Casus
Iemand in Singapore had een ander te Amsterdam krokodillenhuiden en leguanenvellen verkocht, die vanuit Singapore naar hem zouden worden verzonden. De koper had bedongen dat in Singapore de zending eerst door een deskundige zouden worden geïnspecteerd. Deze deskundige evenwel werd door de verkoper betrokken in diens voorgenomen bedrog jegens de koper, met als gevolg dat de deskundige in de voor de huiden en de vellen bestemde vaten en kosten waardeloze spullen borg en van dit alles een valse paklijst opmaakte, waarop alle zogenaamd te verzenden huiden en vellen werden gespecificeerd. De koper werd door dit alles bewogen om zijn bank opdracht te geven een enorm hoog bedrag voor de huiden en de vellen te betalen. Met name vanwege de belangrijke functie die da paklijst in de gehele gang van zaken had gehad werd jegens de deskundige medeplegen van oplichting aangenomen, dit ondanks het feit dat deze geen enkel persoonlijk contact met de koper in Amsterdam had gehad, zodat hij meende niet als mededader doch slechts als medeplichtige te kunnen worden beschouwd.

Rechtsvraag
Is er sprake van medeplegen of slechts van medeplichtigheid, bovendien hoe zat het met de locus delicti?

Hoge Raad
Requirant is mededader want bij oplichting is daderschap aanwezig bij degene die bewerkt dat bepaalde omstandigheden waardoor het slachtoffer wordt bewogen tegenover hem valselijk zich als waar voordoen, ongeacht de wijze waarop die voorstellen de bedrogene bereiken. De plaats waar de door de mededader gebezigde documenten hun bestemming bereikten, i.c. Amsterdam, is mede als locus delicti aan te merken.

De Hoge Raad achtte bij het misdrijf van oplichting daderschap (in casu medeplegen) aanwezig bij degene, die ‘bewerkt dat bepaalde omstandigheden waardoor het slachtoffer wordt bewogen tegenover hem valselijk als waar zich voordoen, ongeacht de wijze waarop die valse voorstelling de bedrogene bereikt’. Deze formulering past

Relevant artikel

Art 6 EVRM

Casus

Er werd iemand verdachte van bankbreuk. Het ging om een enkelvoudige tenlastelegging met als delict bankbreuk. Maar zover komt het niet, de Franse rechter krijgt het bewijs voor bankbreuk niet rond. De verdachte wordt veroordeeld voor medeplichtigheid aan bankbreuk. De verdachte is het hier niet mee eens en voert verweer. Immers, er is nooit gesproken over medeplichtigheid aan bankbreuk. Frankrijk stelt zich op het punt dat het gaat om een impliciet subsidiair delict, medeplichtigheid was de logische vervolgstap en die had de verdachte moeten zien aankomen. Aan het Hof wordt de vraag gesteld of Frankrijk inderdaad had mogen vervolgen voor medeplichtigheid aan bankbreuk.

Uitspraak

Het Hof is het niet met Frankrijk eens. Zij stellen dat het niet kan omdat rechters, noch de officier van justitie de mogelijkheid tot vervolging op grond van medeplichtigheid aan bankbreuk ter sprake hebben gebracht. In dit specifieke geval was de kwalificatie niet voorzienbaar en had de Franse rechter daarom niet over mogen gaan tot veroordeling wegens medeplichtigheid aan bankbreuk, terwijl enkel bankbreuk ten laste gelegd was. Tot slot moet er ook worden opgemerkt dat het niet ging om een strafverzwaringsgrond.

Rechtsregel

Wanneer er een veroordeling volgt die niet in de tenlastelegging is opgenomen en welke nooit ter sprake is gebracht, moet er worden gekeken of deze veroordeling in het specifieke geval voorzienbaar was. Wanneer de veroordeling niet voorzienbaar was, kan er niet worden veroordeeld.

Van Anraat/The Netherlands (EHRM 06-07-2010, nr. 65389/09)

Feiten

I.c. gaat het om de veroordeling van de Nederlandse ondernemer Frans van Anraat. Van Anraat zou medeplichtig zijn aan oorlogsmisdaden. De verdachte had tijdens het regime van Saddam Hoessein aan de Irakese militaire industrie grote hoeveelheden thiodiglycol geleverd. Dit is een grondstof die wordt ingezet voor de productie van mosterdgas. Dit mosterdgas is door het Saddam Hoessein gebruikt tegen strijders en burgers in de oorlog tegen Iran en in aanvallen tegen de Koerden in noord Irak.

