Vragen

Casus I

Art. 2 Gw (toelating en uitzetting vreemdelingen), art. 16 Gw (legaliteitsbeginsel)

Hongarije maakt hulp aan asielzoekers strafbaar (bron: Trouw.nl, 20-06-2018)
Een nieuwe wet maakt hulp aan asielzoekers in Hongarije moeilijk. Niet organisaties, maar de hulpverleners zelf worden erdoor getroffen. Vluchtelingen helpen kan je in de toekomst in het gevang brengen in Hongarije. Vandaag stemt het parlement over een pakket maatregelen die 'georganiseerde activiteit die illegale migratie ondersteunt', strafbaar stelt. De kans dat het pakket wordt goedgekeurd is heel groot. Het ministerie van binnenlandse zaken noemt het de 'Etop Eoros-wet'. Maar de Amerikaanse filantroop George Eoros heeft er weinig mee van doen. Kern is dat organisaties die opkomen voor asielrecht het werken onmogelijk wordt gemaakt door hun medewerkers te bestraffen. Die kunnen behalve geldboetes en gevangenisstraf ook een verbod opgelegd krijgen om zich binnen acht kilometer van de Hongaarse grens te bevinden. Volgens de toelichting van het ministerie komt de wet tegemoet aan de wil van het Hongaarse volk en zijn de wetswijzigingen nodig omdat migratie een serieus gevaar is voor de nationale veiligheid. Hongarije laat momenteel dagelijks twee vluchtelingen toe. Vorig jaar kreeg 40 procent van de aanvragers daadwerkelijk een vluchtelingenstatus.
(...)

Vraag 1a

Welke beginselen van de democratische rechtsstaat zijn in deze casus te herkennen?

Vraag 1b

De Europese Unie keurt de nieuwe wetgeving af. Volgens de Europese Commissie overtreedt Hongarije met het nieuwe pakket van maatregelen de wetgeving van de Europese Unie. Vind je dat de EU maatregelen mag treffen tegen Hongarije om de regering op andere gedachten te brengen?

Casus II

Kabinet broedt op nieuwe missie in Afghanistan: special forces opleiden om Taliban uit te schakelen (bron: Volkskrant.nl, 12 april 2018)

Na 17 jaar oorlog zijn de Taliban allesbehalve verslagen.

Het kabinet overweegt een nieuwe militaire missie naar Afghanistan op te tuigen. Maximaal twintig tot dertig commando's en mariniers moeten in Mazar-i-Eharif Afghaanse special forces opleiden die de Taliban gaan uitschakelen. Het voornemen wordt naar verwachting half mei aan de Tweede Kamer voorgelegd. Op dit moment heeft Nederland al circa honderd militairen, onder wie tien politietrainers, gestationeerd in Mazar-i-Eharif, in Noord-Afghanistan. Dat is een vrijwel risicoloze missie die vooral achter beveiligde muren plaatsvindt. De taak van de nieuwe gevechtstrainers zal vermoedelijk gevaarlijker zijn, omdat het opleiden van special forces doorgaans deels buiten het trainingskamp plaatsvindt. Beide missies zullen tegelijkertijd draaien.

Vraag 2a

Welke beginselen van de democratische rechtsstaat spelen een rol in deze casus?

Vraag 2b

Is voor de inzet door de Nederlandse regering van Nederlandse militairen voor een dergelijke missie toestemming van het Nederlandse parlement vereist?

