Ontwikkeling van borderline persoonlijkheidsstoornis in adolescentie en vroege volwassenheid

Borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS) is een complexe en een slopende psychiatrische aandoening die moeilijk te behandelen is voor clinici. In de DSM criteria wordt gesproken van emotionele ontregeling, impulsiviteit, interpersoonlijke problemen, cognitieve en identiteitsstoornissen. De diagnose is heterogeen en gaat vaak samen met psychische comorbiditeit. De diagnose bij adolescenten gaat vaak gepaard met een negatief sociaal stigma, slechte behandelrespons, slechte sociale en beroepsuitkomsten. De prevalentie van BPS betreft 1 per 100-200 individuen.

BPS schijnt juist vaak op te komen in de jongvolwassenheid, aangezien in die periode er meer sprake is van autonomie, onafhankelijke emotieregulatie, zelfcontrole strategieën en zelfregulatie vaardigheden. 2/3e van de adolescenten met BPS doet aan zelfverminking. Ook middelenmisbruik en risicovol seksueel gedrag worden erger tijdens de adolescentie. Deze jonge patiënten hebben een verhoogd risico op slechte uitkomsten in de volwassenheid. Het stellen van een diagnose op vroegere leeftijd zou de uitkomsten kunnen verbeteren.

Er zijn echter tegenstanders van het stellen van een vroege diagnose, wegens gebrek aan effectieve behandeling gericht op adolescenten en ook bestaat het argument dat bij sommige patiënten na de adolescentie de BPS vanzelf weggaat. Maar besef van de prevalentie van jongeren met BPS is wel nodig, om het ontwikkelen van op adolescentie gerichte therapie te stimuleren. Er zijn veel studies die erop wijzen dat de therapie die wordt gebruikt voor volwassenen ook effectief kan zijn bij adolescenten.

Volgens de sociale baseline theorie is emotionele ontregeling een kostbaar biologisch proces, dat gecompenseerd zou kunnen worden door relaties. Bij BPS patiënten zijn deze relaties vaak onzeker, wat leidt tot meer problemen in de emotieregulatie, gedragscontrole en interpersoonlijk functioneren. Emotionele steun van zorgverleners is dus van essentieel belang. Deze theorie past bij een goed coherent ontwikkelingsmodel voor BPS.

Uit studies is gebleken dat ADHD, (vooral) ODD en marihuana-gebruik op jonge leeftijd een verhoogd risico geven op het ontwikkelen van BPS in de volwassenheid, op een gemiddeld verwachte leeftijd van 24 jaar. CP, depressie en angst bleken niet gerelateerd te zijn aan BPS. Uit onderzoek bleek dat de eerste symptomen van ADHD en ODD gemiddeld optreden rond het 8e levensjaar en van BPS rond het 14e levensjaar. Een ander ontwikkelingsmodel gaat uit van impulsiviteit en emotie ontregeling als belangrijkste en meest kwetsbare eigenschappen bij BPS. Zelfbeschadiging is een goede marker om BPS vroegtijdig op te sporen.

Kortom met al deze modellen en voorspelde betere uitkomsten voor adolescenten is de hoop de discussie en onderzoeksinteresse omtrent dit onderwerp te stimuleren. Er zou meer onderzoek moeten worden verricht naar het effect van vroege hechtingsrelaties. Meer ervaring over BPS bij adolescenten zal een betere voorspelbaarheid van het ziektebeloop geven.