Samenvattingen bij de voorgeschreven artikelen van Grondslagen van de Klinische Psychologie (UU) 22/23

Wat is het verschil tussen wetenschap en pseudowetenschap?

Men gaat er normaal gesproken vanuit dat de wetenschap verschilt van pseudowetenschap doordat er in de wetenschap gebruik gemaakt wordt van de empirische methode en in de pseudowetenschap niet. Pseudo-empirische methoden bevatten ook observaties en experimenten, maar zijn niet wetenschappelijk of empirisch te noemen.

Pseudo-empirische methoden

Pseudotheorieën gebruiken bewijs vanuit de realiteit. Observaties in de realiteit bevestigen de pseudotheorieën, waarbij elke nieuwe observatie wordt geïnterpreteerd op basis van de vorige observatie. De theorieën bouwen dus op elkaar. Vaak worden observaties op zo’n manier gebruikt, dat het de theorie alleen maar kan bevestigen.

Wat is falsifieerbaarheid?

De filosoof Karl Popper (1902 – 1994) trok op basis van deze informatie een aantal conclusies. Hij stelde dat het makkelijk is om confirmatie te vinden as je alleen naar confirmatie zoekt. Confirmatie van een theorie zou alleen mogen worden beschouwd als deze het resultaat is van risicovolle voorspellingen. Hij stelde tevens dat elke goede wetenschappelijke theorie iets verbiedt, en dat wanneer een theorie niet door een bepaalde gebeurtenis als onwaar kan worden verklaard, deze niet wetenschappelijk is. Elke serieuze test om een theorie te toetsen moet een poging zijn om de onjuistheid van die theorie aan te tonen. Dit stelt toetsbaarheid gelijk aan falsificeerbaarheid. Het bevestigende bewijs van een theorie mag alleen worden geaccepteerd wanneer deze het resultaat is van een gefaalde poging om de onjuistheid van de theorie aan te tonen. Tot slot concludeerde hij dat ondanks dat sommige theorieën als onjuist worden bevonden, deze alsnog door bepaalde volgers als waar worden beschouwd.

Wat is het probleem van demarcatie?

Dus, voor de wetenschappelijke status van een theorie is de falsifieerbaarheid van een theorie belangrijk. Is de theorie niet falsifieerbaar, dan is het niet wetenschappelijk. Echter, een theorie die niet wetenschappelijk is, is niet per direct onbelangrijk. De theorie wordt alleen niet gesteund door empirisch bewijs. Het probleem van demarcatie gaat over de vraag wat de grens is tussen wel en niet-wetenschap.

Wat is Ludwig Wittgensteins (1889 – 1951) criteria van meaningfulness?

Ludwig Wittgenstein was een filosoof die stelde dat elke betekenisvolle propositie logisch moet kunnen worden gereduceerd tot elementaire proposities. Dit criteria is echter volgens Popper zowel te klein als te breed, daar het alles wat kenmerkend is voor de wetenschap uitsluit terwijl het pseudo-wetenschappen, zoals de astrologie, niet uitsluit. Popper stelt dat wetenschappelijke wetten niet kunnen worden gereduceerd tot elementaire proposities, omdat wetenschappelijke weten niet kunnen worden gededuceerd uit een bepaald aantal observaties.

Wat is het probleem van inductie?

De psychologische theorie van de filosoof David Hume (1711 – 1776) dient als een verklaring voor het feit dat we in wetten geloven (in uitspraken over de geregeldheden of constant aan elkaar verbonden gebeurtenissen). Deze theorie stelt dat dit het gevolg is van onze gewoontes. Popper heeft drie kritiekpunten:

• Het typische resultaat van repetitie
• Het ontstaan van gewoonten
• Het karakter van ervaringen die kunnen worden beschreven als ‘geloven in een wet’

Op basis van observaties kan niets worden gezegd over datgene wat we nog niet hebben ervaren. Dat de zon tot nog toe elke dag is opgekomen, zegt nog niets over morgen. Theorieën kunnen daarom niet worden afgeleid uit observaties. Aan de hand van het criterium van falsifieerbaarheid hoeft de theorie dus nog niet te worden afgeschreven. Dus, zolang de zon blijft opkomen, is de theorie nog niet gefalsifieerd en hoeft deze nog niet te worden bestempeld als onjuist.

Inductie als repetitie

Popper beschouwt inductie als onlogisch en irrationeel. Hij stelt dat Hume’s psychologie gebaseerd is op herhaalde bevestigingen, welke acties doen veranderen in gewoontes en deze gewoontes in overtuigingen. Het zijn echter alleen repetities, en geen theorieën of wetten. Popper stelt op basis van Hume’s theorie dat het verkrijgen van kennis gedaan kan worden via een non-inductief proces, of via repetitie en inductie (en dus via een onlogische en irrationele procedure dat er voor zorgt dat alle kennis simpelweg overtuigingen zijn gebaseerd op gewoontes).

Wat is de houding van sommige professionals ten opzichte van de evidence-based toepassing?

Niet alle klinisch psychologen staan lovend tegenover de evidence-based toepassing. Dit scepticisme heeft de potentie om een bedreiging te vormen voor de psychotherapie. In het bijzonder zouden kunnen beoefenaars die de onderliggende redenen voor evidence-based practice niet erkennen, misschien niet beseffen hoe gemakkelijk ze voor de gek kunnen worden gehouden door ineffectieve of zelfs schadelijke behandelingen. Bovendien kan de verwaarlozing van de resistentie van psychologen tegen de evidence-based toepassing de effectiviteit belemmeren van de verspreiding van evidence-based psychotherapie. 

Wat is het doel van dit artikel?

Dit artikel biedt de mogelijkheid aan onderwijzers om met studenten en beoefenaars in gesprek te gaan over de keerzijde van een sceptische houding ten opzichte van de evidence-based toepassing. Het artikel is bedoeld voor een publiek die twijfelt over de effectiviteit van evidence-based psychotherapie. 

Wat houdt de evidence-based toepassing in?

De evidence-based toepassing stamt van origine uit de geneeskunde. Sinds het laatste decennium heeft evidence-based psychotherapie veel populariteit gewonnen binnen de klinische psychologie, sociaal werk en ander soortgelijke disciplines. In tegenstelling tot de beweging om empirisch ondersteunde therapieën (EOT's) op te stellen die zich richten op specifieke therapeutische technieken, is de evidence-based toepassing (EBT) een benadering van klinische besluitvorming. De beweging naar EBT, in tegenstelling tot de beweging om EST's te ontwikkelen, legt de nadruk op de wetenschappelijke evaluatie van bewijs.

De evidence-based toepassing kent drie hoofdcomponenten en wordt ook wel de driepotige stoel genoemd.

1. De eerste poot van de stoel bestaat uit het best beschikbare wetenschappelijk bewijs.
2. De tweede poot van de stoel refereert naar klinische expertise, bestaande uit het klinisch oordeel en klinische ervaring.
3. De derde poot van de stoel verwijst naar de voorkeuren en waarden van de cliënt in kwestie.

Welke weerstand is er tegen de uitvoering van evidence-based psychotherapie?

Lilienfeld en collega's (2013) stellen voor dat de weerstand van beoefenaars tegen EBP op dezelfde manier kan worden geconceptualiseerd als "vrienden" van de voorstanders van EBP, aangezien dergelijke weerstanden deze voorstanders in staat kunnen stellen te begrijpen waarom veel bedachtzame en goed opgeleide psychologen terughoudend zijn om een wetenschappelijke benadering van klinische besluitvorming te omarmen. Ze pleiten er met name voor om weerstand tegen EBP te erkennen en tegelijkertijd tactvol en resoluut te confronteren met krachtige wetenschappelijke en logische tegenargumenten. 

