Deze samenvatting is gebaseerd op Music listening in Adolescence van Ter Bogt, T., Soitos, S., & Delsing, M. (2011).

Mensen zijn gekarakteriseerd door hun grote hersenen die auditieve-informatie kunnen herkennen en verwerken. Onze capaciteit om muziek te produceren en te beluisteren en taal te gebruiken is uniek aan de mens. Volgens evolutionaire onderzoekers is het voordeel hiervan dat het een medium is waardoor mensen met elkaar kunnen communiceren en hierdoor gedrag kunnen nadoen en gedrag af kunnen stemmen op personen. Dit is erg belangrijk aangezien mensen samen moeten werken om te kunnen overleven. De functie van muziek is echter minder duidelijk. Uit onderzoek blijkt ook dat de hersenen de componenten van spraak en muziek verschillend verwerken. Bepaalde hersendelen zouden dus gespecialiseerd zijn in de verwerking van muziek.

Ondanks dat er meerdere soorten muziek zijn, bestaat er ook universele muziek waarop onze hersenen reageren. Muziek bestaat uit een aantal tonen die samengevoegd kunnen worden tot een harmonie. Verder is muziek gekarakteriseerd door groeperingen en herhalingen van tonen, het tempo en ritmische patronen.

Het verwerken van muziek bevat het toepassen van twee hersenmodules: die voor de tonale en temporele dimensies van muziek. De primaire auditieve cortex, liggend op de rechter temporele kwab, is van belang bij het verwerken van auditieve informatie. Maar ook andere hersendelen spelen een rol bij de verwerking van muziek. Onze muzikale capaciteit is afhankelijk van de activatie van een heel netwerk van regio’s in zowel de rechter- als linkerhelft van de hersenen. Sommige van deze netwerken zijn exclusief gericht op het waarnemen van muziek. Andere zijn ook gericht op het verwerken van andere typen van auditieve informatie of spraak.

De eerste vocalisatie van de mens kan via twee verschillende routes ontwikkeld zijn, met taal als een efficiënte manier van het communiceren van relevante informatie, en muziek als een manier van het communiceren van emotie. Verder zorgt muziek ook voor bonding tussen mensen.

Geoffrey Miller dacht dat zingen en dansen gezien kunnen worden als een indicator van gezondheid. Muzikanten moeten optreden voor een publiek, wat extraversie, controle over zenuwen en zelfvertrouwen vereist. Ook hebben ze vaak goede motorische controle, creativiteit en zijn ze flexibel en intelligent. Dit zou muzikanten aantrekkelijk maken om mee te paren. Bij mensen is muzikaal zijn zowel bij mannen als vrouwen aantrekkelijk, terwijl het in de dierenwereld vooral de mannen zijn die vrouwen versieren met geluiden. Wel blijkt dat mannen veel vaker muziek maken dan vrouwen.

Naast dat muziek mensen aantrekkelijk maakt voor het andere geslacht, heeft muziek ook voordelen voor het individu zelf. Het leren muziek spelen (alleen of met anderen) vraagt vaardigheden zoals de aandacht erbij houden, integratie van auditieve, visuele en kinetische input etc. Door muziek spelen leert het individu dus vaardigheden die adaptief zijn.

Het maken van muziek en het luisteren van muziek kan zorgen voor afgifte van het hormoon oxytocine, waardoor gevoelens van welzijn, vertrouwen en bonding opgeroepen worden.

Muziek bij adolescenten

In geïndustrialiseerde landen is het door technische innovaties steeds makkelijker geworden om muziek te luisteren. Hoeveel adolescenten muziek luisteren is moeilijk te schatten, aangezien het vaak een achtergrond-activiteit is. De luistertijd verschilt per geslacht, leeftijd, regio en etniciteit. Muziek is al belangrijk in de kindertijd, neemt toe in de vroege adolescentie en er is een piek in de late adolescentie. Voor de meeste mensen blijft muziek belangrijk, maar niet zoals tussen 16 en 22 jaar. In termen van blootstelling en waargenomen belangrijkheid is muziek het belangrijkste medium voor adolescenten. Voor kinderen onder de 12 is dit de televisie.

Voor adolescenten heeft muziek dezelfde functies als voor mensen in het algemeen. Ook adolescenten verkrijgen dus bepaalde vaardigheden door muziek. Tieners met deze vaardigheden worden gezien als meer populair, sociaal en aantrekkelijk. Ook brengt muziek adolescenten samen, bijvoorbeeld op festivals of doordat muziek een populair onderwerp is voor gesprek. Verder zorgt muziek voor een fijne achtergrond voor flirten en relaties.

