Vragen

Vraag 1

Artikel 89, eerste lid, van de Grondwet geeft de regering in beginsel een ruime bevoegdheid om zogenoemde zelfstandige algemene maatregelen van bestuur vast te stellen.

Waarom staan zelfstandige algemene maatregelen van bestuur desalniettemin op gespannen voet met het legaliteitsbeginsel? (3 punten)

Vraag 2

In de afgelopen jaren is er diverse malen de nodige politieke discussie geweest over de staatsrechtelijke positie van zelfstandige bestuursorganen (hierna: ‘zbo’s’).

Vraag 2a

Waarom zijn zbo’s vanuit staatsrechtelijk perspectief omstreden? (2,5 punt)

Vraag 2b

In 2006 is de Kaderwet zelfstandige bestuursorganen (hierna: ‘Kaderwet zbo’s’) in werking getreden. In deze Kaderwet zbo’s zijn onder meer drie verschillende vormen van bestuurlijk toezicht met betrekking tot beslissingen van zbo’s te herkennen. Welke zijn dit? (3 punten)

Vraag 3

Anna wil vanaf juni 2011 zes maanden vrijwilligerswerk doen in Bolivia. Bijna 65% van de bewoners van Bolivia leeft onder de armoedegrens en Anna wil zich voor deze groep graag nuttig maken. Zij dient daarom een aanvraag in bij de Nederlandse Stichting ‘Samen sterker’ (hierna: ‘de Stichting’) die vrijwilligers uitzendt naar onder meer de hoofdstad La Paz.

De Stichting blijkt een gezamenlijk initiatief te zijn van de minister van Buitenlandse Zaken en Ontwikkelingssamenwerking en de minister van Onderwijs en Media. Zij hebben de Stichting in het leven geroepen om enerzijds jongeren aan maatschappelijke stages te helpen en hen te stimuleren internationale ervaring op te doen en om anderzijds meer en kleinschaliger aan ontwikkelingssamenwerking te doen.

Het bestuur van de Stichting stelt zelf de criteria vast op basis waarvan het aanvragen beoordeelt. De uitgaven van de Stichting worden compleet gedekt uit geld dat afkomstig is van de begroting van beide ministeries.

Anna’s aanvraag voor een maatschappelijke stage wordt gehonoreerd: het bestuur van de Stichting stelt Anna per brief EUR 50,- per maand aan zakgeld ter beschikking. Eveneens heeft Anna recht op kost en inwoning, ziektekosten en een basiscursus Spaans. Anna vindt haar zakgeld (EUR 50,- per maand) echter erg laag en vraagt zich af of het bestuur van de Stichting een bestuursorgaan in de zin van de Algemene wet bestuursrecht (hierna: ‘Awb’) is zodat ze tegen de beslissing van de Stichting bezwaar kan maken ex artikel 7:1 van de Awb.

Vraag 3a

Geef gemotiveerd aan of het bestuur van de Stichting een bestuursorgaan is in de zin van artikel 1:1 Awb. (3,5 punt)

Ter voorbereiding op haar vertrek moet Anna een nieuw paspoort aanvragen. Omdat Anna ingeschreven staat in Leiden, moet zij op grond van artikel 26, eerste lid, van de Paspoortwet (niet opgenomen in uw wettenbundels) haar aanvraag voor een nieuw paspoort bij de burgemeester van Leiden indienen. Bij aankomst bij de Afdeling burgerzaken in het gemeentehuis in Leiden wordt het Anna duidelijk dat ze niet alleen een pasfoto nodig heeft maar dat er ook vingerafdrukken moeten worden gemaakt die in een centraal systeem worden opgeslagen.

