H3. Wat zijn de regelingen voor verkrijging en verlies van goederen?

Systeem

90. Waar vinden we de regels m.b.t. verkrijging en verlies van goederen?

Titel 3.4 van Boek 3 BW is gewijd aan de verkrijging en verlies van goederen. Afdeling 3.4.1 bevat de algemene bepalingen. De daaropvolgende twee afdelingen regelen respectievelijk de overdracht en de verjaring. De wet kent een gesloten systeem met betrekking to de wijze van verkrijging van goederen. Er zijn dus niet meer manieren op een goed te verkrijgen dan in de wet staan. Partijen kunnen er ook dus niet zelf één verzinnen. De wijze van verkrijging van goederen hoeft niet expliciet in de wet te zijn genoemd; zij kan ook impliciet daaruit volgen. 

Verkrijging onder algemene en bijzondere titel

91. Wat is het onderscheid hiertussen en waarom is dit van belang?

Verkrijging van goederen kan plaatsvinden onder algemene of onder bijzondere titel (art. 3:80 lid 1). Bij verkrijging onder algemene titel gaat een geheel of (evenredig) deel van het vermogen (dus ook de schulden) over (art. 3:80 lid 2). Elke verkrijging die niet onder algemene titel plaatsvindt, is een verkrijging onder bijzondere titel. Daarbij gaat het niet om opvolging in een geheel of een -als regel- evenredig deel van een vermogen, maar van verkrijging van een nader bepaald -verbijzonderd- goed. Een alledaags voorbeeld daarvan is de overdracht van een fiets. 

92. Wat is de verkrijging onder algemene titel?

 Bij verkrijging onder algemene titel gaat een geheel of (evenredig) deel van het vermogen (dus ook de schulden) over (art. 3:80 lid 2). Bij verkrijging onder algemene titel is geen levering van de afzonderlijke goederen vereist (wat bij overdracht wel is vereist). In de wet is limitatief opgesomd in welke gevallen sprake is van verkrijging onder algemene titel, namelijk bij erfopvolging, boedelmenging, fusie (als bedoeld in art. 2:309) en splitsing (als bedoeld in art. 2:334a). Deze kenmerken zich allemaal met een verkrijging 'en bloc' van een geheel of een gedeelte van een vermogen. 

93. Wat is de verkrijging onder bijzondere titel?

ij verkrijging onder bijzondere titel gaat een nader bepaald goed (zaak of vermogensrecht, art. 3:1) over (art. 3:80 lid 3). In de wet is limitatief opgesomd in welke gevallen sprake is van verkrijging onder bijzondere titel, namelijk overdracht (art. 3:84), verjaring, onteigening en verder de elders in de wet voor iedere soort aangegeven wijze van verkrijging. Voorbeelden van de wet elders in de wet aangegeven wijze van verkrijging zijn inbezitneming van een aan niemand toebehorende zaak (art. 5:4), verkrijging door de vinder (art. 5:6), natrekking (art. 5:14), vermenging (art. 5:15), zaaksvorming (art. 5:16) en vruchttrekking (art. 5:17). Verkrijging onder bijzondere titel komt er in elk geval op neer dat er slechts een bepaald goed over gaat en daarvoor wel eerst levering is vereist.

94. Wat is derivatieve en originaire verkrijging?

In de rechtswetenschap maakt men onderscheid tussen enerzijds derivatieve ofwel afgeleide verkrijging en anderzijds originaire ofwel oorspronkelijke verkrijging. Bij derivatieve verkrijging ontleent de verkrijger zijn recht door rechtsovergang. Verkrijgingen onder algemene titel zijn altijd derivatief, omdat er altijd sprake is van een rechtsvoorganger. Verkrijgingen onder bijzondere titel zijn alleen derivatief als die het gevolg is van een rechtsovergang, zoals bij overdracht.

Bij een originaire verkrijging ontleent de verkrijger zijn recht niet aan een rechtsvoorganger, omdat het recht nieuw bij hem ontstaat. Voorbeelden hiervan zijn de vererving van een goed dat daarvoor nog niet bestond, zoals bij zaaksvormig of bij het ontstaan van een vordering uit overeenkomst of onrechtmatige daad.

95. Wat is een op een goed rustend beperkt recht?

Op grond van het nemo plus-beginsel kan iemand niet meer rechten overdragen dan hij zelf heeft. Een beperkt recht heeft dezelfde werking tegenover derden als het recht waarvan het is afgesplitst. Als op een goed eenmaal een beperkt recht is gevestigd, dan kan de rechthebbende nog slechts over een met dat recht bezwaard goed beschikken. Als er een goed wordt overgedragen waarop een beperkt recht is gevestigd. Dan verwerft de verkrijger een goed dat met dat beperkte recht is belast. 

96. Wat zijn persoonlijke rechten en verplichtingen met betrekking tot een goed?

De hoofdregel is dat een verkrijger niet gebonden is aan de persoonlijke verplichtingen die zijn rechtsvoorganger met betrekking tot het goed is aangegaan. Het is immers een persoonlijk recht. Bij een beperkt recht is dat anders. De verkrijger profiteert wel van de persoonlijke rechten die zijn voorganger met betrekking tot het goed heeft bedongen.

97. Hoe zit het met het verlies van goederen?

Voor het verlies van een goed moet een wettelijke grondslag bestaan, zij kan ook impliciet uit het systeem volgen. Ditzelfde geld ook bij de verkrijging en betekent dat als men een goed verliest dit gebeurt op de voor iedere soort in de wet aangegeven wijzen. Zie ook art. 3:80 lid 4.

98. Wat zijn de regels voor verkrijging en verlies van beperkte rechten?

De wet kent een gesloten stelsel van beperkte rechten (art. 3:81 lid 1). Dat betekent dat partijen geen andere beperkte rechten dan die in de wet zijn vastgesteld overeen kunnen komen. Je kunt er dus niet zelf één verzinnen. In de wet is ook geregeld op welke wijzen beperkte rechten teniet kunnen gaan (art. 3:81 lid 2). In dit lid worden vijf manieren gegeven voor het tenietgaan van een beperkt recht. Deze opsomming is niet limitatief.

99. Hoe zit dat met afhankelijke rechten?

Er is nog een bijzondere -voor hen kenmerkende eigen wijze- van verkrijging en verlies van afhankelijke rechten in artikel 3:82 BW. Afhankelijke rechten volgen het recht waarvan zij zijn verbonden (art. 3:7). Dat betekent dat wanneer het hoofdrecht op een ander overgaat, van rechtswege ook het afhankelijke recht op die ander overgaat zonder dat daartoe een handeling is vereist. Overgang op een derde kan alleen samen met de zaak of het recht, waaraan het is verbonden. Een afhankeijk recht deelt dus het lot van het hoofdrecht. Een hypotheekrecht is hierbij een goed voorbeeld. Als het eigendomsrecht op het verhypothekeerde goed te niet gaat, dan gaat het hypotheekrecht ook te niet.