De afgelopen tien jaren waren gecompliceerd wat de groei van de kennis over het behandelen van relatieproblemen betreft. Men heeft gezien dat het belangrijk is om te kijken naar relatieproblemen en hun invloed op de partners, het gezien en sociale systemen. Er is steeds meer onderzoek naar factoren die belangrijk zijn in een huwelijk, processen die leiden tot het uit elkaar gaan van koppels en de negatieve effecten die samengaan met huwelijksproblemen en scheidingen. In de afgelopen tien jaar wordt er ook steeds minder gesubsidieerd door de overheid en is er niet veel geld meer voor het onderzoek naar relatieproblemen. Vooral niet voor groter onderzoeken die willen kijken naar huwelijksproblemen. Dit is wel een beetje gek, want relatietherapie wordt vaak gevolgd door mensen en veel mensen denken ook dat die een van de beste manieren is om huwelijksproblemen op te lossen. We hebben de afgelopen paar jaren wel geleerd over het huwelijk en de invloed van huwelijksproblemen op individuele problemen (zoals depressie en verslaving). Er zijn veel onderzoekers die kleinschalig onderzoek hebben gedaan naar behandelingen en deze onderzoeken kunnen zelfs meer informatief zijn dan grootschalig onderzoek. Maar realistisch gezien is goed onderzoek grootschalig en hier is geld voor nodig. Helaas is het financieel ondersteunen van onderzoek naar relatieproblemen niet een prioriteit van de overheid.

Het volgende artikel zal gaan over het onderzoek naar relatietherapie in de periode van 2000-2009. Er zal niet alleen naar heteroseksuele partners worden gekeken, maar ook naar homoseksuele partners (zowel lesbies als homo’s). Sommige mensen hebben al heel lang een relatie maar sommige landen willen een bepaald huwelijk niet erkennen. Dit onderzoek zal niet alleen kijken naar erkende huwelijken, maar naar langdurige relaties tussen partners.

Relatieproblemen zorgen voor veel onrust. In Amerika eindigt 50% van de huwelijken in een scheiding en de meeste scheidingen vinden in de eerste zeven jaar van het huwelijk plaats. Relatieproblemen hebben volgens onderzoek invloed op mentale en fysieke problemen van het individu. Het verband tussen relatieproblemen en het mentaal functioneren lijkt niet alleen een correlatie te vertonen, maar lijkt zelfs ook causaal te zijn. Zo hebben een paar studies gevonden dat relatieproblemen samenhangen met angststoornissen en verslaving. Relatieproblemen hangen het meest samen met bipolaire stoornis, alcohol misbruik en gegeneraliseerde angststoornissen. Bepaalde gebeurtenissen in een huwelijk die ervoor zorgen dat iemand zich vernederd voelt, zoals vreemdgaan, leiden vaak tot angst en depressie. Relatieproblemen hebben ook een invloed op familie en vrienden, werk en de gezondheid. Uit onderzoek blijkt dat 70% van de psychologen stelletjes behandelt en dit is ongelofelijk, aangezien er niet veel getraind wordt in het geven van huwelijkstherapie.

De afgelopen tien jaar is er wel meer onderzoek naar relatieproblemen. Er zijn daarnaast ook schalen ontworpen die bepaalde aspecten van het huwelijksleven onderzoeken, zoals geweld in het huwelijk. De meeste studies die gedaan zijn naar relatieproblemen zijn vrij betrouwbaar. Het is alleen soms wel lastig om externe validiteit te vinden. Er zijn ook een paar meta-analyses uitgevoerd. Zo heeft een meta-analyse gevonden dat koppels die relatietherapie een koppel beter helpt dan geen therapie. Verder leek de lengte en het aantal sessies niet invloed te hebben op de uitkomsten. Veel onderzoeken hebben gevonden dat 70% van de koppels die relatietherapie volgt een positieve verandering laten zien.

Integrative behavioral couple therapy (IBCT)

In de IBCT wordt er gekeken naar de emoties van koppels, acceptatie van koppels en de cognitieve gedragsstrategieën. Er wordt een bepaalde emotionele afstand gecreëerd zodat cliënten objectiever naar hun problemen kunnen kijken. Om de effectiviteit van IBCT te testen, werd deze vergeleken met traditionele gedragstherapie voor koppels. De resultaten lieten zien dat koppels die traditionele gedragstherapie volgden eerder resultaten boekten maar op een gegeven moment niet verder verbeterden. Koppels die IBCT volgden verbeterden geleidelijk maar blijvend tijdens de behandeling. Na de behandeling vertoonden de meeste koppels (van zowel de IBCT als de traditionele groep) een kleine achteruitgang in hun tevredenheid, maar deze werd snel gevolgd door een verbetering. Twee jaar na therapie gevolgd te hebben waren de koppels die bij elkaar gebleven waren nog tevreden en de groep mensen die IBCT gevolgd hadden waren meer tevreden dan mensen die de traditionele vorm van therapie gevolgd hadden. Na deze twee jaar werd het verschil minder en uiteindelijk verdween het verschil tussen de tevredenheid van koppels die IBCT en traditionele therapie volgden. IBCT kijkt meer dan de emotionele expressie en werkt daarom misschien beter dan traditionele therapie als er een hoge emotionele opwinding is. Onderzoek wijst uit dat er drie variabelen zijn die beïnvloed worden door de behandeling en die op hun beurt ervoor kunnen zorgen dat men meer tevreden is over de relatie. Deze drie variabelen zijn communicatie, gedragsverandering met betrekken tot het probleem en acceptatie van een probleem. Therapeuten die traditionele gedragstherapie gaven, gebruikten meer interventies die zich richtten op verandering dan IBCT. IBCT maakte meer gebruik van interventies die zich richtten op de acceptatie van problemen.