Casus III

Art. 10 Gw, art.15 Gw,

België verbiedt anonieme simkaart (bron: nu.nl, 21-07-2016)
Het Belgische parlement heeft gestemd voor wetgeving die de anonieme verkoop van simkaarten verbiedt, om het criminelen en terroristen zo lastiger te maken. Door de maatregel zijn prepaid-simkaarten in België binnenkort alleen nog verkrijgbaar bij vertoning van een geldig legitimatiebewijs, meldt De Morgen. De nieuwe regels kunnen nog dit jaar worden ingevoerd. Ook de eigenaars van de ruim 1 miljoen bestaande anonieme simkaarten in België moeten zich registreren. Dat kan straks zowel in de winkel als online, via de Belgische DigiD-variant eID. Mensen die nu een anonieme simkaart hebben, hebben zes maanden de tijd om die te registreren. Een meerderheid van het Belgische parlement stemde voor het plan, dat eerder door de parlementaire commissie terreur al werd goedgekeurd. Volgens de Belgische regering zijn anonieme simkaarten populair bij criminelen en terroristen. De maatregel geldt echter ook voor bijvoorbeeld journalisten, die anonieme simkaarten gebruiken om met anonieme bronnen te communiceren. De plannen zijn al opgesteld voor de aanslagen in Brussel in maart van dit jaar.
(...)

Vraag 3a

Welke beginselen van de democratische rechtsstaat spelen een rol in deze casus?

Vraag 3b

Stel jij bent toekomstig minister van Justitie en Veiligheid van Nederland. Waaraan zou jij meer gewicht toekennen: privacy of veiligheid?

Casus IV

Art. 1 Gw, (art. 6 Gw), art. 7 Gw

Wilders wraakt gerechtshof in ‘minder Marokkanen’-zaak (bron: nrc.nl, 17-05-2018)

In 2016 werd Wilders na zijn ‘minder Marokkanen-uitspraken veroordeeld voor groepsbelediging en aanzetten tot discriminatie. Hij kreeg geen straf opgelegd. De verdediging van Geert Wilders wraakt het gerechtshof in de zaak rond de ‘minder Marokkanen’ uitspraken van de PVV-leider. De reden voor de wraking is onvrede bij Wilders en diens advocaat Geert-Jan Knoops over een besluit van het hof eerder op de dag om het proces niet uit te stellen. Donderdag begon het hoger beroep in het proces in de extra beveiligde rechtbank op Schiphol. Wilders en zijn advocaat hadden bij aanvang van de zitting gevraagd om uitstel. De verdediging zei extra tijd nodig te hebben voor onderzoek naar de aangiftes die tegen Wilders werden gedaan na zijn controversiële uitspraak. Het hof vond echter dat er tijd genoeg was om onderzoek te doen, en bepaalde dat het proces gewoon kon doorgaan.
(...)

Geen straf
In 2016 oordeelde de rechtbank dat Wilders zich met zijn uitspraken schuldig heeft gemaakt aan groepsbelediging en aanzetten tot discriminatie. Hij kreeg echter geen straf opgelegd van de rechtbank in Den Haag. Zowel het Openbaar Ministerie (OM) als Wilders gingen in hoger beroep.
(...)

Vraag 4a

Welk(e) beginsel(en) van de democratische rechtsstaat is/zijn in deze casus te herkennen?

Vraag 4b

Vind je het terecht dat de rechtbank Wilders heeft veroordeeld? En vind je het hierbij van belang is dat de betreffende uitspraken afkomstig waren van een parlementariër?

Casus V

Lees de volgende passage uit een interview in het Algemeen Dagblad van 26 mei 2015 met toenmalig VVD-partijvoorzitter Henry Keizer en beantwoord daarna de vragen hieronder:

Er zijn nu 17 fracties in de Tweede Kamer. Hoe kun je voorkomen dat het democratisch systeem verlamd raakt?
,,Er komt een staatscommissie die daarover gaat nadenken. Die kijkt naar de Eerste Kamer en naar de kiesdrempel. Ik constateer wel dat als je niet oppast, je zes, zeven partijen nodig hebt om een regering te vormen. Dat wordt wel heel erg ingewikkeld.''

Proef ik dat u een kiesdrempel geen waanzinnig idee vindt?
,,Het is geen waanzinnig idee om eens goed te onderzoeken wat het zou betekenen. In andere landen bestaat ook een kiesdrempel. Ik ga met trots naar het buitenland om te vertellen dat wij de kleinste grootste regeringspartij ter wereld zijn. Dat wordt niet altijd begrepen.''

