Een kijkje in de samenvatting over de reader Inleiding Recht

Hoofdstuk 1: Wat is het verschil tussen echte en juridische problemen? 

In de echte wereld vinden er gebeurtenissen plaats die tot problemen kunnen leiden. Niet elk probleem is echter juridisch. Het hangt er vanaf of er rechtsregels zijn die op concrete feiten toegepast kunnen worden, waardoor het probleem een juridisch probleem wordt en juridisch opgelost kan worden.

1. Hoe zien juristen casussen?

Op een woensdagmiddag rijdt meneer de Vries op zijn scooter over de parallelweg langs de provinciale weg. Hij rijdt met normale snelheid, echter wordt meneer de Vries aangereden door mevrouw van der Putten die rijdt in haar auto. Mevrouw van der Putten had voorrang moeten verlenen, maar deed dit niet. Mevrouw van der Putten geeft haar fout toe, het lijkt een gemakkelijke zaak te worden. En dan blijkt het tegendeel, meneer de Vries overlijdt aan een hartaanval vanwege bestaande hartproblemen. 

Hoe ziet de jurist deze casus? Er is sprake van strijd met artikel 15 Reglement verkeersregels en verkeerstekens 1990, een strafbaar feit door het niet verlenen van voorrang. Er is zelfs een mogelijkheid van een ander strafbaar feit, namelijk op grond van artikel 6 Wegenverkeerswet 1994 waarbij een ongeval lijdt tot het overlijden van een van de verkeersdeelnemers. Bovendien is sprake van schade voor de nabestaanden van de overledene, zoals weggevallen inkomsten en kosten voor de begrafenis. Er kan sprake zijn van een onrechtmatige daad, dit is civielrechtelijk. Er zijn dus allerlei mogelijkheden in het geval van een 'normaal' lijkend verkeersongeluk. 

2. Hoe denken juristen?

Op grond van bovenstaande casus is het mogelijk om in een geval aansprakelijk te worden gesteld in civiel- en strafrechtelijk opzicht. Het recht bestaat uit meerdere onderwerpen, ieder onderwerp van het recht heeft eigen begrippen, regels en procedures. 

Juridische systemen zijn vaak het antwoord op maatschappelijke problemen, echter zijn deze systemen gevormd na een langdurig proces. Deze samenvatting richt zich vooral op de aansprakelijkheid in het strafrecht en in het civiele recht omtrent de onrechtmatige daad. Deze samenvatting geeft aan wanneer de juridische procedures en de juridische begrippen samenvallen en op welke punten dit juist niet het geval is en geeft hier de reden toe van het verschil danwel de overeenkomst.

3. Wat betekenen de begrippen objectief en subjectief recht?

In Engeland maken ze onderscheid tussen 'law' en 'right', in Nederland maken we onderscheid door te spreken van objectief en subjectief recht. 

Recht in objectieve zin betekent een geheel van een stelsel van rechtsregels, dus bijvoorbeeld het strafrecht. Recht in subjectieve zin betekent een bevoegdheid van iemand die rechten heeft om iets te doen of het recht op een bepaalde aanspraak, dus bijvoorbeeld het recht op verdediging. 

Het objectieve en subjectieve recht zijn aan elkaar te koppelen. Een subjectief recht wordt namelijk afgeleid uit het objectieve recht. Als dus sprake is van een subjectief recht is, wordt vermoed dat er een objectief aanwezig is. Objectief recht ziet meestal op het geschreven recht, maar dit is niet altijd het geval. Als een persoon meent ergens recht op te hebben, maar hiervoor geen rechtsgrond kan aantonen, heeft deze persoon juridisch weinig te bereiken. 

Een subjectief recht houdt altijd verband met een (passieve) plicht van andere personen om dat subjectieve recht te eerbiedigen, bijvoorbeeld het recht van protest. Een subjectief recht kan ook verband houden met een (actieve) plicht van andere personen om het recht vorm te geven, bijvoorbeeld het recht op levensonderhoud.

4. Welke soorten rechtsregels bestaan er?

Het recht omvat vooral rechtsregels, dit is het objectieve recht. Onder een rechtsregel verstaan wij "een norm met algemene werking", het heeft een werking voor onbepaalde tijd en werkt voor een onbepaald aantal personen dan wel gevallen. 

Rechtsregels heb een zogenaamde "conditionele structuur", dit betekent dat als voldaan is aan de gestelde voorwaarden, treedt het beoogde gevolg in werking. De gebeurtenis waar de gevolgen aan verbonden zijn noemt men het "rechtsfeit". De gevolgen van het rechtsfeit noemt men "rechtsgevolgen". 

De rechtsregels kunnen allerlei vormen en voorschriften inhouden, namelijk gedragsnormen, sanctienormen en bevoegdheidsverlenende normen. Gedragsnormen zijn de rechtsregels die bepaald gedrag verbieden, verzoeken of toestaan. Sanctienormen zijn rechtsregels die de gevolgen stellen aan het niet voldoen aan de norm. Bevoegdheidsverlenende normen geven personen de mogelijkheid om zelf een rechtsgevolg te doen ontstaan.

