.

Discussie

Jongeren die meer onzekerheden vertonen tijdens een toespraak zijn doorgaans minder expressief. De schalen E en G discrimineren tussen HA en LA ongeacht de sekse. Schaal E is uniek voor SPOSY en komt niet terug in andere spraak observaties. Doordat HA veiligheidsgedrag (zoals letterlijk de toespraak herinneren en voordragen en weinig persoonlijke inbreng tijdens een toespraak) vertonen, kunnen zij niet interacteren met anderen, waardoor HA vaak ongeïnteresseerd overkomen.

De A schaal discrimineerde de HA niet van LA, mogelijk omdat deze schaal een meer algemene vorm van een vervelend gevoel weergeeft in plaats van sociale angst. SPOSY vormt een toevoeging gezien de heldere scheiding in drie factoren en nieuwe items in vergelijking met andere schalen. Mogelijk heeft de SPOSY ook discriminatoire krachten bij andere stemmingsstoornissen. Nieuw onderzoek moet uitwijzen of E en G ook karakteristiek zijn binnen andere sociale situaties dan een toespraak.

Tekortkomingen van deze studie: deelnemers hebben geen vastgestelde sociale angst op basis van een diagnose. Er werd geen peer rejection binnen deze studie gebruikt en de observatoren waren van een andere leeftijd dan de deelnemers die een toespraak gaven. Er werden alleen vrouwelijke observatoren gebruikt. Op T1 beoordeelden de observatoren maar 1 minuut film, terwijl dit 5 minuten was op T2.