Hoorcollege 15 Psychopathologie 23 Universiteit Utrecht

Hoorcollege 15: neuropsychiatrie & ouderenpsychiatrie

• neurobiologische oorzaken
• slaap
• medicatie/drugs
• lichamelijke comorbiditeiten
• zwangerschappen/hormonen
• veroudering

• niet te gebruiken voor diagnostiek
• is te gebruiken voor prognostiek: het begrijpen van het voorloop
• Voor het begrip waar symptomen vandaan komen
• In kaart brengen van transdiagnostische traits: bvb disfunctie ventromediale  PFC
• Vb invloed op emotionele reactie: De biologie bepaalt de start van je reactive en de snelheid van verandering (temperament)

• Top down control: In alerte staat is er sterke prefrontale cortex regulatie. In stressvolle situaties, drugs/alcoholgebruik is er zwakke controle. Alle psychiatrische stoornissen zijn geassocieerd met verminderd PFC functie. Vb consequenties zijn:
  • Vergeetachtig:  fouten maken in werk en studie
  • Concentratieproblemen, desorganisatie: problemen met situaties overzien en begrijpen
  • Verminderde besluitvaardigheid: fouten maken in werk en studie
  • Verminderd inzicht en beoordelingsvermogen: verkeerd inschatten wat nog realistisch is, verlies van decorum
  • Verminderde empathie en compassie: verminderde sociale vaardigheden, antisociale houding
  • Verminderd optimisme en doorzettingsvermogen: snel opgeven, pessimisme, ruminatie
  • Verminderde zelfregulatie en controle: egocentrisch gedrag, ruzie maken, toegeven aan impulsen, hyperactief gedrag, minder controle over irreële gedachten

• Oliver Sacks: besloot uiteindelijk te behandelen met L-DOPA, een dopamine agonist. De patienten maken grote vooruitsprongen, weer kunnen bewegen etc. Te veel dopamine leidt tot manie, ongeremd gedrag (o.a. hyperseksueel), chorea en tics

• Aandachtsproblemen
• Slaapproblemen
• Angst, paniek, somberheid of boosheid
• Snel overprikkeld
• Ongeremd
• Herhalende gedachten die je niet los kunt laten, zoals steeds sommen in je hoofd moeten maken
• Hersenafwijkingen: basale ganglia (globus, pallidus, putamen), thalamus, insula
• Behandeling: Exposure met responspreventie, CGT, Antipsychotica, Deep brain stimulation (van de thalamus, globus pallidus, capsula interna), Cannabis
• Overlap andere stoornissen: ADHD, depressie, angst OCS
• Bij hoge motivatie, bij een veeleisende taak of gevaar hebben ze geen last van tics. Dit komt doordat dopamine als olie smeert in het hersennetwerk

• Is veelvoorkomend: depressie, angst, bipolaire stoornis, PTSS
• Psychofarmaca hebben grote effecten op slaap omdat slaap te maken heeft met veel hormonen/neurotransmitters. 
• Gevolgen van weinig slaap: manie, psychose, verslaving, suicide, antisociaal gedrag. Doordat we minder pfc controle hebben en dus remming
• Spiraal: veel stress → verhoogd cortisol → verstoring in slaap waak ritme → niet kunnen slapen, en zo meer negatieve gedachtes → slechtere stemming, waardoor minder slapen → slecht slapen, verminderd PFC functioneren → verstoring van hormonen en neurotransmitters → minder goed functioneren van PFC controle. Zo fungeert slaap als mediator tussen stress/biologie en psychologische problematiek

• Geslachtshormonen: oestrogeen, progesteron ,testosteron. In de PFC, hippocampus en amygdala zijn veel receptoren voor geslachtshormonen
• Menstruele cyclus, menopauze: vrouwen hebben 2x zo vaak last van depressie en angst als mannen. Dit piekt tijdens hormonale transities (puberteit, zwangerschap menopauze)
• Progesteron: leidt tot anxiogeen, anxiolytisch
• Oestrogeen: hoge mate leidt tot een betere stemming
• Testosteron: hoog leidt tot anxiolytisch, maar ook tot verhoogde reactiviteit op gevaar en dominantie. Laag testosteron leidt tot minder zelfvertrouwen en een negatieve spiraal
• Uit huidig onderzoek is gebleken dat de hormonale huishouding bij de man net zo raar zijn als die van vrouwen. 

• Ongeremdheid, zonder ADHD
• Hallucinaties of wanen, zonder 
• psychose/delier
• Dwang handelingen, zonder OCS
• Ongepaste/rare emotionele reacties
• Gebrek aan decorum

• Leeftijd: hierbij wordt gekeken naar de biologische leeftijd ipv kalenderleeftijd. 
• Kwetsbaarheid (frailty): op basis hiervan wordt de biologische leeftijd vastgesteld
• Leeftijdsfase: ouderen zitten in een andere leeftijdsfase. Meer steunen op anderen etc
• Psychogeriantrei: omvat ouderen in verpleeghuizen 
• Gerontopsychiatrie: omvat het hele spectrum, dus niet alleen kalenderleeftijd
• Vroege ontstaan maar nu ouder
• Op oudere leeftijd ontstaan
• Voor het eerst uit balans
• Door lichamelijke ziekte of medicatie

• Divers: omvat allerlei verschillende ziektebeelden
• Klinische presentatie: er is een andere prestatie van klinische ziektebeelden. Bvb depressie: meer lichamelijke klachtene (voornamelijk darm/maag), meer anhedonie/vermoeidheid, meer agitatie,onrust, minder suïcidale ideaties (omschrijving van somberheid)bij ouderen uit zich dit in vermoeidheid en darm/maagklachten, terwijl ze zichzelf niet als somber zouden omschrijven. Ook is er een subgroep van depressie: apathie, vertraging, executieve functiestoornissen 
• Holistisch: is allesomvattend. Rekening houden met cognitieve vaardigheden, lichamelijk klachten etc. Vraag problemen zijn erg uiteenlopend van zelf boodschappen kunnen doen tot iets voor anderen betekenen.
• Uitdagend: ingewikkeld doordat veel factoren van invloed kunnen zijn
• Dubbele vergrijzing: psychologische problematiek wordt vaak hierdoor later herkend
• Pseudodementie: als het verminderde verstandelijke functioneren het gevolg is van medicatie of een psychisch of psychiatrisch probleem. Bij het afbouwen van medicatie kan een ouder persoon bvb meer levenslustig worden.