Van Anraat werd in Nederland vervolgd wegens medeplichtigheid aan oorlogsmisdaden en werd veroordeeld tot 17 jaar gevangenisstraf. Cassatie werd verworpen, waarna Van Anraat een klacht indient bij het Hof voor de Rechten van de Mens. Volgens hem is zijn veroordeling o.a. in strijd met artikel 7 EVRM. Hij zou alleen maar de grondstoffen voor mosterdgas aan het regime van Saddam Hoessein geleverd hebben. Hij wist niet dat dit zou worden gebruikt tegen Iraanse soldaten en de Koerden.

EHRM

De klacht van Van Anraat is ongegrond. EHRM stelt: “It cannot be maintained that, at the time when the applicant was committing the acts which ultimately led to his prosecution, there was anything unclear about the criminal nature of the use of mustard gas either against an enemy in an international conflict or against a civilian population present in border areas affected by an international conflict. The applicant could therefore reasonably have been expected to be aware of the state of the law and if need be to take appropriate advice”.

Het Hof oordeelt dus dat niet kan worden gesteld dat, ten tijde van de handelingen van klager die uiteindelijk tot zijn vervolging zouden leiden, er enige onduidelijkheid was over het strafbare karakter van het gebruik van mosterdgas tegen hetzij een tegenstander in een internationaal

HR 16-10-1990, NJ 1991,442 (Marienburcht)

Hof

Heeft de verdachte ter zake van medeplegen van deelneming aan een rechtspersoon die tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven (140 Sr.).

Hoge Raad

• Niet nodig is het dat de rechtspersoon beoogt de misdrijven zelf te plegen, ook uitlokking of medeplichtigheid is mogelijk van door anderen te plegen misdrijven
• het begrip rechtspersoon in art. 140 Sr is een ruimer begrip dan het civielrechtelijke begrip rechtspersoon
• het is niet nodig dat de wil aanwezig is om lid te zijn van een vereniging; het gaat erom dat in feitelijke zin wordt deelgenomen aan een gestructureerd (gedurende langere tijd, continuïteit) samenwerkingsverband dat tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven
• stelt niet de eis dat dit samenwerkingsverband naar buiten toe als eenheid optreedt
• medeplegen van art. 140 Sr. is mogelijk, indien er sprake is van bewuste samenwerking.

De HR verwerpt het beroep.

Feiten

De verdachte i.c. wist dat er een plan was om een overval te plegen met zijn medeverdachten die bewust op zoek zijn gegaan naar een geschikt slachtoffer. Tijdens de overval van twee jongens die op een bankje zaten, is de verdachte naast de scooters, op ongeveer vijf meter van de slachtoffers blijven staan. Volgens het hof heeft deze lijfelijke aanwezigheid voor een zekere mate van dreiging gezorgd.

Ondanks dat de verdachte kort voor de beroving heeft gezegd dat hij toch niet (meer) wilde meedoen, is hij er toch bij gebleven en heeft hij op dat moment op geen enkele wijze afstand genomen, ondanks dat hij daartoe meerdere mogelijkheden heeft gehad. Zo had hij bijvoorbeeld kunnen proberen de mededaders te weerhouden, of had hij de slachtoffers kunnen waarschuwen dan wel op geruime afstand nemen van de plaats waar de op handen zijnde overval zou moeten plaatsvinden. Door samen met de andere twee overvallers te komen en vervolgens (ondanks de bedenkingen die hij toen had) te blijven, versterkte de verdachte met zijn aanwezigheid de dreiging die van de overvallers uitging.

Het hof is van oordeel dat, tussen de verdachte en zijn mededaders sprake is geweest van een dermate nauwe en bewuste samenwerking dat de verdachte als medepleger van het strafbare feit kan worden aangemerkt. Het middel in cassatie klaagt over de motivering van de bewezenverklaring wat betreft het “medeplegen”.