De weerstand tegen de evidence-based praktijk wordt vooral uitgesproken door beoefenaars die ofwel zijn opgeleid in graduate programma's die EBP niet waarderen of volwassen zijn geworden in het pre-EBP-tijdperk. Onderzoeken suggereren dat oudere beoefenaars significant meer negatieve attitudes hebben ten opzichte van evidence-based interventies dan jongere beoefenaars.

Wat is de houding van mentale gezondheidsprofessionals tegenover de evidence-based toepassing?

Een bescheiden maar snel groeiende hoeveelheid onderzoeksgegevens biedt waardevol inzicht in de houding van professionals in de geestelijke gezondheidszorg ten opzichte van de evidence-based toepassing. Uit enquêtegegevens blijkt dat de meeste professionals in de geestelijke gezondheidszorg redelijk positieve opvattingen hebben over de evidence-based toepassing. Daarnaast zijn er over het algemeen erg positieve houdingen onder deze groep als het gaat over het nut van onderzoek bij het informeren van de klinische praktijk. Onderzoeken hebben ook aangetoond dat de meeste klinisch specialisten onderzoek als nuttig en relevant beschouwen in hun praktijk. 

Echter, ondanks het feit dat de meeste beoefenaars onderzoek als relevant beschouwen voor hun klinische werk, beschouwen ze het over het algemeen als minder relevant dan een groot aantal andere informatiebronnen. De meeste therapeuten ervaren dat ze meer leren door eigen praktijkervaring dan door onderzoeken naar psychotherapie.

De uitgesproken gemengde houding van beoefenaars ten opzichte van het nut van onderzoek voor hun klinische praktijk moeten we niet meteen opvatten als een teken van globale antipathie tegens de wetenschap. Een deel van deze ambivalentie weerspiegelt mogelijk het feit dat een groot deel van het gepubliceerde onderzoek naar de resultaten van psychotherapie niet is gecommuniceerd aan praktiserende therapeuten in een vorm die klinisch professionals gemakkelijk kunnen verwerken, interpreteren en begrijpen.

Wat houdt naïef realisme in en waarom leidt het tot weerstand ten opzichte van de evidence-based toepassing?

Naïef realisme, ook wel gezond verstandsrealisme of direct realisme genoemd, verwijst naar de onjuiste overtuiging dat de buitenwereld precies is zoals wij hem zien. Dit geloof zit diep verankerd in onze intuïtie. Echter, hoe de wereld voor ons is, is sterk gekleurd door onze perceptie. Het is bijvoorbeeld gemakkelijk om te vergeten dat verandering na therapie niet gelijk staat aan verandering als gevolg van therapie. We verwijzen naar de vele manieren waarop mensen voor de gek kunnen worden gehouden door te geloven dat een behandeling werkt, zelfs wanneer het eigenlijk niet werkt, als oorzaken van valse therapeutische effectiviteit (CSTE's). CSTE's kunnen ineffectieve of zelfs schadelijke interventies effectief laten lijken voor therapeuten en andere waarnemers en, in veel gevallen, cliënten zelf. We onderscheiden verschillende oorzaken van valse therapeutische effectiviteit.

• Het placebo-effect is bijvoorbeeld het verschijnsel dat een verbetering voortvloeit uit de loutere verwachting van verbetering.
• Spontane remissie is een term die in de geneeskunde is ontstaan om gevallen te beschrijven waarin ziektes vanzelf verbeteren of verdwijnen.
• Door een statistisch verschijnsel hebben extreme scores de neiging om minder extreem te worden bij herhaaldelijk testen. Dit fenomeen staat bekend als regressie naar het gemiddelde. Regressie naar het gemiddelde kan therapeuten en patiënten voor de gek houden door te geloven dat een nutteloze behandeling effectief is.
• Omdat cliënten vaak veel tijd, energie, moeite en geld in hun behandeling steken, kunnen ze een psychologische behoefte voelen om deze inzet te rechtvaardigen. Dit fenomeen wordt inspanningsverantwoording genoemd.
• Interferentie van meerdere behandelingen maakt het vaak onmogelijk om de verandering van de cliënt definitief toe te schrijven aan de actieve ingrediënten van de interventie van keuze. De meeste cliënten nemen deel aan meerdere behandelingen op hetzelfde moment.

De evidence-based toepassing is nodig om de cruciale reden dat we CSTE's willen uitsluiten als rivaliserende verklaringen voor therapeutische verandering. Het lokaal klinische wetenschapsmodel spoort beoefenaars aan om te denken en te handelen als wetenschappers in de klinische setting, waarbij alternatieve hypothesen voor veranderingen bij hun cliënten tijdens en na interventies worden uitgesloten. Vooral de expliciete omarming van een wetenschappelijke houding binnen de therapeutische setting is een sterke kant van het lokaal klinische wetenschapsmodel. Helaas bestaat er het probleem dat vanwege CSTE's het onmogelijk is om te weten of de interventie die werd toegediend verantwoordelijk was voor de verandering die werd waargenomen in de psychotherapie. Het lokale klinische wetenschappelijke model is daarom geen adequaat alternatief voor de evidence-based toepassing. Er is een behoefte aan gecontroleerde onderzoeken die helpen om alternatieve verklaringen voor verbeteringen na behandeling uit te sluiten.

Welke mythes en misvattingen over de menselijke aard zijn van invloed op de weerstand tegen de evidence-based toepassing?

Er bestaan verschillende mythes en misvattingen over de menselijke aard die een invloed hebben op de weerstand tegen de evidence-based toepassing:

• Therapeuten die geloven dat hun cliënten vaak herinneringen aan pijnlijke gebeurtenissen uit de kindertijd onderdrukken en dat de aanhoudende resten van trauma ten grondslag liggen aan psychopathologie, kunnen  geneigd zijn tot suggestieve technieken die erop gericht zijn deze ogenschijnlijke herinneringen op te graven. Voorbeelden van dit soort suggestieve technieken zijn hypnose, geleide beelden en het herhaaldelijk oproepen van herinneringen. Er is echter onvoldoende bewijs dat geheugenherstelprocedures effectief zijn. Integendeel zelfs, aangezien ze leiden tot een duidelijk verhoogd risico op pseudoherinneringen bij sommige cliënten.
• Daarnaast bestaan er wijdverbreide opvattingen over de invloed van ervaringen in de kindertijd  als predisponerende factor voor psychopathologie. Clinici worden hierdoor aangemoedigd om interventies te kiezen die gebaseerd zijn op het herstellen of confronteren van onopgeloste gevoelens uit de kindertijd. Hoewel sommige vroege levenservaringen zeker een wezenlijke invloed hebben op de latere persoonlijkheid en psychopathologie, is er weinig bewijs dat ze kinderen voortstuwen op een onvermijdelijk traject naar onaangepastheid, behalve wanneer ze extreem ernstig en langdurig zijn. Behandelingen die zich voornamelijk richten op het hier en nu, zoals gedragstherapie, cognitieve gedragstherapie en interpersoonlijke therapieën, blijken erg effectief voor een breed scala aan psychologische problemen. Ze zijn over het algemeen zelfs effectiever dan psychoanalytische en de meeste andere benaderingen.
• Cultureel bepaalde opvattingen over specifieke psychotherapeutische interventies kunnen ook leiden tot behandelbeslissingen van therapeuten.

Hoe leidt de generalisatie van groepskansen naar individuele gevallen tot weerstand ten opzichte van de evidence-based toepassing?

De evidence-based toepassing vertrouwt voornamelijk op nomothetische bevindingen, die ernaar streven om universele wetten te kunnen afleiden die van toepassing zijn op alle of de meeste individuen binnen de populatie. Toch is de dagelijkse taak van de klinisch beoefenaar noodzakelijkerwijs idiografisch: Klinisch beoefenaars behandelen het unieke geval en worden geconfronteerd met de buitengewoon moeilijke taak om groepsgebaseerde bevindingen op het individu toe te passen.

