Psychologische gespreksvoering
Lang en van der Molen

Hoofdstuk 6

Hardop denken

Hardop denken is de vaardigheid om gedachten (tot zover deze nuttig zijn voor een gesprek) op een voor de cliënt duidelijke wijze te verwoorden.

Nuttige gedachten maken de cliënt duidelijk: hoe de hulpverlener tot conclusies komt, waarom de hulpverlener iets vraagt of overstapt op een ander onderwerp en wat er in het hoofd van de hulpverlener omgaat.

Hardop denken heeft vier functies: 1) de samenwerking verloopt soepeler 2) het werkt angst reducerend 3) het heeft een voorbeeldwerking. De cliënt gaat ook hardop denken en de cliënt kan leren hoe de hulpverlener met problemen omgaat 4) het werkt pijnlijke situaties in een gesprek te voorkomen.

Bij hardop denken wordt er gebleven bij het onmiddellijke gesprek, geen metagesprek.

Hoofdstuk 7

Nuancerende empathie

Met nuancerende empathie toont de hulpverlener begrip en verdergaand inzicht in wat er in de cliënt omgaat. Het zijn interpretaties die verder van het referentiekader van de cliënt verwijderd zijn, maar tegelijkertijd ne scherpere of constructievere kijk op het probleem geven.

Hij he luisteren naar de cliënt kan de hulpverlener gebruik maken van de context van het verhaal van de cliënt en wat van hij weet uit de rest van het contact. De hulpverlener doet er goed aan interpretaties tentatief voor te leggen. Het leggen van verbanden is belangrijk. Hierbij moet er wel op gelet worden dat de verbanden wel echt bestaan.

De toon en de manier waarop de cliënt iets zegt levert vaak belangrijke informatie op. Door dit terug te geven krijgt de cliënt inzicht in wat dan tot nu toe niet onmiddellijk in zijn zicht lag.

Nuancerende empathie kan worden gebracht door samen te vatten. De hulpverlener weet hoofdzaken op een rij te zetten.

Door nuancerende empathie kan informatie zodanig voor de cliënt worden geordend dat deze een bredere, meer genuanceerde kijk op zijn problemen krijgt.

Confrontatie

Confrontatie is een versterkte vorm van nuancerende empathie. Bij confrontaties worden de interpretaties van de hulpverlener gebruikt die ver afliggen van het referentiekader van de cliënt, waardoor en schokkend effect kan ontstaan. Het hoofddoel is de cliënt tot nieuwe, constructieve inzichten te brengen.

In de hulpverlening betekend confronteren dat de hulpverlener een reactie geeft op een opvatting van de cliënt over zichzelf en zijn wereld die ingrijpend verschilt van die van de cliënt.

Ieder mens doet zich (soms) ‘beter’ voor dan hij is, ook tegenover zichzelf.

Confrontatie heeft als doel de cliënt een andere visie op zichzelf of zijn omgeving voor te leggen om zo meer beweging in de probleemsituatie te brengen.

Het is essentieel dat een confrontatie op een rustige, zakelijke, veronderstellende en vooral accepterende toon aan de cliënt wordt voorgelegd: 1) de rust en acceptatie van de hulpverlener hebben een geruststellende invloed op e mogelijkheid voor de cliënt om de confrontatie op zijn waarde te schatten 2) de veronderstellende toon in een confrontatie maakt de cliënt het makkelijker om de confrontatie te bestrijden 3) het kan verstandig zijn van een cliënt om een confrontatie niet te accepteren, ook al is deze raak. Daarom is het belangrijk de cliënt de ruimte te laten 4) de rustige, zakelijke toon geeft de cliënt de tijd.

De hulpverlener moet niet blijven drammen als een cliënt een confrontatie niet accepteert. De hulpverlener moet niet met een confrontatie beginnen als hij kan vermoeden dat het de cliënt niet verder helpt.

Het essentiële van een confrontatie is het ontmaskerende en schokkende effect voor de cliënt.

Confronteren is nuttig als cliënten proberen hun eigen functioneren te verdraaien, zich anders voor te doen of situaties vermijden.

Vraagtekens aan het einde van de confrontatie zijn bedoelt om de cliënt te stimuleren op de confrontatie te reageren.

Confronteren met sterke punten

Sommige cliënten doen zich zwakker voor dan ze zijn.

Het is de taak van de hulpverlener om de cliënt te helpen zijn sterke punten te ontdekken. Door iemand te confronteren met goede punten kan zijn of har positieve denken over zichzelf groeien.

Het is in de meeste gevallen beter de cliënt eerst met zijn zwakke punten te confronteren. Daarna worden confrontaties met de pluspunten geloofwaardiger. Hierna kun je actie confrontatie gaan.

Confrontaties passen niet in het begin van een contact met een cliënt. Ze vragen om een sterke vertrouwensrelatie.