Casus
Verdachte heeft een oude man nadat deze hem op een zeer pijnlijke wijze bij zijn testikels had gegrepen, met een vaas zodanig op het hoofd geslagen dat de oude man is overleden. Zijn beroep op noodweerexces is verworpen vanwege de disproportionaliteit van zijn reactie op de gestelde aanranding.

Rechtsvraag
Is er sprake van noodweerexces?

Het Hof
Bij beantwoording van de vraag of bij noodweerexces de overschrijding van de grenzen van noodzakelijke verdediging het 'onmiddellijk gevolg' is geweest van een door de aanranding veroorzaakte hevige gemoedsbeweging, komt betekenis toe aan de mate waarin de grenzen van de noodzakelijke verdediging zijn overschreden alsmede aan de aard en de intensiteit van de hevige gemoedsbeweging. Het hof kon oordelen dat, ook indien het latere slachtoffer de verdachte zeer pijnlijk bij zijn testikels zou hebben gegrepen, de door de verdachte gepleegde doodslag niet kan worden aangemerkt als een onmiddellijk gevolg van een door de aanranding veroorzaakte hevige gemoedsbeweging.

Hoge Raad
Nu geen van de middelen tot cassatie kan leiden, terwijl de Hoge Raad ook geen grond aanwezig oordeelt waarop de bestreden uitspraak ambtshalve zou behoren te worden vernietigd, moet het beroep worden verworpen.

Casus
De verdachte F had veelvuldig gebeld naar zijn ex-vriendin die met een nieuwe vriend samenwoonde, waarmee verdachte het niet eens was. Vervolgens heeft F sms-berichten van haar ontvangen waaruit hij opmaakte dat de inmiddels drie jaar verbroken relatie met haar weer goed zou komen. Toen hij echter naar haar telefoon terugbelde, kreeg hij tot zijn verbazing haar nieuwe vriend J aan de lijn, die hem meedeelde dat hij de sms-berichten had verstuurd. Dit leidde tot ruzie, waarbij de verdachte geheel ‘over de rooie’ raakte, aankondigde onmiddellijk naar woning van zijn ex-vriendin te zullen komen, een vleesmes uit de keukenla pakte en naar het huis van zijn ex-vriendin ging. Hij nam daartoe een taxi en heeft tijdens de rit meermalen kwaad geroepen ‘J af te zullen maken’. De taxichauffeur trachtte hem te kalmeren en hem van zijn voornemen af te brengen, maar verdachte stond er op bij het huis van zijn ex-vriendin te worden afgezet. Daar belde hij aan, na zijn meegebrachte mes op de brievenbussen te hebben gelegd, maar voordat hij iets door de intercom kon zeggen hoorde hij iemand achter zich zeggen: ‘Zo ben jij nou F, ik ben J’. Verdachte draaide zich om en zag J, die kennelijk na het telefoongesprek de woning had verlaten, op hem afkomen en een pistool op zijn hoofd richten. Hij hoorde een harde klik, draaide zich om teneinde het mes van de brievenbussen te pakken en stak J. Hierna ontstond tussen hem een gevecht, waarbij F aan J steken is blijven toedienen, waaraan J is overleden.

Rechtsvraag
Kan in deze casus een geslaagd beroepen worden gedaan op noodweerexces?

Het Hof
Het Hof achtte het, anders dan verdachte betoogde, aannemelijk dat verdachtes intentie vanaf het telefoongesprek gericht was geweest op het aangaan van een

HR 11 juni 2002, NJ 2002, 467 (Noodweer in de bus)

Casus

Een buspassagier werd, zittend in de bus bedreigd door twee mannen. De twee mannen zaten aan de andere kant van het gangpad naast de buspassagier en zij bedreigden de buspassagier door meerdere keren te zeggen dat ze hem in elkaar zouden slaan nadat hij uit zou zijn gestapt. Toen op een bepaald moment één van de twee mannen opstond en, toen de buspassagier ook was opgestaan, hij met zijn borst tegen de borst van de verdachte aanstootte, sloeg de buspassagier hem.
De buspassagier werd mishandeling ten laste gelegd. Hij deed een beroep op noodweer ondanks het feit dat hijzelf de eerste klap had uitgedeeld.