In vergelijking met het exclusief afgaan op een subjectief klinisch oordeel om interventies af te stemmen op het unieke geval, bieden meta-analyses een betere langetermijnoplossing voor het overbruggen van nomothetische en idiografische benaderingen van behandelbeslissingen. Moderators kunnen bijvoorbeeld nuttige informatie verschaffen over welke subsets van individuen verschillend reageren op verschillende interventies.

Hoe leidt omkering van de bewijslast tot weerstand ten opzichte van de evidence-based praktijk?

Een aantal critici van de evidence-based toepassing keren de bewijslast om van nog niet voldoende onderzochte interventies door te stellen dat bepaalde theoretisch plausibele behandelingen die nog niet zijn onderzocht in gecontroleerde onderzoeken geen opname verdienen in de behandelset van therapeuten. Het argument dat de evidence-based toepassing oneerlijk zou zijn omdat bepaalde behandelingen nog niet voldoende zijn onderzocht, is misplaatst. Als er sterk ondersteunend onderzoeksbewijs voor een interventie beschikbaar komt, moeten en zullen ze worden opgenomen in de behandelset van psychotherapie-praktijken en -onderzoek.

Hoe leiden verkeerde karakteriseringen van wat de evidence-based praktijk inhoudt tot weerstand?

Er zijn tal van misvattingen over de evidence-based toepassing ontstaan. Voorstanders van de evidence-based praktijk zijn helaas vaak onvoldoende proactief geweest in het bestrijden van deze misvattingen. Het is cruciaal op te merken dat omdat de evidence-based toepassing nadruk legt op de wetenschappelijke evaluatie van therapeutische uitkomsten en processen, ze daarom ook voorlopig is en vatbaar voor correctie. Tegelijkertijd benadrukt de evidence-based praktijk dat bepaalde bronnen van bewijs met betrekking tot behandelingen vaak superieur zijn boven andere.  

Welke obstakels zijn er met betrekking tot onderwijs, attitudes en pragmatiek die leiden tot weerstand tegen de evidence-based toepassing?

Een overvloed aan tastbare obstakels zorgen ervoor dat psychologen terughoudend zijn om de evidence-based toepassing volledig te omarmen. Tijd is een van deze belemmeringen. De toenemende technische complexiteit van de literatuur over het psychotherapeutisch proces en de resultaten kan zelfs ervaren onderzoekers intimideren om het bewijsmateriaal te evalueren. Bovendien heeft de academische psychologie onvoldoende grip gekregen op de dringende noodzaak om de perceptie van de praktijkgemeenschap, al dan niet gerechtvaardigd, aan te pakken dat ze vaak "los staat" van de dagelijkse zorgen van clinici.

Welke conclusies kunnen worden getrokken over de weerstand tegen de evidence-based praktijk en welke aanbevelingen kunnen er worden gedaan?

Weerstand tegen de evidence-based praktijk is zowel wijdverspreid als begrijpelijk. Lilienfeld en collega's (2013) willen niet impliceren dat de evidence-based praktijk universeel omarmd zal worden als de weerstand van psychologen ertegen aanzienlijk zou worden verminderd. Aangezien veel van de weerstand tegen de evidence-based toepassing voortkomt uit herstelbare misvattingen en misverstanden, ontstaat het vermoeden dat meer en betere communicatie tussen onderzoekers en clinici een cruciale eerste stap kan zijn in de richting van het verminderen van dergelijke weerstand.

Waarom is er een longitudinaal onderzoek nodig?

De vraag is of psychotherapeuten met de jaren of als gevolg van het uitvoeren van meer behandelingen effectiever worden in hun werk. Om deze vraag te kunnen beantwoorden is een longitudinaal onderzoek nodig. Met een cross-sectioneel onderzoek kunnen er verschillen bestaan tussen de therapeuten, zoals het aantal jaren sinds afstuderen en de hoeveelheid patiënten die zijn behandeld. In de huidige studie hadden de therapeuten toegang tot informatie over de vooruitgang van de patiënten. Deze informatie is normaal gesproken niet beschikbaar voor de therapeuten, maar deze is wel nodig als de therapeuten hun behandeling willen verbeteren.

Zijn de psychotherapeuten met meer ervaring effectiever?

De resultaten laten zien dat therapeuten met meer ervaring niet effectiever zijn dan therapeuten met minder ervaring. Ervaring is hierbij geoperationaliseerd als tijd en het aantal cliënten dat is behandeld. Sterker nog, de resultaten laten een kleine afname zien in effectiviteit. Een groot aantal therapeuten verbeterde wel degelijk de effectiviteit, maar een nog groter aantal verminderde de effectiviteit. De variabiliteit in zowel de toename als de afname was klein. Gemiddeld genomen was er geen toename van effectiviteit.

Therapeuten overschatten hun eigen vaardigheden

Interessant is dat in zelfrapportages is gevonden dat therapeuten zelf wel denken dat zij effectiever worden naarmate hun ervaring groeit. Zij overschatten daarmee hun eigen effectiviteit en hebben geen oog voor de cliënten die niet goed geholpen worden. Waar de therapeuten wel beter in worden als hun ervaring groeit, is het verlagen van de drop-out.

Hoe kunnen deze resultaten worden verklaard?

Een mogelijkheid waardoor er geen verbetering in effectiviteit is gevonden, is dat er alleen is gekeken naar de kwantiteit van de toegenomen ervaring en niet naar de kwaliteit. Het zou kunnen zijn dat therapeuten verbeteren op basis van het type ervaring dat zij opdoen, en niet op basis van de hoeveelheid ervaring.

Hoe kunnen therapeuten hun effectiviteit verbeteren?

Om effectief te kunnen zijn moet de inzet van de therapeut gefocust en programmatisch zijn, en uitgevoerd over een langere tijdsperiode. Ook moet de inzet en de effectiviteit daarvan continu geanalyseerd worden, moeten fouten worden geïdentificeerd en moeten procedures gericht zijn op het uitsluiten van deze fouten. Deze condities zijn normaal gesproken vrijwel niet haalbaar voor de therapeuten. Een aantal andere voorstellen om de effectiviteit te verhogen luiden als volgt: het vaststellen van proces- en uitkomstdoelen gebaseerd op patiënt-specifieke informatie, het creëren van sociale experimenten in natuurlijke settings en het nemen van tijd om individueel te reflecteren en vooruit te plannen.

Waar kan toekomstig onderzoek zich op richten?

Toekomstig onderzoek zou zich kunnen richten op de factoren die kunnen verklaren waarom sommige therapeuten zich wel verbeteren terwijl andere therapeuten hun effectiviteit juist verslechteren. Er kan daarbij gekeken worden naar persoonlijke en professionele aspecten, maar ook naar de inhoud van de therapieën en het type problemen waar de therapeuten mee te maken krijgen.

Waarom is het belangrijk om het over de misvattingen rondom psychotherapie te hebben?

Accurate informatie over het gedrag van een mens is erg behulpzaam voor het opstellen van een succesvol behandelingsplan. Zonder goede wetenschappelijke kennis over hoe hun geest werkt, kunnen cliënten van psychotherapie vatbaar zijn voor een groot aantal onjuiste opvattingen over zichzelf en de wereld. Als gevolg daarvan kunnen ze volharden in goedbedoelde maar misplaatste pogingen om hun gedrag te veranderen. Misvattingen over de menselijke geest komen veel voor onder alle lagen van de samenleving. Deze misvattingen kunnen de opstelling van een effectief behandelingsplan in de weg staan. Het beste middel om deze misvattingen tegen te gaan, is door in te zetten op voldoende educatie.

Hoe alomtegenwoordig zijn misvattingen over de menselijke geest in de samenleving?

Vrijwel iedereen, zelfs degenen onder ons zonder formele psychologische opleiding, hebben bepaalde overtuigingen over de psychologie van de mens. Niettemin hebben maar weinig mensen de tijd, training of beide om op de hoogte te blijven van de snel groeiende en vaak verwarrende psychologische literatuur. Als gevolg hiervan vertonen de meeste leken, zelfs degenen die als hoogopgeleid kwalificeren in de samenleving, een laag niveau van psychologische geletterdheid. Psychologische geletterdheid verwijst naar de mate van vertrouwdheid met fundamentele psychologische feiten en principes.

