Wie zijn de partijen in het procesrecht? - Chapter 4

Wie zijn de partijen in het proces?

De dagvaardingsprocedure wordt gevoerd tussen twee of meer partijen. Slechts natuurlijke personen en rechtspersonen kunnen in beginsel procespartijen zijn. Door middel van lastgeving kan een derde de last krijgen op eigen naam een vordering van de lastgever te innen, hetgeen geen overdracht van de vordering inhoudt (zie art. 3:84 lid 3 BW).

Natuurlijke personen

Als een natuurlijke persoon handelingsonbekwaam is, kan niet hijzelf, maar slechts zijn vertegenwoordiger (curator, ouder, voogd, bewindvoerder) als eiser of gedaagde in rechte optreden. De partij wordt zelf dan als materiële procespartij aangemerkt, haar vertegenwoordiger als formele procespartij. In arbeidszaken is de minderjarige die de leeftijd van zestien jaar heeft bereikt in alle opzichten met een meerderjarige gelijkgesteld.

Rechtspersonen en personenassociaties

Rechtspersonen zijn te onderscheiden in publiekrechtelijke rechtspersonen, privaatrechtelijke rechtspersonen en kerkgenootschappen (artt. 2:1-3 BW). De vennootschap onder firma (VOF) is geen rechtspersoon, maar kan, vanwege haar afgescheiden vermogen, wel als procespartij optreden (art. 51 Rv). Een toegewezen vordering tegen een VOF kan evenwel niet op de privévermogens van de firmanten worden verhaald, een toegewezen vordering tegen de firmanten inzake een vennootschapsschuld kan wel op het vennootschapsvermogen worden verhaald. Een maatschap is evenmin een rechtspersoon, maar heeft geen afgescheiden vermogen en kan daarom niet als procespartij optreden. De rechtspersoon heeft haar domicilie volgens art. 1:10 lid 2 BW in de plaats waar zij haar zetel heeft. In de statuten wordt haar plaats van vestiging aangegeven (art 2:27, 2:66, 2:177, 2:286 BW). Ook het feitelijk centrum van de werkzaamheden van de rechtspersoon is van belang, de rechtspersoon heeft ter plaatse van haar hoofdkantoor (of bijkantoor) namelijk domicilie voor alle aangelegenheden die dit kantoor betreffen (art. 1:14 BW). Art. 1:15 BW geeft de (rechts)persoon de mogelijkheid een andere plaats dan zijn woonhuis of plaats van vestiging als domicilie aan te wijzen. Indien domicilie wordt gekozen om relatieve competentie te vestigen, dan is artikel 108 lid 2 Rv van toepassing, gaat het om de vestiging van rechtsmacht, dan artikel 8 Rv.

Artt. 3:305a-305c BW regelen de toelating van rechtsvorderingen die niet een persoonlijk belang dienen, maar een gemeenschappelijk belang van een bepaalde groep. Een vereniging of stichting kan dus een rechtsvordering instellen die tot de bescherming dient van belangen van andere personen. De rechtsvordering kan echter niet strekken tot schadevergoeding, maar een eis tot verbod of een verklaring voor recht is wel mogelijk. Zie tevens art. 6:240 BW, waarin wordt bepaald dat consumentenorganisaties bevoegd zijn een verklaring voor recht te vorderen dat bepaalde bedingen in algemene voorwaarden onredelijk bezwarend zijn. De rechthebbende kan een derde de last geven een vordering op eigen naam in te stellen (middellijke vertegenwoordiging). In dit geval kan de lasthebber ook op eigen naam in rechte optreden, de lasthebber is de formele procespartij en hoeft niet te melden dat hij ter behartiging van de belangen van een ander (de materiële procespartij) optreedt. Wanneer sprake is van onmiddellijke vertegenwoordiging, is het voor de lasthebber wel verstandig hiervan in de dagvaarding melding te maken. Het voorkomt namelijk discussie over de vraag in welke hoedanigheid de lasthebber optreedt.

Wat zijn de regels omtrent de advocaten?

Tot 1 september 2008 werd er in onze wetgeving onderscheid gemaakt tussen de hoedanigheid van advocaat en procureur. De procureur is de bij de rechtbank toegelaten procesvertegenwoordiger die namens de procespartij de eigenlijke proceshandelingen verricht, zoals het ondertekenen en indienen (‘nemen’) van conclusies. Hij werd als nodeloos kostenverhogend beschouwd. Door de afschaffing van het procuraat is niet het systeem van verplichte procesvertegenwoordiging komen te vervallen, maar wel de eis dat die vertegenwoordiging wordt verricht door een in het betreffende arrondissement ingeschreven procureur. Nu zijn alle ingeschreven advocaten bevoegd om de formele proceshandelingen bij alle in Nederland gevestigde gerechten te verrichten.