Een kiesdrempel is voor u niet ondenkbaar?
,,Nee, die is voor mij niet ondenkbaar. Daar moet de staatscommissie eens heel goed naar kijken. Voor mij persoonlijk is het een optie.''

Vraag 5a

Zoek op in de Grondwet waar geregeld is wie in Nederland actief kiesrecht heeft en wie zich verkiesbaar kan stellen (passief kiesrecht) voor de Tweede Kamerverkiezingen. Leg uit bij de beantwoording van deze vraag wat deze twee begrippen inhouden.

Vraag 5b

Bovenstaande tekst is een beetje verouderd, maar na de verkiezingen van 15 maart 2017 was de situatie niet wezenlijk anders. Onze – relatief kleine – Tweede Kamer bestaat uit 13 fracties en de grootste fractie (nog steeds de VVD) heeft ‘maar’ 33 van de 150 zetels (en kreeg 21,3 % van de stemmen). Keizer haalt in bovenstaande passage aan dat hij met trots in het buitenland verkondigt dat zijn VVD de “kleinste grootste regeringspartij ter wereld” is. Zoek in de Grondwet en in de Kieswet (Hoofdstuk P) de relevante bepalingen op. Verklaar aan de hand van deze bepalingen hoe het mogelijk kan zijn dat een partij die 21,3% van de stemmen behaalde, de grootste partij in de Tweede Kamer vormt.

Vraag 5c

Keizer suggereert dat de Nederlandse democratie bij het huidige kiesstelsel niet goed functioneert. Deel je deze mening? Betrek in je antwoord de voor- en nadelen van het Nederlandse kiesstelsel.

Vraag 5d

Om het aantal fracties in de Tweede Kamer in te dammen, stelt Keizer voor om te onderzoeken of een kiesdrempel kan worden ingesteld. Leg uit wat een kiesdrempel is en geef aan of het constitutionele recht de instelling hiervan op dit moment toelaat.

Vraag 5e

Als het gaat om de stof die we hierboven behandelen kom je in de praktijk verschillende benamingen voor entiteiten die in de gedachten van veel mensen ongeveer hetzelfde betekenen. Het gaat om de begrippen ‘politieke partijen’, ‘lijsten’ en ‘fracties’. Wat zijn de verschillen tussen deze termen?

Antwoordindicatie

Vraag 1a

Democratie (door verkiezingen is het parlement, een van de vertegenwoordigende colleges die bij besluitvorming betrokken is, gekozen, wil van het Hongaarse volk). Machtenscheiding. Grondrechten: asielzoekers(recht), verenigingsvrijheid (art. 8 Gw) Legaliteitsbeginsel (art. 16 Gw)

Vraag 1b

Er moet een bevoegdheid zijn voordat de EU mag optreden. (Grondrechtenbescherming in tijd van Hitler ook in gevaar komen, om herhaling hiervan te voorkomen, moet de EU in kunnen grijpen om deze grondrechten en de democratie in het land tegen aanvallen van binnenuit te beschermen).

Vraag 2a

Machtenscheiding (kabinet (uitvoerende macht) legt het voor aan de Tweede Kamer (wetgevende macht)) Democratie: het wordt voorgelegd aan de Tweede Kamer.

Vraag 2b

Art. 96 Gw, voor oorlogsverklaring is instemming van de Staten-Generaal vereist. Oorlog is niet verklaard, dus instemming Staten-Generaal niet nodig. Art. 100 Gw, de regering verstrekt vooraf de Staten-Generaal inlichting over de inzet of het ter beschikking stellen van de krijgsmacht ter handhaving of bevordering van de internationale rechtsorde. Toestemming vragen niet nodig, vooraf inlichting wel. Er is wel mogelijkheid om het besluit te beïnvloeden. Dus bij een missie als in het krantenartikel genoemd is de toestemming van het parlement dus niet nodig, maar moeten zij wel van tevoren worden ingelicht.