Emotion-focused therapy (EFT)

EFT hecht veel waarde aan emoties en het zich uiten van een cliënt. Door de emotionele expressie en het vrij zijn zich te uiten, maken koppels nieuwe interacties mee. EFT is erop gericht om veilige connecties tussen de koppels te creëren. EFT wordt vaak toegepast als een van de partners een traumatische ervaring achter de rug heeft of een posttraumatische stressstoornis heeft. Er zijn verschillende onderzoeken gedaan naar de effectiviteit van EFT. Een van die studies gebruikte vrouwen die seksueel misbruikt waren als proefpersoon. Na EFT gevolgd te hebben, ging het met de meerderheid van de vrouwen een stuk beter. Ze functioneerden beter in hun leven en konden betere sociale banden met anderen aangaan.

Therapie voor specifieke moeilijkheden

In de afgelopen tien jaar is er naar verschillende moeilijkheden binnen een relatie gekeken. Verschillende knelpunten van relaties zijn onderzocht. Zo is er bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar ontrouw binnen een relatie. Uit onderzoek blijkt dat de behandeling volgens drie stappen verloopt: eerst moet er een manier gevonden worden om om te gaan met de emotionele en lichamelijke misdragingen. Daarna moet er gekeken worden welke factoren ervoor kunnen zorgen dat de relatie voort blijft bestaan. Tenslotte moet er samen bepaald worden hoe de problemen opgelost kunnen worden. Na de therapiesessies ging het emotioneel beter met de koppels en waren mensen welwillender om hun partner te vergeven. Een andere studie keek naar het geweld binnen een relatie. Uit onderziek is gebleken dat groepstherapie voor stelletjes het meest effectief is, wat het verminderen van het geweld en de tevredenheid over de relatie betreft. Mannen die groepstherapie voor koppels volgden vertoonden na afloop van de therapie minder geweld dan mannen die individuele therapie volgden.

Daarnaast is er ook veel onderzoek gedaan naar verslaving. Studies laten zien dat mensen minder tevreden zijn over hun relatie als de partner een verslaving heeft (alcohol of drugs). Relatietherapie kan gegeven worden om positieve gevoelens, gedeelde activiteiten en constructieve communicatie beter te maken. Relatietherapie is effectiever dan individuele therapie wat betreft het verbeteren van een relatie waarbij een van de partners verslaafd is. Een studie naar depressie toonde aan dat relatietherapie een depressieve persoon goed kon helpen. Cognitieve gedragstherapie en interpersoonlijke psychotherapie werkte ook, maar relatietherapie verlaagde de kans op terugval. Waarschijnlijk komt dit doordat er tijdens de relatietherapie een sterke(re) band wordt opgebouwd tussen de partners en de partner zal een grote steun zijn voor de depressie persoon. Een partner functioneert als een soort vangnet en de depressieve persoon zal dus minder snel terugvallen.

Proces studies en de principes van relatietherapie

De meeste studies in dit artikel geven alleen uitkomsten, ze geven niet echt aan hoe iets werkt. Proces studies kijken wel naar hoe therapie werkt. Een onderzoek toonde aan dat de therapeutische alliantie die tijdens de therapiesessies ontstaan ervoor zorgt dat een groot effect heeft op de resultaten van de therapie. Tijdens de eerste sessies zou er een goede koppel-therapeut alliantie gevormd moeten worden. Wanneer het stel een goede alliantie had (en ook met de therapeut), waren de resultaten van de therapie beter. Ander onderzoek laat zien dat het individueel functioneren niet afhing van de alliantie, maar de verbetering van relatieproblemen wel. Verder bleek de alliantie van de man een sterkere voorspeller voor een positieve uitkomst dan de alliantie van de vrouw.

Onderzoekers hebben lang gekeken naar de principes waaruit relatietherapie bestaat. Castonguay en Beutler hebben vijf principes van relatietherapie opgesteld:

• Het conceptualiseren van dingen

• Het modificeren van ‘slecht’ gedrag dat door emoties gestuurd wordt

• Het expliciet maken van ‘verborgen’ gedrag, zodat alles duidelijk wordt voor de partner en zodat de innerlijke ervaringen duidelijk worden

• Het versterken van communicatie

• Het kijken naar sterk en positief gedrag

In dit artikel wordt ook een respons van een klinisch psycholoog gegeven. Lebow zegt dat er steeds meer onderzoek komt naar relatietherapie en dat er al vrij veel onderzoek is naar dit onderwerp dat toegepast kan worden in de praktijk. Lebow merkt tijdens zijn werk dat relatietherapie werkt. Ook meldt hij dat allianties inderdaad belangrijk zijn voor positieve uitkomsten. Hij heeft gezien dat therapie aan koppels met een slechte alliantie niet in positieve uitkomsten resulteert. Lebow richt zich er dan op om de allianties tussen de partners te proberen te balanceren. Verder vindt hij dat er wel onderzoek is dat goed laat zien hoe relatietherapie werkt. Er moet volgens hem echter soms wel meer aandacht besteed worden aan individuele problemen. Alhoewel het onderzoek naar relatietherapie goed aansluit bij de praktijk, moet er ook gekeken worden naar de cultuur van de cliënt en moet er meer onderzoek worden gedaan naar de beperkingen van relatietherapie.