5. Wat is de betekenis van het publiekrecht en het privaatrecht voor het recht?

Het recht kan worden onderscheiden in het publiekrecht en in het privaatrecht. Dit verschil is op twee punten te zien.

Ten eerste omtrent de verbintenis van de personen om wie het recht draait. Het publiekrecht geeft regels over de verbintenis tussen overheid en burger of tussen overheden onderling. Het privaatrecht geeft regels over de verbintenis tussen burgers onderling, tussen burgers en rechtspersonen en tussen rechtspersonen onderling. 

Ten tweede is het verschil te zien door de soorten belangen die worden vertegenwoordigd. In het publiekrecht is de overheid de vertegenwoordiger van het algemene belang, bijvoorbeeld de verkeersveiligheid. In het privaatrecht zijn de burger en de rechtspersonen zelf de vertegenwoordigers van hun particuliere belangen, bijvoorbeeld de verkoop van een woning. 

De overheid maakt deel uit van beide rechtsgebieden, dus van het publiekrecht en van het privaatrecht. De belangrijkste privaatrechtelijke en publiekrechtelijke wetgeving komt voort van de Staten Generaal en de regering, zij zijn samen "de formele wetgever". Ook omtrent de rechtspraak is de overheid aanwezig in beide geschillen, het is de overheidsrechter die een oordeel velt. De overheid speelt dus een rol bij het maken van wetgeving, geschilbeslechting en rechtshandhaving. 

De overheid kan zelf ook optreden in het privaatrecht, de overheid kan bijvoorbeeld een overeenkomst sluiten over haar eigendom. De overheid heeft hier te maken met privaatrechtelijke regelgeving. De overheid is dan te zien als een privé-persoon, zij is gelijk aan burgers in die verhouding. 

De overheid kan soms het privaatrecht gebruiken ten behoeve van het algemeen belang, bijvoorbeeld stichting die de overheid aanspreekt vanwege de klimaatveranderingsmaatregelen. 

Het publiekrecht kan onder verdeeld worden in meerdere rechtsgebieden, ten eerste in het staatsrecht dan wel constitutioneel recht genoemd. Dit kan bijvoorbeeld zien op de bevoegdheden van de regering. Een voorbeeld van een belangrijke wet hierbij is de Grondwet. Ten tweede is een rechtsgebied van het publiekrecht het strafrecht, dit ziet bijvoorbeeld over de vervolging van strafbare feiten. Wetten zoals het Wetboek van Strafrecht is hierbij van belang. Ten derde is het bestuursrecht een rechtsgebied van het publiekrecht, dit kan zien op hoe een terrein gebruikt mag worden. Hierbij is de Algemene Wet Bestuursrecht van groot belang. 

Het privaatrecht is op te delen in vermogensrechten en niet-vermogensrechten. Het vermogensrecht ziet op regels omtrent relaties die op geld waardeerbaar zijn, bijvoorbeeld een hypotheek. Dit vermogensrecht bestaat uit goederenrecht en verbintenissenrecht. Het goederenrecht ziet op vermogensrechten en op zaken, bijvoorbeeld het eigendomsrecht. Het verbintenissenrecht ziet op relaties tussen personen, bijvoorbeeld dat de ene persoon een verplichting heeft om iets te doen en de ander recht heeft op nakoming. Niet-vermogensrechtelijke rechten ziet op het personen- en familierecht en het rechtspersonenrecht. Het personen- en familierecht ziet op bijvoorbeeld de geboorte. Het rechtspersonenrecht ziet onder andere op stichtingen. 

6. Wat is de betekenis van het materieel en formeel recht?

Het recht kan ook worden opgedeeld in materieel en formeel recht, het publiek- en privaatrecht hebben beide deze vormen. Het materieel recht ziet op welke rechten en plichten burgers en rechtspersonen hebben. Het formeel recht ziet op de vereisten in het procesrecht, dus de handhaving van het materiële recht. Het onderscheid is soms moeilijk te maken. Als sprake is van rechten en plichten die zien op het procesrecht is sprake van formeel recht. 

7. Wat is het onderscheid tussen Nationaal, Europees en Internationaal recht?

Nationaal recht is het recht dat in de nationale (recht)staat wordt gevormd. Een staat heeft drie vereisten: een grondgebied, een volk en een overheid die effectief gezag uitoefent. 

Internationaal recht is het recht dat door staten samen of door internationale organisaties is gevormd. Dit ziet op de rechtsbetrekking tussen staten en internationale organisaties onderling. 

Europees recht is het recht dat in de Europese Unie is gevormd, het is te zijn als een internationale organisatie. Maar let op: het is een zelfstandige rechtsorde. De regels zijn in Nederland zonder pardon van toepassing.

8. Hoe werken juristen?

Bij casussen dienen rechtsregels, concrete feiten en een juridische oplossing te worden gezocht. Via de toepassing van rechtsregels op concrete feiten kan men tot een gewenste juridische oplossing komen. Men dient de ideale wereld te vergelijken met de echte wereld.