Anna is het er niet mee eens dat haar vingerafdrukken worden opgeslagen. Zij weigert daarom haar vingerafdrukken af te staan. De baliemedewerker waarschuwt Anna dat hij de aanvraag voor haar nieuwe paspoort zonder de vingerafdrukken niet in behandeling kan nemen. Anna is het hier niet mee eens: volgens haar kan de baliemedewerker gewoon haar vingerafdrukken afnemen zonder die in het systeem op te slaan en haar daarna een paspoort verstrekken. Omdat ze niet het risico wil lopen dat haar afdrukken toch worden opgeslagen, weigert zij uiteindelijk haar vingerafdrukken te laten afnemen. Enkele dagen later bericht de burgemeester haar schriftelijk dat haar aanvraag voor een paspoort is afgewezen, omdat de aanvraag onvolledig was en Anna aangegeven had haar aanvraag niet te willen aanvullen. Anna vindt de gang van zaken onbegrijpelijk.

Ook de Stichting ‘Samen sterker’ meent dat Anna gewoon een paspoort had moeten krijgen. Omdat zij Anna nu niet naar Bolivia kan uitzenden, meent de Stichting belanghebbende te zijn bij de afwijzing van Anna’s paspoortaanvraag.

Vraag 3b

Licht toe waarom de Stichting niet als belanghebbende zal worden aangemerkt. (3 punten)

Anna wil zelf ook opkomen tegen de afwijzing van haar paspoortaanvraag en gaat met toestemming van de burgemeester (ex artikel 7:1 a Awb) direct in beroep bij de rechtbank sector bestuursrecht te Den Haag. In haar beroep voert Anna aan dat haar aanvraag ten onrechte is afgewezen omdat de consequenties daarvan voor haar zo ingrijpend zijn dat zij ieder redelijk doel voorbij schieten.

Vraag 3c

Op welk algemeen beginsel van behoorlijk bestuur doet Anna hier in feite een beroep? (1,5 punt)

Vraag 3d

De burgemeester voert aan dat de rechtbank dit beginsel van behoorlijk bestuur niet bij zijn uitspraak mag betrekken omdat Anna daar niet, althans niet letterlijk, een beroep op heeft gedaan. Is de stelling van de burgemeester juist? (1,5 punt)

De rechtbank oordeelt dat de burgemeester de aanvraag van Anna ten onrechte heeft afgewezen. Anna’s beroep wordt gegrond verklaard.

Vraag 3e

Kan de rechtbank de burgemeester ook meteen veroordelen om de schade die Anna heeft geleden aan haar te vergoeden? (1,5 punt)

Vraag 3f

Bij welke instantie kan de burgemeester hoger beroep instellen tegen de uitspraak van de rechtbank? U kunt er bij de beantwoording van deze vraag van uitgaan dat de Paspoortwet geen bijzondere bepalingen bevat omtrent hoger beroep. (1,5 punt)

Antwoordindicatie

Vraag 1

• Een zelfstandige amvb = een amvb die wordt vastgesteld zonder dat de regering (0,5 punt) de bevoegdheid om die amvb vast te stellen ontleent aan een specifieke wet in formele zin (0,5 punt) die aan de regering de bevoegdheid delegeert om in de betreffende amvb op een bepaald terrein regels uit te vaardigen.

• Het legaliteitsbeginsel eist juist (onder meer) dat de uitoefening van regelgevende bevoegdheid uiteindelijk te herleiden moet zijn tot een wet in formele zin. (0,5 punt) Achtergrond daarvan is dat die wet in formele zin (mede) wordt vastgesteld door de volksvertegenwoordiging en dus democratisch gelegitimeerd is. (0,5 punt)

• Als er nu een wet is die aan de regering de bevoegdheid delegeert om bij amvb voor een bepaald terrein nadere regels te stellen, is sprake van een afgebakende beslissing tot delegatie door de democratisch gelegitimeerde wetgever. Bij zelfstandige amvb’s ontbreekt de democratisch gelegitimeerde en afgebakende delegatiebeslissing en maakt de regering dus gebruik van de ‘blanco cheque’ die art. 89 lid 1 GW aan de regering geeft (1 punt).

Vraag 2a

1. Een zbo is niet hiërarchisch ondergeschikt (1 punt?) aan de minister dus heeft de minister geen volledige zeggenschap over de beslissingen van het zbo in individuele gevallen en vaak zijn mogelijkheden om meer in het algemeen het beleid van het zbo aan te sturen, beperkt (1 punt).