Bekende en alomtegenwoordige mythes over de menselijke geest zijn bijvoorbeeld dat mensen maar 10% van hun hersenen zouden gebruiken, of dat de meeste kinderen die misbruikt worden later zelf hun kinderen zullen misbruiken. Ondanks de populariteit van deze en talloze andere mind-mythen suggereert onderzoek dat ze allemaal grotendeels of volledig onjuist zijn.

Welke rol speelt de populaire psychologie in de ontwikkeling van mind-mythes?

Hoewel het ontstaan ​​van mythen over de geest zeker veel kanten kent, is de belangrijkste bron van psychologische misvattingen waarop we ons richten de populaire psychologie-industrie. Deze industrie verspreidt routinematig grote hoeveelheden informatie in gemakkelijk toegankelijke verkooppunten, zoals in de vorm van zelfhulp- en herstelboeken, krantenkiosken, Hollywood-films, televisieprogramma's en het internet. Het probleem hiermee is dat de informatie die door de populaire psychologie-industrie wordt verspreid, uit één grote mengelmoes van nauwkeurige en onnauwkeurige kennis bestaat. Omdat deze industrie leken weinig houvast biedt om het kaf van het koren te scheiden, worden de meeste mensen aan hun lot overgelaten om uit te zoeken wat wetenschappelijk betrouwbaar is en wat niet.

Sommige populaire psychologiewijsheden zijn nuttig en nauwkeurig, en het zou oneerlijk zijn om de hele poppsychologie over dezelfde kam te scheren. Bovendien verschaffen sommige algemeen beschikbare bronnen het publiek hoogwaardige en nuttige informatie over de tekenen en symptomen van ernstige psychiatrische stoornissen en de wetenschappelijke status van effectieve psychotherapieën. Desalniettemin genereert de populaire psychologie-industrie waarschijnlijk minstens evenveel desinformatie als feitelijke informatie over menselijk gedrag. De hoeveelheid populaire psychologie en het aantal websites met misleidende psychologische informatie neemt maandelijks toe.

Welke vijf grote mythes worden in stand gehouden door populaire psychologie?

In een nog lopend project hebben Lilienfeld en collega's meer dan 200 wijdverbreide misvattingen over de menselijke geest geïdentificeerd die grotendeels voortkomen uit de populaire psychologie-industrie. Desalniettemin vermoeden we dat het gros van deze misvattingen voortkomt uit een kleiner aantal fundamentele onderliggende mythen. Wij zijn van mening dat deze vijf mythen de belangrijkste valse overtuigingen vertegenwoordigen die door de populaire psychologie-industrie zijn meegegeven en die het meest diep zijn doorgedrongen in het populaire bewustzijn. Deze overtuigingen kunnen een belemmering vormen voor effectieve psychotherapie, omdat als ze niet expliciet worden aangepakt, ertoe kunnen leiden dat cliënten weerstand bieden aan bepaalde wetenschappelijk onderbouwde interventies of proberen deel te nemen aan wetenschappelijk niet-ondersteunde interventies buiten de sessies om. Bovendien kunnen deze mythes, wanner men er sterk van overtuigd is, gevaarlijk zijn voor de dagelijkse psychologische gezondheid van individuen.

De vijf mythes die Lilienfeld en collega's (2010) onderscheiden zijn:

1. De mythe van kwetsbaarheid; het idee dat de meeste mensen behandeling nodig hebben voor kleine stressoren.
2. De mythe van het cruciale belang van vroege ervaringen: Dit is het idee dat traumatische gebeurtenissen in de kindertijd bijna altijd geestesziekten veroorzaken op volwassen leeftijd, en dat deze gebeurtenissen in psychotherapie moeten worden aangepakt.
3. De mythe van catharsis, oftewel het idee dat het uiten van negatieve emoties meestal therapeutisch is.
4. De mythe van ongerealiseerd potentieel: Dit is het idee dat we slechts een heel klein deel van onze hersenen gebruiken en dat onze hersenen een enorm ongebruikt reservoir van mentale capaciteiten zijn.
5. De mythe van zelfrespect, ofwel het idee dat een hoog zelfbeeld essentieel is voor psychologische gezondheid.

Wat is het gevaar van de mythe van kwetsbaarheid?

Er zijn maar weinig ideeën die meer verankerd zijn binnen de populaire psychologie dan de overtuiging dat velen of de meesten van ons zeer vatbaar zijn voor mentale instorting bij blootstelling aan stress. Zoals Meehl (1973) opmerkte, is deze overtuiging vooral sterk verankerd als het gaat om kinderen. Zelfs professionals in de geestelijke gezondheidszorg en leraren nemen vaak aan dat kinderen buitengewoon kwetsbaar zijn voor triviale stressoren. Sommers en Satel (2005) illustreerden voorbeelden van deze mythes van het fragiele kind in hedendaagse Amerikaanse scholen. Zo is er bijvoorbeeld op veel Amerikaanse scholen een verbod op trefbal en andere sporten die het zelfrespect van kinderen kunnen schaden.

Populaire psychologische opvattingen over het vermogen van volwassenen om met stress om te gaan, verschillen nauwelijks van de mythe van het fragiele kind. Toch onthult een grote hoeveelheid psychologisch onderzoek dat veerkracht, en niet kwetsbaarheid, eerder regel dan uitzondering is als het gaat om de reactie van individuen op psychologische stressoren. Zelfs de meeste kinderen die in hun leven geconfronteerd worden met traumatische stressoren komen hier goed bovenop. De meeste onderzoeken suggereren bijvoorbeeld dat de overgrote meerderheid van de kinderen de echtscheiding van hun ouders doormaakt zonder of met maar weinig emotionele schade op de lange termijn.

Het is goed om te bedenken dat de meeste behandelaren selectief worden blootgesteld aan personen die disfunctioneel reageren op psychologische stressoren. Daarentegen zien ze zelden cliënten die goed op stress reageren, omdat dergelijke cliënten doorgaans geen psychologische hulp zoeken. Als gevolg hiervan kunnen veel psychologen ten onrechte aannemen dat kwetsbaarheid, niet veerkracht, de modale reactie op stress is. Behandelaren mogen er niet automatisch van uitgaan dat hun cliënten niet in staat zijn om adaptief om te gaan met stressoren. Klinisch psychologen mogen er niet van uitgaan dat vroeg ingrijpen in de nasleep van stressoren altijd therapeutisch is. Integendeel, clinici zouden cliënten doorgaans moeten toestaan ​​te vertrouwen op hun eigen coping-mechanismen, door emotionele steun en probleemoplossende begeleiding te bieden als dat nodig is in plaats van directe symptomatische behandeling.

Op welke wijze vormt de mythe van het cruciale belang van vroege ervaringen een bedreiging?

Veel van de literatuur binnen de populaire psychologie verzekert ons dat vroege patronen van emotionele aanpassing ons "vastzetten" in latere patronen. Er is geen twijfel over mogelijk dat ervaringen in het vroege leven soms de latere ontwikkeling kunnen bepalen. Toch zijn er veel redenen om aan te nemen dat de populaire psychologie de blijvende kracht van deze ervaringen heeft overschat. Onderzoek suggereert bijvoorbeeld dat de hersenen aanzienlijk plastischer zijn dan voorstanders van de mythe van het cruciale belang van vroege ervaringen veronderstellen: De hersenen veranderen duidelijk op significante manieren als reactie op omgevingsinvloeden tijdens zowel de kindertijd, als de adolescentie en zelfs tot in de vroege volwassenheid. Er is verrassend weinig onderzoek dat suggereert dat ervaringen in het vroege leven, vooral negatieve levenservaringen, meer substantiële psychologische effecten op de lange termijn hebben dan ervaringen op latere leeftijd.