Vraag 3a

Grondrechten: privacy art. 10 Gw persoonlijke levenssfeer Machtenscheiding (trias politica): parlement (wetgevende macht) stemt Legaliteitsbeginsel

Vraag 3b

Overheid heeft in verleden vaker zijn gezag misbruikt, waardoor de (democratische) rechtsstaat is opgebouwd, om dit misbruik in te perken. Veiligheid, want door de privacy van een individu kan de veiligheid van een grote(re) groep in gevaar worden gebracht. Hoewel ik sterk van mening bent dat de overheid zich niet te veel moet gaan bemoeien met de privacy van de burgers, is het wel de taak van de staat om haar burgers te beschermen.

Vraag 4a

Rechterlijke controle: Wilders wraakt rechters, vond dat hij niet kon vertrouwen op dat hij een eerlijk oordeel zou krijgen van de rechtbank. Grondrechten: vrijheid van meningsuiting ten opzichte van verbod op discriminatie.

Vraag 4b

Hij is een politicus en heeft daarmee een voorbeeldfunctie. Alles wat hij zegt komt geheid in de media, en daarmee moet hij juist meer oppassen met wat hij zegt. Hij vertegenwoordigt kiezers, en daarom moet hij kunnen spreken in de naam van het volk. Vrijheid van meningsuiting Gelijkheidsbeginsel (art. 1 Gw)

Vraag 5a

Geregeld in art. 4 Gw en verder in de Kieswet hoofdstuk B. Actief kiesrecht (kiezen): het recht om te stemmen bij verkiezingen over de samenstelling van vertegenwoordigende colleges.Passief kiesrecht (gekozen worden): het recht om je verkiesbaar te stellen voor een bepaalde (volks)vertegenwoordigende functie.

Vraag 5b

Art. 53 Gw: evenredige vertegenwoordiging – een politieke partij krijgt het aantal zetels naar verhouding van de op haar uitgebrachte stemmen. (aantal uitgebrachte stemmen delen door aantal zetels) Art. P 5 Kw: kiesdeler: aantal stemmen benodigd voor het halen van een zetel (in de Tweede Kamer 1/150 van het totale aantal geldig uitgebrachte stemmen). Art. P 15: verdeling zetels over de kandidaten

Vraag 5c

Het nadeel van het Nederlandse kiesstelsel is dat er veel versnippering optreedt, waardoor er moeilijk een kabinet gevormd kan worden. Dit hebben we ook na de verkiezingen van 2017 gezien. Hierdoor kan het politieke proces en de besluitvorming moeizaam verlopen, omdat er meerdere politieke partijen zijn die samen moeten regeren, maar (soms) erg van mening verschillen). Het voordeel ervan is dat er voor iedere stemgerechtigde wel een partij bijzit die hem of haar aanspreekt en diegene zich meer verbonden voelt met de politiek in Nederland. Dit geeft dan weer een impuls om wel te gaan stemmen. Dat zoveel mogelijk mensen gaan stemmen is belangrijk, omdat er hierdoor een regering en parlement kunnen worden gevormd die zo representatief mogelijk is voor ons land.

Vraag 5d

Kiesdrempel: het minimumaantal stemmen dat een partij moet halen om een zetel te winnen. In de wet staat dat de kiesdrempel gelijk is aan de kiesdeler, dus voordat de kiesdrempel kan worden ingevoerd moet de wet eerst aanpassen.

Vraag 5e

Omdat de koning ook deel uitmaakt van de regering en deze niet wordt gekozen art. 42 lid 1 Gw.

Politieke partijen: partijen waarin mensen zich verenigen met (ongeveer) dezelfde ideeën over hoe het in de politiek zou moeten gaan. Lijsten: elke politieke partij heeft (in de tijden van verkiezingen) een lijst waar de verkiesbare leden van de partij op staan aangegeven. Fractie: alle leden van een partij in een vertegenwoordigend lichaam (de politieke partij)