Het Hof

Het Hof verwierp het beroep op noodweer van de buspassagier. Het Hof veroordeelde de verdachte buspassagier daarom voor mishandeling. In de motivering meende het Hof dat er geen sprake was van een ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding en dat daarom het beroep op noodweer niet kon slagen. Het Hof meende wel dat er van een 'escalerende conflictsituatie, waarin een handgemeen dreigde' sprake was.

Hoge Raad

De Hoge Raad meende dat de motivering van het Hof zo intern tegenstrijdig was. Als het Hof van een 'escalerende conflictsituatie, waarin een handgemeen dreigde' melding maakt, dan is dat volgens de Hoge Raad alleen te interpreteren als een aanranding en is de motivering van het Hof intern tegenstrijdig.

Roekeloos rijden (HR 19-09-2017, NJ 2017, 426)

Feiten

In deze zaak gaat het om de strafbepalingen en de roekeloosheid. Er was sprake geweest van een verkeersruzie. De verdachte had een voor hem rijdende auto dicht genaderd, met de lichten van zijn auto geseind en toen rechts ingehaald. Hij stopte zijn auto plotseling op de rechterrijstrook van de onverlichte autosnelweg om zo ‘verhaal te halen’. Hij heeft toen zo abrupt geremd dat de achter de verdachte rijdende auto moest stoppen. Als gevolg daarvan kon een derde achteropkomende auto de stilstaande auto’s niet meer ontwijken en is deze auto met beide stilstaande auto's in botsing gekomen. Drie personen zijn gewond geraakt.

Van "roekeloosheid" is alleen in uitzonderlijke gevallen sprake. Om te oordelen dat in een concreet geval sprake is van "roekeloosheid" moet sprake zijn van een buitengewoon onvoorzichtige gedraging van de verdachte waardoor een zeer ernstig gevaar in het leven is geroepen. De verdachte moet zich daarvan ook bewust zijn geweest. Volgens de rechtbank is bij nacht, zonder noodzaak, stilstaan op de rijbaan van een onverlichte autosnelweg, buitengewoon onvoorzichtig gedrag dat tot een zeer ernstig gevaar kan leiden. Uit de verklaringen van de verdachte blijkt dat hij zich ook bewust was van de gevaren van zijn handelen. De rechtbank meent dat er sprake is van roekeloosheid. Het Hof volgt dat standpunt. In hoger beroept wordt geklaagd tegen het oordeel van het Hof dat sprake is van schuld in de zin van roekeloosheid.

Hoge Raad

In cassatie kan alleen worden onderzocht of de schuld aan een verkeersongeval in de zin van art. 6 WVW 1994 uit het bewijs kan worden afgeleid. Hierbij wordt gekeken naar de aard en ernst van het gedrag van de verdachte en de overige omstandigheden van het geval.

Voor de schuldvorm "roekeloosheid" geldt dat dit in

X (HR 04-07-2017, ECLI:NL:HR:2017:1219)

Casus

Op 6 februari 2013 kwam de politie de woning van de verdachte in Capelle aan den IJssel binnen, in het kader van een doorzoeking. De man verzette zich. Daarom hadden de politieagenten de verdachte aangehouden en vastgegrepen, om hem over te brengen naar het politiebureau. De man heeft zich met geweld verzet, door opzettelijk gewelddadig te handelen en te worstelen met de agenten. Waardoor de politieagenten enig lichamelijk letsel hebben opgelopen.

In de procedure die volgt wil de verdediging van de gelegenheid gebruik maken om een verzoek tot het (doen) horen van betrokken politieagenten en nog meer getuigen zoals o.a. zijn broer en de rechter-commissaris. De getuigen zijn bij de aanhouding aanwezig geweest en kunnen mitsdien uit eigen waarneming een verklaring afleggen omtrent de gang van zaken bij de aanhouding. De verdachte betwist namelijk de rechtmatigheid van de aanhouding en wil een beroep op noodweer doen. De verklaringen van de getuigen kunnen mogelijk dienen als onderbouwing van het beroep op noodweer. Dit wordt echter afgewezen.

Hierna moet de rechter zich buigen over de motivering van verzoeken tot het oproepen en horen van getuigen.