Het herinneren van vroege ervaringen in psychotherapie kan soms nuttig zijn, vooral omdat dit ons kan waarschuwen voor langdurige en problematische patronen van interpersoonlijke interactie. Desalniettemin vloeit hier niet noodzakelijkerwijs de conclusie uit voort dat het herinneren van dergelijke ervaringen per se altijd therapeutisch is. Klinisch psychologen dienen zich ervan bewust te zijn dat er geen bewijs is dat het ophalen van vroege herinneringen noodzakelijk is voor gedragsverbetering, en dat er aanzienlijk veel onderzoek bestaat dat het tegendeel bewijst.

Tot welk gevaar kan de mythe van catharsis leiden?

Een ander diepgeworteld begrip in de populaire psychologie is de overtuiging dat we onze verontrustende gevoelens moeten verwerken of loslaten om ze te boven te komen. De mythe van catharsis komt vooral voor met betrekking tot de emotie van woede. Een groot deel van de populaire psychologieliteratuur verzekert ons dat het "opkroppen" van onze woede slecht is voor onze psychologische en emotionele gezondheid. Desalniettemin toont een groot aantal psychologisch onderzoek aan dat het openlijk uiten van woede op de lange termijn zelden helpt, hoewel mensen zich er op korte termijn iets beter door kunnen voelen. In de meeste gevallen resulteert het uiten van woede juist in meer langdurige woede. Onderzoeken tonen aan dat de schijnbare effectiviteit van catharsis-interventies waarschijnlijk meer voortkomt uit de reacties van anderen op de emotionele uitingen van cliënten dan op catharsis op zich. Dat wil zeggen, mensen die sterke negatieve emoties uiten in individuele of groepstherapieën, kunnen vaak worden ondersteund met sympathie door therapeuten en groepsleden, waardoor de illusie ontstaat dat catharsis effectief is.

Therapeuten dienen het gebruik van catharsis-interventies bij cliënten te vermijden, vooral wanneer deze interventies niet gepaard gaan met een gezonde cognitieve herstructurering van de situatie. Catharsis-interventies stellen mensen in staat om stoom af te blazen en kunnen ze daarom helpen om zich op korte termijn iets beter te voelen, maar ze veroorzaken doorgaans een paradoxale toename van woede op de lange termijn. Therapeuten zouden cliënten in plaats daarvan moeten helpen om gedrags- en copingvaardigheden te verwerven die hen helpen om aanhoudende woede-opwekkende situaties te veranderen of te herconceptualiseren.

Wat is het gevolg van de mythe van ongerealiseerd potentieel?

Een van de meest harde overtuigingen in de populaire psychologie-industrie is het idee dat onze hersenen een enorme hoeveelheid niet-gerealiseerd mentaal potentieel bezitten. Er is echter geen goede vervanging voor hard werken en inspanning als het gaat om vooruit komen in het leven. Evenmin is er voldoende wetenschappelijk bewijs voor de populaire technieken die zijn ontworpen om de alfagolven van de hersenen te vergroten, een verhoogde staat van ontspanning of andere voordelen voor de geestelijke gezondheid opleveren. Onderzoek heeft geleid tot de conclusie dat er geen cerebraal reservewiel ligt te wachten om te worden gemonteerd, met een beetje hulp van het industriële complex voor zelfverbetering. De mythe van 10% procent heeft ongetwijfeld veel mensen gemotiveerd om te streven naar meer creativiteit en productiviteit in hun leven, wat nauwelijks een slechte zaak is. De troost, aanmoediging en hoop die het heeft voortgebracht, helpen waarschijnlijk de lange levensduur te verklaren.

Indien nodig moeten therapeuten bereid zijn om cliënten van het idee af te brengen dat ze enorme reservoirs van onaangeboord mentaal potentieel bezitten. Maar de beste manier om iemands volledige intellectuele capaciteit te realiseren, is door harder te werken en je te concentreren op het verwerven van nieuwe cognitieve vaardigheden. In tegenstelling tot wat veel van de populaire psychologie ons vertelt, zijn er weinig of geen snelle oplossingen.

Wat is de invloed van de mythe van zelfrespect?

Het idee dat eigenwaarde belangrijk is voor psychologische gezondheid is lange tijd een mantra geweest in de populaire psychologie. In een uitgebreid overzicht van meer dan 15.000 gepubliceerde onderzoeken, hebben Baumeister, Campbell, Krueger en Vohs (2003) echter verrassend weinig bewijs gevonden dat eigenwaarde geassocieerd is met interpersoonlijk succes of academische prestaties. Evenmin, zo ontdekten ze, is het gevoel van eigenwaarde consequent gerelateerd aan roken, alcoholmisbruik of drugsmisbruik. Bovendien, in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is een laag zelfbeeld niet per se gekoppeld aan een verhoogd risico op geweld. Integendeel, een subgroep van mensen met een hoog zelfbeeld, namelijk narcistische individuen, lijkt een verhoogd risico te lopen op geweld wanneer ze worden uitgelokt door bedreigingen voor hun zelfbeeld. Desalniettemin vonden Baumeister en collega's (2003) dat zelfrespect positief geassocieerd is met meer initiatief en doorzettingsvermogen, en met meer geluk en emotionele veerkracht. Zelfs hier zijn de bevindingen slechts correlatief en tonen ze geen direct causaal verband tussen zelfrespect en deze uitkomsten. In plaats daarvan kunnen de associaties worden toegeschreven aan een derde variabele, zoals een hoge mate van positieve emotionaliteit. Baumeister en collega's (2003) vonden ten slotte ook dat zelfrespect verband houdt met de neiging om zichzelf positiever te zien dan anderen.

Over het algemeen moeten klinisch psychologen het bereiken van een hoog zelfbeeld absoluut niet het doel van de behandeling te maken. Ze moeten ook vermijden om de suggestie te wekken bij hun cliënten dat ze geen belangrijke levensdoelen of adequate emotionele aanpassing kunnen bereiken zonder een hoog zelfrespect.

Welke conclusies kunnen we trekken?

Door hun overtuigingen nauwer af te stemmen op wetenschappelijk bewijs, kunnen psychotherapeuten en hun cliënten realistischere en rationelere behandeldoelen ontwikkelen en beter geïnformeerde beslissingen nemen over behandelplanning.

Hoe wordt mentaal welzijn in de wetenschap geoperationaliseerd?

Bij het onderzoeken van mentaal welzijn wordt vaak onderscheid gemaakt tussen twee vormen:

•  Hedonisch welzijn verwijst naar het zoeken naar plezier en genot en gaat vooral over kortstondige geluksmomentjes. Dit soort wetenschappelijk onderzoek richt zich op het subjectieve welzijn en bestudeert affect en de tevredenheid met het leven. 

• Eudaimonisch welzijn gaat meer over het langere gelukkige leven en zelfactualisatie, bijvoorbeeld door te streven naar optimaal psychisch functioneren, zelfrealisatie en het nastreven van waardevolle doelen. Deze wetenschappelijke onderzoeken richten zich op het psychologisch welzijn en kijken onder meer naar levensdoelen, levensbetekenis en positieve relaties.

Hoe is mentale gezondheid gerelateerd aan fysieke gezondheid en ontwikkeling?

Wetenschappelijk onderzoek toont herhaaldelijk aan dat een goed en positief mentaal welzijn gerelateerd is aan verbeteringen in fysieke gezondheid, ontwikkeling en een langere levensduur. Een goed mentaal welzijn vermindert het risico op psychische stoornissen en verbetert het herstel van lichamelijke ziektes.

Waarom moet er onderscheid gemaakt worden tussen mentaal welzijn en psychische stoornissen?

Ondanks de overlap en onderlinge samenhang van de toestand van mentaal welzijn en de aanwezigheid van psychische stoornissen zijn er verschillende redenen waarom deze toch onafhankelijk van elkaar moeten worden bekeken:

• Ongeacht de aanwezigheid van psychische stoornissen kunnen er verschillende toestanden van mentaal welzijn bestaan.