2. Minister kan maar beperkt door het parlement ter verantwoording worden geroepen t.a.v. de zbo (1 punt) ;

3. = gebrekkige democratische legitimatie van het bestuursoptreden (0,5 punt).

Bonuspunt: studenten wier antwoord eveneens een zinsnede bevat in de volgende strekking ‘de ministeriële verantwoordelijkheid strekt zich wel uit tot beslissingen omtrent het al dan niet uitoefenen van het toezicht op de zbo’ krijgen 0,5 bonuspunt

Vraag 2b

• Preventief toezicht (0,5 punt); daarbij moet verwezen worden naar één (0,5 punt) van onderstaande bepalingen:

• In art. 8 Kaderwet is sprake van goedkeuring door Onze Minister van mandaatverlening door het zbo.

• In art. 11 Kaderwet is sprake van goedkeuring door Onze Minister van het bestuursreglement.

• In art. 17 Kaderwet is sprake van goedkeuring door Onze Minister van het vaststellen van tarieven die door een zbo worden vastgesteld.

• In art. 29 Kaderwet staat dat de begroting van een zbo moet worden goedgekeurd door Onze minister.

• In art. 32 Kaderwet is sprake van voorafgaande instemming van Onze Minister voor verschillende activiteiten.

• Repressief toezicht (0,5 punt):

• In art. 22 Kaderwet staat dat Onze Minister een besluit van een zbo kan vernietigen. (0,5 punt)

• Positief toezicht (0,5 punt):

• In art. 23 Kaderwet staat dat Onze Minister zelf kan optreden als een zbo zijn taken ernstig verwaarloost. (0,5 punt)

Vraag 3a

• Het bestuur van de Stichting kan geen a-orgaan zijn (0,5 punt) want het behoort niet tot een rechtspersoon die krachtens publiekrecht is ingesteld;

• Het bestuur van de Stichting kan worden aangemerkt als b-orgaan indien zij bekleed is met ‘enig openbaar gezag’ (0,5 punt);

• Zie ABRvS Stichting Koppeling of Stichting Silicose (0,5 punt):

• financiële relatie tussen de stichting en de ministers: m.a.w. de stichting moet in grote mate haar financiële middelen van de overheid ontvangen (0,5 punt); daaraan is hier voldaan (0,5 punt);

• inhoudelijke relatie tussen de stichting en de ministers: m.a.w. de criteria die gelden voor honorering van de aanvraag moeten in overwegende mate van de overheid afkomstig zijn (0,5 punt); daaraan is niet voldaan omdat de Stichting zelf de criteria vaststelt op basis waarvan zij de aanvragen beoordeelt (0,5 punt).

Vraag 3b

• Er moet worden getoetst aan artikel 1:2 lid 1 Awb (0,5 punt)

• en dus aan de OPERA-criteria (0,5 punt)

• i.c. gaat het om het criterium ‘rechtstreeks’ (0,5 punt);

• de Stichting is afgeleid belanghebbende (0,5 punt),

• via de contractuele relatie met stagiair Anna; er wordt dan onvoldoende causaal verband aanwezig geacht om sprake te kunnen zijn van ‘rechtstreeks’ (1 punt).

Vraag 3c

• Evenredigheidsbeginsel (1 punt), [ook goed rekenen: proportionaliteitsbeginsel]

• art. 3:4 lid 2 Awb (0,5 punt)

Vraag 3d

• Nee, de rechter moet de rechtsgronden ambtshalve aanvullen (1 punt)

• op grond van artikel 8:69 Awb (0,5 punt)

Vraag 3e

• Ja dat kan: ex artikel 8:73 lid 1 Awb (0,5 punt),

• mits (1) Anna daartoe een verzoek heeft gedaan (0,5 punt) en

• (2) indien daarvoor gronden zijn (0,5 punt).

Vraag 3f

1. Bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (1 punt)

2. ex art. 37 Wet RvSt (0,5 punt)