Hoge Raad

De Hoge Raad buigt zich over de motivering van verzoeken tot het oproepen en horen van getuigen in het licht van de rechtspraak van het EHRM. Hiervoor geeft de Hoge Raad beschouwingen over hoe de eisen die in de rechtspraak van de HR worden gesteld aan de onderbouwing van een verzoek tot het oproepen en horen van een getuige, zich verhouden tot het in art. 6 EVRM bedoelde recht van de verdachte op een eerlijk proces. De Hoge Raad verwijst naar Schatschaschwili/Duitsland. Het is beslissend of het strafproces als geheel beschouwd eerlijk is verlopen en die uiteindelijke balans kan pas achteraf worden opgemaakt.

De Hoge Raad staat

Psychische overmacht (HR 26-05-1992, ECLI: NL:HR:1992:AD1686, NJ 1992, 681)

Casus

I.c. gaat het om een zaak waarin een vrouw haar partner doodschoot. Er was sprake geweest van langdurige ruzie tussen de man en de vrouw. De man had zijn vriendin jarenlang vernederd, getreiterd en bedreigd. Op de fatale avond zou hij haar verkracht hebben, en had hij gedreigd haar de volgende dag te doden en haar dochtertje te verkrachten. Toen hij sliep heeft de vrouw hem met een pistool om het leven gebracht. Zij voerde daarna aan dat zij zich daartoe gedrongen voelde door psychische overmacht.

Aan de vrouw werd doodslag (art. 287 Sr) ten laste gelegd. Haar advocaat beriep zich op psychische overmacht (art. 40 Sr) en op noodweer (art 41 lid 1 Sr).

Het hof achtte echter onvoldoende aannemelijk dat de vrouw op het moment van het begaan van het feit geestelijk in een zodanige toestand verkeerde dat zij niet anders kon of behoorde te handelen dan zij toen heeft gedaan. Het hof meende dat de vrouw anders had moeten handelen, nu het slachtoffer lag te slapen en er dus voor haar andere opties waren om de ervaren bedreiging te beëindigen.

Hoge Raad

De Hoge Raad liet het oordeel van het hof in stand. Het voor de verdachte dreigende gevaar, hoe riskant en bedreigend deze man voor haar ook was, was volgens de Hoge Raad niet zo onmiddellijk, dat er van een ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding sprake was. De man sliep namelijk op dat moment. De mishandeling die eerder had plaatsgevonden heeft in deze situatie een zeer geringe rol.

Kern

Een beroep op psychische overmacht slaagt niet snel. Hiervoor gelden hoge eisen. Bij psychische overmacht is sprake van een psychische drang, veroorzaakt door een van buiten de dader komende kracht. Deze drang moet de wilsvrijheid van

Noodweer en huisrecht (HR 27-05-2008, NJ 2008, 510)

Feiten

I.c. ging het om een nachtelijke huisinbraak waarbij de bewoner, na zich in eerste instantie terecht te hebben verdedigd, vervolgens de indringer te lijf ging met een berekende actie.

De bewoner lag te slapen toen hij ineens een knal op zijn gezicht kreeg van een inbreker. Beiden zijn op de vuist gegaan en de inbreker is toen van de trap gevallen. De bewoner is hem achter aan gegaan en heeft hem toen erg hard geslagen en geschopt. Alles lag vol bloed en hij heeft de inbreker toen naar buiten gesleept naar een grasveldje voor het huis. Het slachtoffer is later overleden door ernstige letsel. De raadsman van de verdachte/bewoner heeft een beroep gedaan op noodweerexces.

Het hof scheidt de gang van zaken in twee fasen: de 1e fase heeft bestaan uit het gevecht tussen de verdachte en slachtoffer in de slaapkamer en op de overloop en de 2e fase heeft behelst hetgeen zich heeft afgespeeld toen het slachtoffer onder aan de trap lag.

Het hof meent dat de verdachte tijdens de eerste fase zich in een noodweersituatie kan hebben bevonden. Met betrekking tot de tweede fase is niet aannemelijk geworden dat het slaan en schoppen van het slachtoffer door de verdachte, waardoor hij is overleden, was geboden door de noodzakelijke verdediging van verdachtes lijf tegen een ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding of een direct dreigend gevaar daarvoor. Nu verdachte zich toen dus niet in een noodweersituatie bevond, kan er in die zin geen sprake zijn van noodweerexces. De verdachte is daarom door het hof strafbaar geacht.