• Mentaal welzijn en psychische stoornissen hebben gedeelde, maar ook verschillende antecedenten.

• Mentaal welzijn en psychische stoornissen worden gemeten met hun eigen speciale meetinstrumenten.

• Psychologische interventies leiden niet altijd tot verbetering van zowel het mentale welzijn als psychische stoornissen, maar hebben soms effect op slechts één van deze domeinen.

Hoe kan het beschouwen van mentaal welzijn als eigen onafhankelijk construct ten goede komen aan therapeutische behandelingen?

Onderzoek brengt verschillende manieren aan het licht waarop het verbeteren van het mentale welzijn een therapeutische route kan zijn voor ziektepreventie en klinisch en persoonlijk ziekteherstel:

• Mentaal welzijn kan worden verbeterd ongeacht de aanwezigheid van lichamelijke ziektes en/of psychische stoornissen. 

• Mentaal welzijn kan een extra doel zijn wanneer traditionele therapeutische behandelingen niet het gewenste effect hebben (bijvoorbeeld omdat ze niet tot klinisch relevante veranderingen leiden of niet resoneren met de patiënt).

• Interventies kunnen zich richten op factoren die gedeeld worden door mentaal welzijn en psychische stoornissen (zoals het verminderen van piekeren of het opbouwen van levensdoelen) of op hun differentiërende aspecten (zoals gevoelens van wanhoop en schuld, en persoonlijke groei). Op deze manier kunnen behandelingen leiden tot verbeteringen in het mentale welzijn, psychische aandoeningen of beide.

Waarom is het lastig om de volledige impact van psychologische interventies vast te stellen?

Er zijn diverse redenen waarom de wetenschap er moeite mee heeft om goed te kunnen vaststellen wat de impact van psychologische interventies is:

• Er bestaat een traditionele scheiding van onderzoek naar en behandeling van mentaal welzijn en psychische stoornissen. Het meeste wetenschappelijke onderzoek naar de impact van psychologische interventies op mentaal welzijn kijkt naar de positieve psychologie zonder te kijken naar de effecten van andere therapeutische benaderingen (zoals cognitieve gedragstherapie, acceptatie en commitment therapie en humanistische psychologische behandelingen).

• Er is weinig wetenschappelijke aandacht voor de effecten van verschillende typen psychologische interventies op mentaal welzijn binnen klinische populaties. Mentaal welzijn speelt een belangrijke rol bij het in stand houden van en behandelen van psychische stoornissen en lichamelijke ziektes, maar wetenschappelijk onderzoek richt zich binnen klinische populaties vooral op symptoomverlichting van psychische stoornissen (zoals depressie en angstgevoelens).

• De resultaten van onafhankelijke onderzoeken zijn lastig te interpreteren en met elkaar te vergelijken als gevolg van methodologische verschillen.

Waarom zou er meer wetenschappelijk onderzoek gedaan moeten worden naar mentaal welzijn?

• Meer kennis over mentaal welzijn zou de druk op de geestelijke gezondheidszorg kunnen verminderen. Behalve dat het mentale welzijn van individuen op zichzelf een belangrijk doel is, kunnen psychologische interventies die geestelijke gezondheid bewerkstelligen een vitale rol spelen in het verminderen van de druk via stepped- of geïntegreerde zorgmodellen.

• Zorgverleners zullen kunnen kiezen uit een breder aanbod van evidence-based behandelingen op basis van de individuele patiënten en hun mentale en fysieke gezondheid.

• Beleidsmakers zullen verschillende psychologische interventies die mentaal welzijn bevorderen in hun beleid kunnen integreren.

• Het kan nieuwe wetenschappelijke discussies en onderzoeken stimuleren.

Wat is het onderzoeksdoel van het onderzoek van Van Agteren et al. (2021)?

Het onderzoek van van Agteren et al. (2021) is een meta-analyse die als doel heeft een duidelijke synthese te creëren van de impact van verschillende soorten psychologische interventies op mentaal welzijn, ongeacht hun theoretische onderbouwing, en om de verschillende effecten van de interventies vast te stellen in klinische en niet-klinische populaties.

Welke modererende factoren zijn in het onderzoek van Van Agteren et al. (2021) inbegrepen?

• Interventiespecifieke moderators (zoals type interventie, de intensiteit van de interventie en de behandelingswijze).

• Onderzoekspecifieke moderators (zoals het effect van de controlegroep, follow-up en onderzoekskwaliteit).

• Populatiespecifieke moderators (door het onderscheiden van de resultaten op basis van de algemene populatie, degenen met een psychische stoornis en degenen met een lichamelijke stoornis).

Welke psychologische interventies blijken op basis van de meta-analyse van Van Agteren et al. (2021) een positief effect te hebben op mentaal welzijn?

Twee soorten interventies bleken het mentale welzijn bij verschillende populaties te verbeteren, te weten multicomponente PPI´s en mindfulness. Ook ACT, cognitieve gedragstherapie en reminiscentietherapie bleken effectief te zijn.

Wat zijn multicomponente PPI´s?

PPI staat voor positieve psychologische interventies. Deze richten zich op de krachten en talenten van een persoon en hebben als doel het ervaren van positieve emoties en welzijn te verhogen. De term multicomponent verwijst hier naar een gecombineerd pakket van overwegend of uitsluitend positieve psychologische oefeningen, vaak samen met een programma met meerdere componenten dat voor een langere periode wordt gevolgd. Voorbeelden uit deze therapie zijn het focussen op sterke punten, dankbaarheidsoefeningen, actieve constructieve reacties en het tellen van zegeningen.

Wat is mindfulness?

Mindfulness betreft het bewust aandacht geven aan het huidige moment zonder daarover te oordelen. Door gedachten, gevoelens, lichamelijke sensaties en de fysieke omgeving alleen maar op te merken en te accepteren, is het makkelijker om deze te beschouwen als voorbijgaande gebeurtenissen in plaats van feiten en kan er gemakkelijker afstand van worden gedaan. Voorbeelden van mindfulness oefeningen zijn diafragmatische ademhalingsoefeningen en bodyscannen.

Wat is ACT?

ACT staat voor Acceptance and Commitment Therapy. Het is een vorm van gedragstherapie die gebaseerd is op de overtuiging dat het vechten tegen onvermijdelijke zaken ten koste gaat van een waardevol leven. De therapeutische sessies zijn doorgaans gericht op het creëren van hoop en het opbouwen van commitment voor verandering, acceptatie in plaats van controle, en cognitieve diffusie.

Wat is cognitieve gedragstherapie?

In cognitieve gedragstherapie wordt men aangeleerd om anders tegen problematische situaties aan te kijken en er anders mee om te gaan. Met betrekking tot het mentale welzijn bestaan interventies op basis van CGT meestal uit meerdere sessies en richten zich op onaangepaste denkpatronen, copingsmechanismen, emotionele regulatie, cognitieve herwaardering, het verbeteren van positieve emoties en het stellen van doelen.

Wat is reminiscentietherapie?

Reminiscentietherapie is gericht op het terugkijken op ervaringen uit het verleden. Wanneer het doel van de therapie is om het mentale welzijn te verbeteren, wordt in deze interventies vaak geprobeerd om moeilijke levensgebeurtenissen uit het verleden te integreren in het huidige leven en worden specifieke positieve herinneringen opgehaald.

Multicomponenten PPI´s bleken effectiever in het verbeteren van mentaal welzijn dan enkele PPI´s. Waarom is dit belangrijk?

Psychologen stellen vaak eenvoudige en gemakkelijk uit te voeren PPI´s voor om het mentale welzijn te verbeteren, maar nu is gebleken dat therapieën met meerdere componenten met een hogere intensiteit het mentale welzijn veel effectiever verbeteren. Tevens verschilden de effectgroottes tussen de afzonderlijke PPI´s. Dit betekent dat niet alle PPI´s even effectief zijn en er moet aandacht worden besteed aan welke PPI´s moeten worden opgenomen in een behandeling met meerdere componenten en welke PPI´s niet.

