Artikelsamenvatting bij Maak van elke rechter een rijdende rechter van Elbersen - 2017

De auteur (Elbersen) is van mening dat de hele Rechtspraak wat kan leren van De Rijdende Rechter. John Reid is voor veel mensen een uitkomst. Hij biedt professionele geschilbeslechting aan zonder proceskosten, kennis van het juridische jargon en procesregels is niet vereist en hij vertaalt de vaak nogal vage en niet-juridische eisen in een werkbare oplossing (bijvoorbeeld: hij moet gewoon ophouden met treiteren).

De auteur (Elbersen) is van mening dat de hele Rechtspraak wat kan leren van De Rijdende Rechter. John Reid is voor veel mensen een uitkomst. Hij biedt professionele geschilbeslechting aan zonder proceskosten, kennis van het juridische jargon en procesregels is niet vereist en hij vertaalt de vaak nogal vage en niet-juridische eisen in een werkbare oplossing (bijvoorbeeld: hij moet gewoon ophouden met treiteren).

Door opeenvolgende maatregelen van de regering en de Raad voor de rechtspraak is het Nederlandse rechtsbedrijf steeds verder van de burger komen te staan. Een voorbeeld is het Friese dorp Beetsterzwaag. De inwoners konden in dit dorp eerst naar een eigen kantongerecht, gevestigd in het centrum. Deze laagdrempelige rechtsgang werd onmogelijk gemaakt door het sluiten van 63 kantongerechten door toenmalig minister Sorgdrager onder het mom van bevordering van de rechtseenheid.

Van eenheid was in elk geval sprake in de reacties van juristen toentertijd: deze maatregel zou leiden tot achterstanden, hogere kosten en een hogere drempel voor rechtszoekenden. De kantongerechten gingen ondanks deze argumenten op in grotere rechtbanken. Minister Art van der Steur wilde in 2015 zeven rechtbanken niet langer volwaardig openhouden. Na succesvol protest van advocaten en rechters gaat dit vollopig nog niet door.

Dat de rechtspraak steeds verder van de burger komt te staan is niet alleen een probleem voor de rechtszoekende burger, maar ook voor de legitimiteit van de Rechtspraak. Zowel op social media als door politici en soms zelfs verantwoordelijke ministers en staatssecretarissen wordt er publiekelijk afstand genomen van rechters en worden hun bslissingen geridiculiseerd. 

Achter alle schaalvergrotingsoperaties zat een minder nobel streven dan de door Sorgdrager genoemde rechtseenheid: het ging om geld. Minder kosten door minder personeel en minder gebouwen. De uitdaging voor de nieuwe regering is om een oplossing niet te zoeken in meer geld, maar in een nieuwe manier van werken.

Via deze nieuwe manier van werken kan er digitaal geprocedeerd worden bij een Kantonrechter over zaken van wonen, werken of winkelen. Dit is volgens de auteur een stap in de verkeerde richting. Men zou wanneer ze elkaar nauwelijks zien tijdens een procesgang juist meer afstandelijkheid voelen. Ook ontbreekt de mogelijkheid om je te verplaatsen in de ander omdat je elkaar niet meer in de ogen hoeft aan te kijken.

Echt contact tussen procespartijen is van groot belang en dit is volgens de auteur mogelijk door van elke rechter een rijdende rechter te maken. Rechters reizen dan zelf naar de zitting, die gehouden kan worden in goedkope voorzieningen. Zo opereert de rechter in het hart van de samenleving en kan zo de situatie van de procespartijen beter inschatten en misschien zelf ter plekke gaan kijken. Procespartijen hoeven niet ver te reizen en voelen zich meer op hun gemak in hun eigen omgeving. Buurtbewoners kunnen de zitting bijwonen en zo in aanraking komen met de juristerij en kunnen zo begrip en steun voor de Rechtspraak ontwikkelen. De nieuwe werkwijze kost weinig geld maar vergt wel een andere opstelling van de rechter. Een rijdende rechter heeft een actievere houding tijdens het proces. Onpartijdigheid blijft gewaarborgd bij een rijdende rechter omdat de rechter op het laatste moment binnenkomt en gelijk weer vertrekt na de zitting. Buiten het locatiebezoek en de hoorzitting is er geen sprake van persoonlijk contact. 

De auteur wil dat deze nieuwe werkwijze een kans krijgt, het is geen pleidooi om de Hoge Raad om te huizen naar een buurtcentrum of om complexe strafzaken met veel getuigen alleen nog op dinsdagmiddag in een dorp te laten voorkomen.