Hoge Raad

Het Hof heeft onderzocht of ten tijde van de confrontatie onderaan de trap (de tweede fase) sprake was van een door de eerdere aanranding veroorzaakte hevige gemoedsbeweging. Het Hof heeft daarbij niet

Bijlmer tasjesroof (HR 23-10-1984, NJ 1986, 56)

Casus

Een stewardess staat 's nachts in een halletje van de flat Kruitberg in de Amsterdamse Bijlmermeer te wachten op de lift. Zij wordt overvallen door twee gemaskerde kickboksers die regelmatig vrouwen van hun tasje beroven. Omdat de vrouw al eens eerder beroofd was had zij een pistool aangeschaft en was op een schietvereniging gegaan. Op het moment van de overval draagt ze dit - geladen - pistool bij zich. Zij meent bij de jongens ook een mes te zien. Zij lost een waarschuwingsschot in de lucht, maar de overvallers gaan gewoon door met hun werk. Een van hen komt dreigend met het mes op haar af. De vrouw die inmiddels op de grond gevallen is schiet hem in de borst waarop de overvallers vluchten. Een van hen komt echter terug om alsnog de vrouw van het tasje te beroven. Hem schiet ze in de schouder. Een van de overvallers overlijdt de ander is zwaar gewond. De vrouw wordt vervolgd ter zake van doodslag, poging tot doodslag en illegaal vuurwapenbezit. De vrouw meent dat er sprake was van noodweer dan wel noodweerexces.

Rechtsgang

De rechtbank verwerpt het verweer van de vrouw op noodweer en noodweerexces. Het Hof meent dat de vrouw de grenzen van een noodzakelijke verdediging heeft overschreden door de ene overvaller in de borst en de ander in de long te schieten, maar dat schieten het onmiddellijke gevolg geweest is van door het optreden van de overvallers veroorzaakte hevige gemoedsbeweging. De onwettigheid van het vuurwapenbezit doet daar niet aan af. Het Hof honoreert het beroep op noodweerexces en ontslaat de vrouw van alle rechtsvervolging.

Rechtsregel 

Het Hof heeft volgens de Hoge Raad geen blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting met betrekking tot art. 41 Sr. door te oordelen dat een beroep op noodweerexces opgaat. Gezien het oordeel van het Hof dat wapengebruik geboden was, belette de onwettigheid

Hof ’s-Hertogenbosch 12 augustus 2015, ECLI:NL:GHSHE:2015:3199 (overval Deurne)

Onderwerp: strafvervolging en een beroep op noodweer.

Rechtsvraag: is in casu een strafvervolging te verwachten wanneer door beklaagde een beroep op noodweer wordt gedaan?

Casus: op 28 maart 2015 overvielen twee mannen juwelierszaak Goldies te Deurne. Uit camerabeelden afkomstig uit de zaak, de verklaringen van beklaagde en haar echtgenoot, forensisch onderzoek en overige bewijsmiddelen kan de toedracht grotendeels worden afgeleid.

Nadat de overvallers de zaak binnentraden, ontstond een schermutseling tussen de echtgenoot en de twee mannen. De beklaagde bevond zich in een achter de winkel gelegen ruimte en kon dit waarnemen via de bewakingscamera. Zij heeft een vuurwapen gepakt en plaatsgenomen achter de deur naar de winkelruimte. Eén van de overvallers vocht met de echtgenoot. Zij hoorde één van de overvallers naar de ander roepen dat de echtgenoot doodgeschoten moest worden. De tweede man probeerde de ruimte achter de winkel binnen te komen, waar beklaagde zich bevond. Beklaagde heeft verschillende malen geschoten, zowel door de deur als door de deuropening. Beide overvallers werden dodelijk geraakt.

De broer respectievelijk zoon van klaagsters is bij het plegen van een overval op juwelierszaak Goldies te Deurne overleden. De klaagsters zijn ontvankelijk op grond van    art. 12 Sv. De OvJ heeft de klaagsters bericht dat beklaagde niet zal worden vervolgd, omdat een beroep op noodweer zal slagen en vervolging ter zake van vuurwapenbezit niet opportuun is. Klaagsters hebben een klaagschrift ingediend bij het Hof, met het verzoek de vervolging ter zake van moord dan wel doodslag te bevelen.

Rechtsgang

Advocaat-generaal: heeft geadviseerd het beklag af te wijzen.

