Is de Eerste Kamer van toegevoegde waarde?

De Eerste Kamer zou te veel lijken op de Tweede Kamer, waardoor er wordt getwijfeld over de meerwaarde van de Eerste Kamer. Fractievoorzitter van de VVD heeft geadviseerd een staatscommissie in te stellen die onderzoek doet naar de meerwaarde van de Eerste Kamer. Ze stelt namelijk dat de Eerste Kamer niet hetzelfde werk mag doen als de Tweede Kamer, moet de Eerste Kamer het politieke debat in de Tweede Kamer laten en moet zij een terughoudende positie innemen.

Waar komt het tweekamerstelsel vandaan?

Een tweekamerstelsel is vanuit democratisch oogpunt niet noodzakelijk. In veel landen bestaat het parlement slechts uit één kamer. Het tweekamerstelsel is afkomstig uit federale staten, zoals Duitsland, waarin deelstaten vaak worden vertegenwoordigd in de senaatskamer. In een eenheidsstaat, zoals Nederland, wordt de senaatskamer op een andere wijze gekozen dan de kamer van de volksvertegenwoordigers, namelijk op een indirecte manier. De Eerste Kamer beschikt niet over het recht van amendement en het recht van initiatief, waardoor zij slechts wetsvoorstellen kan aannemen of verwerpen. In eenheidsstaten worden de senaatskamers dus indirect gekozen, maar hun bevoegdheden zijn wel verschillend per land. Grondwettelijk gezien hoeven de senaatskamers geen andere functies te hebben dan de andere parlementaire kamer. Van een fout in het Nederlandse staatsbestel is dus geen sprake.

Dient de Eerste Kamer zich terughoudend op te stellen?

Met terughoudendheid in de Eerste Kamer wordt vooral bedoeld dat de Eerste Kamer vooral gericht moet zijn op het toetsen van de rechtmatigheid van wetsvoorstellen aan de Grondwet en verdragen. De bevoegdheden van de Eerste Kamer wijken echter nauwelijks af van die van de Tweede Kamer, op het recht van amendement en het recht van initiatief na. Bepaalde staatsrechtjuristen leiden de terughoudendheid van de Eerste Kamer af uit artikel 51 lid 1 Grondwet. In dat artikel staat dat de Staten-Generaal bestaat uit de Tweede Kamer en de Eerste Kamer. Het feit dat de Tweede Kamer als eerst wordt genoemd, zou betekenen dat zij het politieke primaat heeft en de Eerste Kamer, als gevolg daarvan, zich terughoudend dient op te stellen. Uit de wetsgeschiedenis valt dit echter niet af te leiden. De terughoudendheid kan ook niet worden afgeleid uit de getrapte verkiezingen. Het feit dat de kiezer stemt via de Provinciale Staten, betekent namelijk niet dat de weging van de stemmen anders is. De terughoudendheid van de Eerste Kamer zou mogelijk nog afgeleid kunnen worden uit de gewoonte. Het moet dan echter wel gaan om een breed gedeelde rechtsovertuiging, waar in casu geen sprake van lijkt te zijn.

Welke rechten heeft de Eerste Kamer?

De Eerste Kamer kan, wanneer zij gebreken ontdekt in een wetsvoorstel, het wetsvoorstel terugsturen naar de Tweede Kamer, die haar dan verbetert. De Eerste Kamer zal het wetsvoorstel vervolgens opnieuw ontvangen en er definitief een uitspraak over doen. Jurgens en Voermans kwamen met het voorstel om de Eerste Kamer het terugzendrecht te geven, waarmee het wetsvoorstel meermaals teruggestuurd kan worden en de Eerste Kamer voorstellen kan doen aan de Tweede Kamer op het wetsvoorstel op een bepaalde manier aan te passen. Invoering van dit recht brengt echter zowel een juridische, als een politieke machtsverhouding tussen de Tweede Kamer en de Eerste Kamer met zich mee. Tot slot kan worden betoogd dat de stelling van Zijlstra vindt geen onderbouwing in de wetsgeschiedenis.