Hoorcollege 1: Culturele diversiteit in jeugdzorg, gezinnen en onderwijs

Dit hoorcollege zal gaan over de gevolgen van migratie en culturele diversiteit in het algemeen. Door migratie en globalisatie is er bijvoorbeeld een verhoogde diversiteit in alle huidige samenlevingen ontstaan. Hierdoor komen er vervolgens diverse inzichten over de menselijke ontwikkeling tot stand. Migratie is grofweg onder te verdelen in vier verschillende types:

·       Migratie vanuit voormalig Nederlandse kolonies

·       Migratie vanaf de jaren 60 als gastarbeider

·       Migratie vanuit conflictgebieden

·       Arbeid en economische migranten

Migratie vanuit voormalig Nederlandse kolonies betreft vooral Surinaamse Nederlanders en Antilliaanse Nederlanders. Turkse Nederlanders en Marokkaanse Nederlanders zijn daarentegen in veel gevallen als gastarbeider ons land binnengekomen. Bij migratie uit conflictgebieden moet gedacht worden aan landen als Somalië, Ethiopië, Irak en Afghanistan. Wanneer er sprake is van economische migranten, zijn dit vrijwel altijd Oost-Europeanen of Chinezen.

Theorieën

Zoals men inmiddels al wel weet, bestaan er verschillende theorieën over de menselijke ontwikkeling. Bij de psychologie wordt er afgevraagd wat er omgaat in iemands brein en gaat men uit van universalisme. Hiermee wordt bedoeld dat ieder kind zich volgens een bepaald patroon ontwikkelt. Antropologie gaat daarentegen juist uit van cultureel relativisme. Dit vakgebied geeft aan dat een kind zich in situatie A heel anders kan ontwikkelen dan in situatie B. Er wordt binnen de antropologie dan ook gekeken naar mensen in een bepaalde context en worden er situaties met elkaar vergeleken. De pedagogiek heeft naast deze twee vakgebieden ook een focuspunt. Zij kijkt namelijk naar de interacties tussen verschillende mensen. Een probleem met alle gedragswetenschappen is echter dat het gebaseerd is op een groep mensen die bestempeld kunnen worden als WEIRD. Zij zijn Westers (Western), opgeleid (Educated), geïndustrialiseerd (Industrialised), rijk (Rich) en democratisch (Democratic). In werkelijkheid bestaat ongeveer 2.5% uit deze categorie.

Cross-culturele communicatie

Cultuur kan op twee manieren gezien worden. Het kan bekeken worden als iets in iemands hoofd of juist iets dat werkelijk ergens bestaat. Binnen de cross-culturele communicatie is een onderscheid te maken tussen vier dimensies:

·       Individualisme vs. Collectivisme

·       Afstand tot macht

·       Onzekerheid vs. Ontwijking

·       Mannelijkheid vs. Vrouwelijkheid

Collectivisme versus individualisme

Collectivistische culturen bestaan vaak uit agrarische samenlevingen waarin er weinig handel plaatsvindt en er niet of nauwelijks onderwijs beschikbaar is. De familie is vaak groter dan enkel de kern, wat inhoudt dat grootouders of ooms en tantes vaak samen bij een gezin wonen. Er is regelmatig sprake van patrilineariteit, waardoor het oudste mannelijke lid van de familie het voor het zeggen heeft. Vrouwen hebben binnen het gezin een lage status en er is vaak sprake van een hoog vruchtbaarheidsgehalte en dus veel kinderen. Loyaliteit staat bij collectivistische culturen bovendien centraal en er is daarnaast vaak sprake van een autoritaire opvoedingsstijl. Dit alles moet ideaal gezien leiden tot het relationele zelf. Hierbij moet een persoon behulpzaam en gehoorzaam zijn, voldoen aan sociale verplichtingen en verantwoordelijk zijn voor de groep. Bij een individualistische cultuur is er vaak sprake van een industriële economie, in tegenstelling tot de collectivistische cultuur. Zo is er hier (inter)nationale handel en is er uitgebreid mogelijkheid tot onderwijs. In individualistische samenlevingen woont men alleen met een nucleaire familie thuis, enkel ouders en kinderen. Zij hebben onderling innige relaties met elkaar en is er geslachtsgelijkheid. In dit geval is er een laag vruchtbaarheidsgehalte en zijn er dus relatief weinig kinderen binnen een gezin. Bij kinderen wordt er de nadruk gelegd op individuele ontwikkeling en is er vaak sprake van een autoritatieve of permissieve opvoedingsstijl waarbij autonomie, stimulatie en zelfverzekerdheid centraal staan. Dit alles zou volgens het individualisme moeten leiden tot het autonome zelf, dat competitief, kritisch, democratisch en onafhankelijk is.

Het persoonlijke acculturatiemodel

Bij het persoonlijke acculturatiemodel, dat gericht is op migratie, spreekt men over vier verschillende vormen:

·       Integratie

·       Assimilatie

·       Segregatie

·       Marginalisatie

Bij integratie behoud men de oorspronkelijke cultuur, maar neemt men tegelijkertijd kenmerken over van de nieuwe cultuur. Bij assimilatie wordt de nieuwe cultuur volledig opgenomen en valt de oorspronkelijke cultuur in het niet. Bij segregatie behoud men juist de oorspronkelijke cultuur en wordt de nieuwe cultuur ‘vergeten’. Bij marginalisatie is er zowel geen behoud van de oorspronkelijke cultuur als overname van de nieuwe cultuur. Integratie heeft volgens het acculturatiemodel van Berry de meest positieve effecten op zowel psychologisch als sociaal cultureel gebied. Segregatie scoort nog redelijk op psychologisch gebied, maar vrij slecht op sociaal cultureel gebied. Assimilatie scoort op beide gebieden slecht, maar marginalisatie heeft veruit de meeste negatieve effecten op deze gebieden. Naast het persoonlijke acculturatiemodel bestaat er ook het gemeenschappelijke acculturatiemodel.

Het gemeenschappelijke acculturatiemodel

Ook bij dit model is er onderscheid te maken tussen vier vormen:

·       Multicultureel

·       Melting pot

·       Segregatie

·       Exclusie

Er is sprake van een multiculturele samenleving als men bepaalde waarden van de oorspronkelijke cultuur behoudt, maar zich tegelijkertijd waarden aanneemt van de nieuwe culturen die hun plaats vinden in de maatschappij. Er is sprake van een melting pot als er een totaal nieuwe cultuur ontstaat door het continu wederzijds mengen en aanpassen van twee culturen. Bij segregatie wordt vooral de oorspronkelijk gevestigde cultuur behouden en zondert men zich af van elke nieuwe cultuur die binnen de samenleving komt. Bij exclusie zondert men zich van welke cultuur dan ook af.