Artikelsamenvatting bij Network outcome analysis identifies difficulty initiating sleep as a primary target for prevention of depression: a 6-year prospective study van Blanken et al. - Chapter

Waarom moet er nadruk gelegd worden op het voorkomen in plaats van genezen van depressie?

Depressieve stoornis is wereldwijd een enorm probleem en de kans op terugval na een eerste depressie is groot. Het is daarom van belang om primaire beïnvloedbare risicofactoren voor een eerste depressie te identificeren. Als de risicofactoren bekend zijn, kunnen kwetsbare personen worden geïdentificeerd en kunnen pogingen worden gedaan om depressie te voorkomen in plaats van te behandelen. Eén zo'n beïnvloedbare risicofactor lijkt slapeloosheid te zijn.

Waarom is slapeloosheid nog niet als risicofactor voor depressie geïdentificeerd?

De identificatie van slapeloosheid als een onafhankelijke risicofactor voor een eerste depressie wordt bemoeilijkt door twee redenen:

1. In de meeste studies die slapeloosheid als risicofactor voor depressie onderzoeken, wordt de levensgeschiedenis van een diagnose van depressie zelden meegewogen. Het is moeilijk om de nieuwe risicofactoren te onderscheiden van de resterende symptomen, omdat een eerdere depressie een van de sterkste risicofactoren voor depressie is en slapeloosheid een van de meest voorkomende resterende symptomen is. Alleen als een levenslange geschiedenis van depressie kan worden uitgesloten, kan worden uitgesloten dat een eerdere depressie in plaats van slapeloosheid voorspellend is voor een toekomstige depressie.

2. Slapeloosheidsklachten kunnen worden beschouwd als een symptoom van zowel slapeloosheid als depressie. Iemand die lijdt aan slapeloosheid, lijdt ook aan een symptoom van depressie, wat het voorspellende effect zou kunnen verklaren. De voorspellende waarde van slapeloosheid voor een eerste depressie is dus niet-specifiek en niet te onderscheiden van andere symptomen van depressie. Het is mogelijk dat sommige symptomen alleen depressie kunnen voorspellen via hun relatie met andere symptomen.

Hoe proberen Blanken et al. (2020) deze problemen te overkomen?

Blanken et al. (2020) hebben een zesjarig onderzoek uitgevoerd met drie follow-up beoordelingen in een grote steekproef die zorgvuldig is geselecteerd om zowel een huidige als levenslange eerdere diagnose van depressie met grote zekerheid uit te sluiten. Zij hebben in hun onderzoek een nieuwe methode van symptoomnetwerkanalyse toegepast die zij network outcome analysis (NOA) noemen.

Hoe kan netwerkanalyse gebruikt worden om de directe invloed van slapeloosheid op depressie te onderzoeken?

Met netwerkanalyse kunnen de interacties tussen symptomen en hun rol in de ontwikkeling en instandhouding van psychiatrische stoornissen worden bestudeerd. Er kunnen schattingen worden gemaakt van de associaties tussen symptomen terwijl gecontroleerd wordt op andere symptomen en hun associaties. Op deze manier kan een directe in plaats van indirecte relatie worden blootgelegd. Door een variabele ¨eerste depressie¨ in het netwerk op te nemen, kunnen symptomen die een eerste depressie voorspellen worden onderscheiden van symptomen die dat indirect doen door hun associatie met direct gerelateerde symptomen.

Wat kan op basis van de NOA van Blanken et al. (2020) worden geconcludeerd over de relatie tussen slapeloosheid en depressie?

Slapeloosheid, en met name een probleem met het in slaap vallen, is een primaire en onafhankelijke risicofactor voor het ontstaan van depressie. Het voorspellende effect kan niet worden toegeschreven aan een eerdere depressie, noch aan een indirect verband via andere symptomen van depressie. Problemen met het in slaap vallen zijn een veelbelovend en realistisch doelwit voor risicodetectie en preventie van depressie, vooral omdat is aangetoond dat cognitieve gedragstherapie hierbij een zeer effectieve behandeling biedt. Bovendien verbetert door de cognitieve gedragstherapie ook de gemoedstoestand die ook als directe risicofactor voor depressie is geïdentificeerd.