Wat is insomnie?

Insomnie of slapeloosheid is een slaapstoornis die wordt gekenmerkt door problemen met het inslapen of vasthouden van de slaap gedurende drie nachten per week gedurende drie maanden, die tevens angst veroorzaakt en het dagelijks functioneren belemmert. 

Wat is depressie?

Depressie wordt gediagnosticeerd wanneer iemand gedurende 2 weken een depressieve stemming en/of verlies van interesse in dagelijkse activiteiten ervaart en vier of meer andere specifieke symptomen vertoont (zoals inactiviteit, concentratieproblemen) samen met verminderd functioneren.

Hoe zijn insomnie en depressie met elkaar verbonden?

Er is een hoge comorbiditeit tussen insomnie en depressie. Mensen met slapeloosheid hebben een dubbele kans op het ontwikkelen van een depressie, slapeloosheid houdt depressieve stoornissen in stand en resterende slapeloosheidsymptomen voorspellen terugval na depressie. Er zijn verschillende mechanismen geïdentificeerd die de invloed van slapeloosheid op depressie verklaren: 

• Biologische mechanismen (zoals slaaptekort).

• Cognitieve mechanismen (bijvoorbeeld de effecten van piekeren tijdens het wakker liggen).

• Emotionele mechanismen (zoals verminderde emotionele copingmechanismen).

• Directe slaapgerelateerde mechanismen (bijvoorbeeld het gebruik van slaapmedicatie).

Ondanks de hoge comorbiditeit is het nog onduidelijk welke stoornis het eerst zou moeten worden behandeld, of dat beide stoornissen tegelijk zouden moeten worden behandeld.

Kan CBT-I, wanneer toegepast op slapeloosheid, depressie verminderen?

CBT-I staat voor Cognitive Behavioral Therapy for Insomnia. Meta-analyses rapporteren matige effecten van behandeling van slapeloosheid op comorbide depressieve symptomen die patiënten met slapeloosheid ervaren. Helaas waren de onderzoeken die in deze meta-analyses zijn opgenomen niet specifiek gericht op depressieve populaties en in sommige onderzoeken werden patiënten met hogere depressiescores uitgesloten.

Wat is i-Sleep?

i-Sleep is een cognitieve gedragstherapie gericht op slapeloosheid die zich richt op slaaphygiëne en levensstijl, stimuluscontrole en slaaprestrictietherapie, ontspanning, disfunctionele gedachten over slaap en terugvalpreventie. De therapie bestaat uit 40 minuten online begeleiding per week met feedback over de oefeningen, praten over de bedtijd op basis van het dagboek en het motiveren van de participant om door te gaan met de behandeling.

Wat zijn de hypothesen van het onderzoek van Van der Zweerde et al. (2018)?

Van der Zweerde et al. (2018) onderzochten de effecten van i-Sleep op de ernst van slapeloosheid, slaapdagboekparameters, de gevolgen van slapeloosheid overdag, vermoeidheid, angstgevoelens en doorzettingsvermogen. Zij verwachtten dat de i-Sleep effectiever zou zijn dan bij de controlegroep met betrekking tot het verminderen van depressieve symptomen, omdat de effecten van i-Sleep gegeneraliseerd zijn op verschillende psychiatrische symptomen, zoals piekeren en angstgevoelens, waarvan bekend is dat ze gerelateerd zijn aan slapeloosheid en depressie.

Waarom zijn de gevonden effecten van CBT-I op depressie groter in het onderzoek van Van der Zweerde et al. (2018) dan in voorgaande studies?

Uit het onderzoek blijkt dat CBT-I symptomen van depressie vermindert. Het gevonden effect op symptomen van depressie is groter dan de effecten die zijn gevonden in andere meta-analyses. Hier zijn een aantal mogelijke verklaringen voor. Ten eerste waren veel studies in voorgaande meta-analyses niet specifiek gericht op depressie. Ten tweede was de baseline score voor de ernst van de depressie hoger dan die in andere onderzoeken, wat meer ruimte biedt voor verbetering. Ten derde is er gebruik gemaakt van persoonlijke feedback in plaats van geautomatiseerde feedback. Van persoonlijke feedback is aangetoond dat deze behandeleffecten verbetert.

Wat is de invloed van CBT-I op insomnie?

In het onderzoek van Van der Zweerde et al. (2018) is een vergelijkbaar effect gevonden van CBT-I op insomnie, al is het gevonden effect groter dan in andere meta-analyses. Interessant is dat ondanks dat participanten minder symptomen van insomnie vertonen, zij niet minder moe zijn of meer slapen. Je zou verwachten dat meer en/of betere slaap automatisch zou leiden tot minder vermoeidheid, maar de relatie tussen vermoeidheid en slaap is complexer dan dat. Blijkbaar kan de ernst van slapeloosheid en depressie voor een groot deel verbeteren zonder verandering in vermoeidheid. Dit is een interessant onderwerp voor toekomstig onderzoek.

Wat is het effect van CBT-I op het dagelijks functioneren?

CBT-I heeft een positief effect op het algemeen psychologisch functioneren, met name op het functioneren overdag, het verminderen van angstgevoelens en het vergroten van het doorzettingsvermogen. Het is interessant dat de behandeling niet specifiek gericht is op deze comorbide psychische klachten, maar deze wel verbetert. Het zijn vooral de problemen die mensen ervaren met het dagelijks functioneren die hen ertoe aanzetten om hulp te zoeken. Online CBT-I voor mensen die lijden aan slapeloosheid en depressie kan mogelijk de levenskwaliteit verbeteren door het dagelijks functioneren te verbeteren.

Wat is het belang van het bestuderen van slaap en mentale gezondheid?

Slaapproblemen, zoals insomnie, overmatige slaperigheid en slaapapneu, komen net als problemen met de geestelijke gezondheid heel veel voor in de samenleving. Het is nog niet duidelijk in hoeverre er een causaal verband bestaat. Het is mogelijk dat interventies gericht op het verbeteren van slaap ook psychische problemen verminderen.

Hoe zijn slaap en mentale gezondheid met elkaar verbonden?

Er is veel onderzoek gedaan naar het verband tussen slaap en mentale gezondheid. Zo weet men dat mensen met insomnie vaker lijden aan depressie en angstgevoelens en dat slecht slapen gerelateerd is aan posttraumatische stressstoornis, eetstoornissen en psychotische stoornissen. Ook komen specifieke slaapstoornissen, zoals slaapapneu, verstoring van het circadiaanse ritme, rustelozebenensyndroom, excessieve slaperigheid, narcolepsie, slaapwandelen en nachtmerries vaker voor bij mensen met psychische problemen.

Wat is het grootste probleem met de onderzoeken naar slaap en mentale gezondheid?

De meeste onderzoeken tot dusver zijn observationeel en informeren niet over causaliteit. Er is dus veel informatie verzameld over de variabelen die op de een of andere manier met elkaar zijn verbonden, maar er bestaat geen informatie over welke variabele voorafgaat aan een andere in een causale keten.

Hoe kan een interventionistische benadering van causaliteit meer licht werpen op de relatie tussen slaap en mentale gezondheid?

Cross-sectionele onderzoeken tonen aan dat variabelen met elkaar zijn verbonden, maar zeggen niets over de causale keten. Longitudinale onderzoeksontwerpen bieden sterker bewijs, maar zijn vatbaar voor confounding en andere vormen van bias die de causale conclusies limiteren. Om echt vast te stellen of er een oorzakelijk verband bestaat tussen slaapproblemen en psychische problemen, moet de slaap experimenteel worden gemanipuleerd om te zien of veranderingen in slaap in de loop van de tijd leiden tot veranderingen in de geestelijke gezondheid. Dat is een interventionistische benadering van causaliteit. Hierbij worden deelnemers willekeurig toegewezen aan experimentele en controlecondities om de effecten van mogelijke confounds te minimaliseren.