Gerechtshof: wijst het beklag af. Er zijn aanwijzingen aanwezig voor doodslag door beklaagde. De kernvraag is in hoeverre redelijkerwijs valt te verwachten dat als strafvervolging wordt ingesteld, deze ook een

Anticipatieverbod, Gerechtshof ’s-Hertogenbosch 12 februari 2008, NJFS 2008, 93

Onderwerp

Voorwaarden voor voorlopige hechtenis, art 67a lid 3 Sv.

Casus

Verdachte heeft iemand van het leven beroofd en een ander gepoogd van het leven te beroven. Verdachte werd door 3 mannen vastgehouden en gedwongen, onder andere met geweld, een geldbedrag terug te betalen. De 3 mannen hadden wapens bij zich en dreigden hiermee wanneer verdachte probeerde te vluchten. Verdachte heeft in een worsteling een wapen weten te bemachtigen en heeft om zichzelf te bevrijden op 2 van de 3 mannen geschoten en is gevlucht. Verdachte is opgepakt en wordt in voorlopige hechtenis gehouden tot de terechtzitting.

Rechtsvraag

Mag iemand in voorlopige hechtenis worden gehouden wanneer niet kan worden uitgesloten dat een beroep op noodweer/exces zal slagen?

Rechtsgang

De rechtbank heeft bij beschikking beslist dat de voorlopige hechtenis van verdachte rechtmatig is. Het Hof beslist dat uit de feitelijke omstandigheden blijkt dat er rekening moet worden gehouden dat een beroep op noodweer/exces gehonoreerd kan worden en dat er dus sprake is van de voorwaarden uit art. 67 lid 3 en voorlopige hechtenis niet rechtmatig is.

Conclusie

Wanneer er ernstig rekening moet worden gehouden dat verdachte geen voorwaardelijk vrijheidsstraf of een vrijheidsbenemende maatregel opgelegd krijgt mag deze niet in voorlopige hechtenis worden gehouden. In casu is er sprake van omstandigheden waar een rechtvaardig beroep op noodweer/exces niet onaannemelijk is. Er moet in casus ernstig rekening worden gehouden dat verdachte wordt vrijgesproken. Dit heet het anticipatiegebod.

Van doorslaggevend belang

HR 13 juni 2006 (NJ 2006, 343)

Casus

Tijdens een gevecht tussen verdachte en anderen wordt verdachtes broer belaagd. Verdachte loopt zijn huis in, pakt een koevoet en slaat daarmee om zich heen, daarbij het slachtoffer rakend. Het hof verwerpt het beroep op noodweerexces. De feiten en omstandigheden, zoals in het bijzonder de aanleiding en aanvang van de vechtpartij en de keuze van de verdachte om op enig moment een groot en zwaar ijzeren voorwerp te hanteren en daarmee het slachtoffer te raken staan eraan in de weg om aan te nemen dat de verdachte enkel als gevolg van een hevige gemoedsbeweging, die door de belaging van zijn broer werd veroorzaakt, de grenzen van de noodzakelijke verdediging heeft overschreden. Dat de verdachte geëmotioneerd zal zijn geweest maakt dit niet anders, nu deze emoties in belangrijke mate zullen zijn veroorzaakt door de voorafgaande ruzie en de vechtpartij zelf.

Hoge Raad

Indien door of namens de verdachte een beroep is gedaan op noodweerexces geldt voor wat betreft het door de rechter in te stellen onderzoek het volgende. Van overschrijding van de grenzen van noodzakelijke verdediging kan slechts sprake zijn indien de verdachte de hem verweten gedraging heeft verricht in een situatie waarin, en op een tijdstip waarop, voor hem de noodzaak bestond tot verdediging van eigen of eens anders lijf, eerbaarheid of goed tegen een ogenblikkelijke, wederrechtelijke aanranding, maar daarbij als onmiddellijk gevolg van een hevige door die aanranding veroorzaakte gemoedsbeweging verder gaat dan geboden is, dan wel indien op het tijdstip van de aan de verdachte verweten gedraging de onder a bedoelde situatie weliswaar is beëindigd en derhalve de noodzaak tot verdediging niet meer bestaat, doch niettemin deze gedraging toch het onmiddellijk gevolg is van een hevige gemoedsbeweging veroorzaakt door de daaraan voorafgaande wederrechtelijke aanranding.