Vereisten voor het optreden als advocaat

De advocaat dient te zijn ingeschreven op het tableau van de Nederlandse orde van advocaten (art. 1 Advocatenwet). Het tableau is de lijst met advocaten die als zodanig werkzaam mogen zijn. De eisen die gelden voor inschrijving op het tableau staan in art. 2-7 Advocatenwet. De advocaat verricht zijn werkzaamheden in het gehele land (art. 6 lid 2 Advocatenwet). De rechtsverhouding tussen de advocaat en zijn cliënt is een overeenkomst van opdracht (art. 7:400 BW). Onderhandelen en procederen kunnen kenmerken van lastgeving bevatten, doordat de advocaat handelingen verricht ten behoeve van de opdrachtgever, 7:414 BW. Wordt de volmacht overschreden, dan genieten derden hierbij de bescherming van art. 3:61 lid 2 BW. De rechtsverhouding tussen opdrachtgever en advocaat hangt dus af van de opgedragen werkzaamheden.

De Nederlandse Orde van Advocaten stelt verordeningen vast in het belang van de goede uitoefening van de praktijk. De Orde van Advocaten wordt gevormd door de gezamenlijke advocaten die in Nederland zijn ingeschreven (art. 17 en 69 Advocatenwet). De advocaten die in een arrondissement zijn gevestigd, vormen samen de orde in dat arrondissement. De raad van toezicht (voorgezeten door de deken) bestuurt deze orde (art. 22 Advocatenwet). Voor advocaten gelden van oudsher gedragsregels. Deze hebben echter geen rechtskracht. Handelen in strijd met die gedragsregels is grond voor het ingrijpen van de tuchtrechter of voor civiele aansprakelijkheid. Een voorbeeld van een gedragsregel is dat de advocaat niet mag afspreken met zijn cliënt dat hij een evenredig deel van het toegewezen bedrag zal ontvangen. Voor tuchtrechtelijk optreden kan op drie gronden aanleiding zijn: onvoldoende zorg voor de behartiging van de toevertrouwde belangen, inbreuken op de verordeningen van de Orde van Advocaten en handelen in strijd met hetgeen een behoorlijk advocaat betaamt (46 Advocatenwet). Het tuchtrecht heeft primair ten doel de advocatuur intern op orde te houden.

Wat is de rol van de gerechtsdeurwaarders?

De Gerechtsdeurwaarderswet (Gdw) regelt het ambt en rechtspositie van de gerechtsdeurwaarder. De deurwaarder is een openbaar ambtenaar en zijn voornaamste taken zijn onder meer het doen van dagvaardingen en andere betekeningen, het doen van gerechtelijke aanzeggingen en andere exploten, het in beslag nemen en het executeren van goederen (art. 2 Gdw).

De artikelen art. 45-47 Rv schrijven voor hoe de deurwaarder moet handelen om te bereiken dat de mededeling de wederpartij bereikt. De door de deurwaarder ondertekende akte waarin de door hem verrichte ambtshandeling is omschreven wordt ook wel het deurwaardersexploot genoemd.

Betekening

De uitreiking aan de daartoe bestemde wederpartij van een afschrift van het deurwaardersexploot, onder meer inhoudende de inhoud van de kennisgeving, wordt betekening genoemd. Deze kennisgeving is voorgeschreven als het gaat om de dagvaarding en het leggen van beslagen. Behalve kennisgevingen worden ook stukken, zoals de grossen van vonnissen en authentieke akten, op deze wijze betekend. De deurwaarder treedt bij het uitbrengen van exploten in opdracht van een van de partijen op en wordt ook door deze gehonoreerd, art. 21 en 22 Gdw. De deurwaarder verricht ook de tenuitvoerlegging van vonnissen, authentieke akten en andere executoriale titels (art. 434 Rv) en het leggen van conservatoir beslag. Daarnaast heeft de deurwaarder de taak om wisselprotesten op te maken (143b WvK). Onder een wisselprotest verstaat men de vaststelling van de weigering tot acceptatie of betaling van een wissel door degene op wie hij wordt getrokken. De deurwaarder treedt tevens vaak op als gemachtigde in de kantongerechtprocedure.

Stampvragen

1. Wat is het verschil tussen een natuurlijk persoon en een rechtspersoon?

2. Welke soorten rechtspersonen zijn er? Noem bij elke soort een voorbeeld.

3. Hoe wordt een officieel adres ook wel genoemd?

4. Waar staat Gdw voor? Wat is geregeld in deze wetten?

5. Wat zijn de taken van een deurwaarder?