Hoge Raad

Wanneer is de samenwerking zo nauw en bewust geweest dat van medeplegen mag worden gesproken? De Hoge Raad stelt voorop dat de kwalificatie van medeplegen alleen gerechtvaardigd is als de bewezenverklaarde intellectuele en/of materiële bijdrage van de verdachte aan het delict van voldoende gewicht is. Dat geldt in vergelijkbare zin als het medeplegen (bv. in de vorm van "in vereniging") een bestanddeel vormt

Eindhovense brandstichting (HR 19 maart 1934, NJ 1934/450)

Casus

H. en G. zouden in Eindhoven op 4 juni 1933 brand stichten in een woning. Het echtpaar, dat het huis bewoonde, was die dag naar Den Haag gegaan. De heren troffen alle voorbereidingen, zodat er `s avonds alleen nog maar aan het touwtje moest worden getrokken dat in verbinding stond met de trekker van een gaspistool die het vuur zou ontsteken. Echter de buren en de nachtwaker roken de benzine en waarschuwden de politie.

Aan de een werd poging tot brandstichting ten laste gelegd (art. 45 lid 1 jo art. 157 Sr) en aan de ander medeplichtigheid aan poging tot brandstichting (art. 48 jis artt. 45 lid 1 en 157 Sr). Beiden voerden echter aan dat er in casu slechts sprake was van voorbereidingshandelingen en niet van uitvoeringshandelingen. Het Hof veroordeelde de hoofdverdachte tot vier jaar gevangenisstraf en zijn medeplichtige tot zes maanden, beiden wegens poging tot brandstichting.

Rechtsregel

De Hoge Raad heeft zich over deze zaak gebogen en afgevraagd of er hier inderdaad sprake was van een poging tot brandstichting. Voor een poging tot een bepaald misdrijf is vereist dat de verdachte is begonnen met de uitvoering van het misdrijf. Doorslaggevend voor `begin van uitvoering' is dat het gaat om een gedraging welke naar ervaringsregels zonder enig nader ingrijpen van de dader tot brandstichting leidt. In casu voldoen de bewezenverklaarde handelingen niet aan het vereiste van de strafbare uitvoeringshandeling!

Een daad dat is verricht welke zonder onverwachte gebeurtenis of zonder ingrijpen van de verdachte of anderen zal leiden tot het misdrijf (i.c. Brandstichting). De Hoge Raad is van mening dat de handelingen die tot dusver waren verricht geen handelingen zijn welke zonder ingrijpen leiden tot brandstichting. Immers is daarvoor vereist dat de verdachte de daad van het

HR 26 oktober 2004, NJ 2004, 682 (lesje leren)

Feiten

Ten laste van de verdachte was bewezenverklaard dat "hij op 28 februari 2002 te Rotterdam tezamen en in vereniging met een ander opzettelijk een persoon genaamd (slachtoffer 1) van het leven heeft beroofd, immers hebben verdachte en/of zijn mededader opzettelijk met een vuurwapen een aantal kogels afgevuurd op het lichaam en/of hoofd van die (slachtoffer 1), tengevolge waarvan voornoemde (slachtoffer 1) is overleden".

Het Hof heeft het medeplegen van doodslag bewezen verklaard. Daarbij heeft het Hof o.a. in aanmerking genomen: ‘De verdachte heeft het initiatief genomen tot de ontmoeting met het latere slachtoffer, met wie hij al langere tijd in onmin leefde. Het was de verdachte die zich op de dag van de schietpartij beledigd voelde door een tegenover een derde gemaakte opmerking van het slachtoffer over de moeder van de verdachte.’ Voorts wist de verdachte dat een medeverdachte ‘ten tijde van de afgesproken ontmoeting bewapend was met een vuurwapen en dat deze medeverdachte reeds eerder (zij het met een ander wapen) bij een ruzie in een discotheek had geschoten.’

Namens verdachte heeft zijn advocaat cassatie ingesteld. Het middel klaagt dat het ter zake van het bewezenverklaarde medeplegen van en opzet op doodslag niet uit de gebezigde bewijsmiddelen kan worden afgeleid.

Hoge Raad

De Hoge Raad meent evenwel dat uit de gebezigde bewijsmiddelen niet kan worden afgeleid ‘dat de verdachte medepleger is van het bewezenverklaarde feit, nu uit die bewijsmiddelen niet kan worden afgeleid dat er tussen de verdachte, die geen uitvoeringshandeling heeft verricht, en deze medeverdachte sprake was van een zodanig nauwe en volledige samenwerking, gericht op het door laatstgenoemde jegens het slachtoffer uitgeoefende geweld dat van medeplegen kan worden gesproken.’

Het arrangeren van de ontmoeting met de medeverdachte had ook als medeplichtigheid in