Waarom schieten de huidige experimenten die het effect van slaapinterventies op mentale gezondheid onderzoeken, tekort?

Er zijn al gerandomiseerde experimenten gedaan die het effect van slaapinterventies op de geestelijke gezondheid onderzoeken en er zijn meta-analyses over die experimenten gedaan. Helaas schieten deze om een aantal redenen tekort:

• Sommige experimenten bleken niet slaap met succes te hebben gemanipuleerd (de interventie verbeterde de slaap niet ten opzichte van de controlegroep). Het is niet mogelijk om een causaal verband te concluderen als de experimentele manipulatie van slaap niet succesvol was.

• Veel onderzoeken keken alleen naar het effect op het eerste tijdstip na de interventie. Dit betekent dat er geen tijd verstrijkt tussen het meten van de slaap en het meten van de geestelijke gezondheid, wat een belangrijk principe is van causale gevolgtrekking. Ook zijn de effecten beperkt tot de korte termijn waar ze waarschijnlijk al het sterkste zijn.

• Er is vaak gefocust op depressie en angstgevoelens en de interventies zijn vaak beperkt tot CBTi-interventies. Het is niet duidelijk op welke manier verschillende soorten slaapinterventies invloed hebben op de geestelijke gezondheid.

• Er zijn geen experimenten gedaan naar variabelen die het effect van slaapinterventies op de geestelijke gezondheid modereren of beïnvloeden. Zulke variabelen moeten systematisch worden onderzocht om te begrijpen of en hoe de effecten van slaapinterventies verschillen tussen populaties, omgevingen en onderzoeksontwerpen.

Hoe proberen Scott et al. (2021) deze problemen aan te pakken?

Scott et al. (2021) voerden een meta-analyse uit om de effecten te synthetiseren van 72 interventies die de slaapkwaliteit verbeterden ten opzichte van een controleconditie op de daaropvolgende geestelijke gezondheid. De gekozen interventies waren gerandomiseerde onderzoeken die met succes slaap manipuleerden ten opzichte van de controlegroep. Daarbij werden interventies uitgesloten die specifieke elementen gericht op de geestelijke gezondheid bevatten, om het effect van verbeterde slaap op de geestelijke gezondheid beter te isoleren.

Hoe kan slaap worden geoperationaliseerd?

Goede of verbeterde slaap kan verschillende dingen betekenen voor verschillende mensen. Ten eerste kan gekeken worden naar de subjectieve ervaring van de slaapkwaliteit (e.g. ¨heb ik goed geslapen?¨ en ¨voel ik me uitgerust?¨). Ten tweede bestaat er de objectieve slaapkwaliteit (e.g. slaapcontinuïteit, aantal keren wakker worden, tijd van in slaap vallen).

Wat zijn de effecten van slaapkwaliteit op mentale gezondheid?

De resultaten van het onderzoek van Scott et al. (2021) kunnen als volgt worden samengevat:

• Het verbeteren van de slaapkwaliteit heeft een middelgroot effect op de geestelijke gezondheid.

• Het verbeteren van slaap vermindert depressie, angstgevoelens en stress.

• Er bestaat een dosis-responsrelatie tussen verbeteringen in slaapkwaliteit en daaropvolgende mentale gezondheid: grotere verbeteringen in slaap leiden tot grotere verbeteringen in mentale gezondheid.

Waarom zou slaapkwaliteit een doel moeten zijn van transdiagnostische behandeling?

De resultaten ondersteunen het idee dat slaapinterventies de mentale gezondheid bij verschillende populaties en onder verschillende omstandigheden bevorderen. Zelfs bij de aanwezigheid van comorbide gezondheidsproblemen blijven de effecten van de slaapinterventies bestaan. Tevens is gebleken dat het verbeteren van slaap ook leidt tot fysieke verbeteringen (minder moeheid en minder chronische pijn). Deze positieve bevindingen leiden tot redenen waarom slaapkwaliteit een doel zou moeten zijn van transdiagnostische behandelingen:

• De verbetering van de algemene gezondheid zou de kosten van de gezondheidszorg van de samenleving kunnen verminderen.

• De impact van slaapinterventies binnen de gezondheidszorg is vergroot, omdat het verbeteren van de slaap nuttig kan zijn bij verschillende psychische aandoeningen (zowel mensen met klinisch gedefinieerde psychische problemen en mensen met niet-klinische ervaringen bleken baat te hebben bij verbeterde slaap).

• Slaapstoornissen voorspellen de ontwikkeling van psychische problemen in de toekomst. Interventies die de slaap vroegtijdig verbeteren, kunnen het risico op het ontwikkelen of verergeren van psychische problemen beperken.

Wat zijn de sterke punten van het onderzoek van Scott et al. (2021)?

Er zijn een aantal noemenswaardige sterke punten in het onderzoek van Scott et al. (2021):

• Het is een uitgebreid en up-to-date onderzoek en een van de grootste onderzoeken naar het effect van slaapverbetering op de geestelijke gezondheid tot nu toe.

• Het onderzoek kijkt specifiek naar het causale verband tussen slaap en geestelijke gezondheid.

• Het onderzoek identificeert mogelijke moderatoren van het effect van slaapverbetering op de geestelijke gezondheid.

Wat zijn de limitaties van het onderzoek van Scott et al. (2021)?

Er zijn een aantal beperkingen waarmee rekening moet worden gehouden bij het interpreteren van de resultaten:

• Relatief weinig onderzoeken keken naar het effect van slaapverbetering op de lange termijn. De onderzoeken die langere follow-ups rapporteren, vonden over het algemeen kleinere, maar nog steeds significante, effecten. Dit is hoogstwaarschijnlijk het gevolg van afnemende effecten van interventies in de loop van de tijd.

• Sommige variabelen die in dit onderzoek zijn opgenomen, zijn in niet veel eerdere experimenten onderzocht. De conclusies van het onderzoek hebben vrijwel alleen betrekking op depressie en angstgevoelens en kunnen niet worden uitgebreid naar andere uitingen van mentaal welzijn.

• Het was de bedoeling om in het onderzoek een breed scala aan interventies op te nemen, maar de meeste analyses zijn gebaseerd op cognitieve gedragstherapie.

Met betrekking tot slaap en mentaal welzijn, waar zou toekomstig onderzoek zich op kunnen richten?

Er worden een aantal aanbevelingen gedaan voor toekomstig onderzoek:

• Onderzoeken hoe slaapinterventies hun gunstige effecten kunnen behouden op de lange termijn.

• Er is meer onderzoek nodig met een kleiner risico op methodologische bias.

• De mechanismen die de causale relatie tussen slaap en mentale gezondheid onderliggen zijn nog onduidelijk.

Wat is emotieregulatie?

Het reguleren van emoties bestaat uit drie taken: 1) identificatie van de noodzaak om emoties te reguleren, 2) beslissen of en hoe emoties te reguleren, en 3) het vaststellen van een reguleringsstrategie. Of en hoe mensen hun emoties reguleren is mogelijk een mechanisme dat het effect van slaap op mentaal welzijn kan verklaren. 

Hoe zou slechte emotieregulatie de relatie tussen slechte slaap en mentale gezondheid kunnen verklaren?

Eerder onderzoek heeft aangetoond dat slecht slapen het nadelige effect van negatieve gebeurtenissen kan versterken en de gunstige impact van positieve gebeurtenissen kan afzwakken. Slecht slapen wordt ook geassocieerd met het gebruik van strategieën voor emotieregulatie die schadelijk kunnen zijn voor een goede geestelijke gezondheid. Een slechte slaapkwaliteit zou een negatieve invloed kunnen hebben op een of alle van de drie taken die betrokken zijn bij effectieve emotieregulatie.