Muziek kent niet alleen een sociale rol, het wordt ook veel individueel beluisterd. De meest belangrijke functie van individueel muziek luisteren is stemming-management. Muziek kan veel soorten emoties oproepen. Adolescenten kunnen muziek dus gebruiken om in een bepaalde stemming te komen. Verder kan muziek adolescenten ook energie geven, bijvoorbeeld tijdens uitgaan of tijdens het sporten.

Doordat muziek bepaalde stemmingen kan oproepen en verveling en eenzaamheid tegen kan gaan, wordt het vaak gebruikt als een strategie om met problemen om te gaan. Minstens drie processen gaan te werk wanneer muziek wordt gebruikt voor coping. Als eerste zijn de kwaliteiten van de muziek zelf belangrijk om de temming te veranderen. Ten tweede kunnen adolescenten voelen dat de tekst hun eigen situatie reflecteert. Als derde kan de muziek op de adolescent overkomen alsof de artiest deze tekst als een persoon zingt die om hen geeft en hun problemen uitspreekt.

Muziek is ook een belangrijke bron van informatie voor adolescenten. Artiesten laten zien wat cool is en wat niet, wat te geloven en wat niet en hoe je je moet gedragen. Muziek helpt met de identiteitsformatie van adolescenten. Tijdens de adolescentie kunnen ze ervaring opdoen met verschillende stijlen en dresscodes en kunnen ook hun gedragingen veranderen. Vanaf ongeveer 12 jaar is de muzieksmaak stabiel en vormt het de identiteit. Het vormt ook de sociale identiteit, doordat het invloed heeft op welke vrienden een persoon kiest. Adolescenten luisteren naar de muziek die populair is in de eigen groep en markeren andere muziek als ‘slechte’ muziek. Hierdoor differentiëren ze zich van andere groepen en houden ze positieve banden met de personen uit hun eigen groep, waardoor het de zelfwaardering van het individu toeneemt. Maar muziek scheidt niet alleen groepen, maar kan ook bruggen vormen tussen groepen.

Muzieksmaak

De demografische compositie van de Nederlandse jeugd, naar wat voor muziek ze luisteren, verandert. Tweede generatie immigranten luisteren vooral muziek die gerelateerd is aan het land van oorsprong, waar hun ouders vandaan komen.

Adolescenten die van Pop muziek houden, houden ook van Black en Dance muziek die in de popcharts staan. Tussen Black en Dance muziek zit zelf ook een hoge correlatie. Rock fans hebben een hekel aan Popmuziek, maar houden wel van High Brow muziek.

In figuur in is de populariteit van de verschillende muziekstijlen over tijd zichtbaar. Popmuziek is altijd het meest populair, behalve in 2005 toen Hip-Hop lichtelijk populairder was. Wat opvalt is dat Hip-Hop, R&B en House erg populair waren in 2005, maar dat deze populariteit erg is afgenomen in 2009.

Muzieksmaak is afhankelijk van een aantal persoonlijke en culturele factoren waaronder geslacht, leeftijd, persoonlijkheid, educatie en SES.

Geslacht: Meiden voelen zich meer aangetrokken tot melodische, romantische muziek en jongens meer tot harde, opstandige muziek. Blanke eiden houden meer van Pop, blanke jongens houden meer van Rock, Afro-Amerikaanse meiden houden vooral van R&B of soul en Afro-Amerikaanse jongens vooral van luide vormen van Hip-Hop. Jongens en meiden hebben bepaalde beelden over wat voor muziek bij hun geslacht hoort, en deze overtuigingen leiden ook hun voorkeuren. Deze prototypen zijn echter wel aan het veranderen. Zo is het publiek voor Rock vrouwelijker aan het worden en het publiek voor Dance mannelijker.

Leeftijd: Kinderen houden van veel soorten muziek. Dit neemt af in de adolescentie waarin peers ook een belangrijke invloed gaan spelen op wat voor muziek de persoon luistert. In de late adolescentie en vroege volwassenheid neemt het echter weer toe, wanneer mensen een interesse ontwikkelen in meer complexe typen muziek. Aangezien dat de muziekstijl redelijk stabiel is, kunnen adolescenten wel snel van favoriete artiest wisselen.

Persoonlijkheid: Personen die van ‘deviante’ muziek houden zoals metal of hard rock zijn vaak personen die veel sensatie zoeken. Personen die van heavy metal, rock, jazz en klassieke muziek houden, zouden nieuwsgierig zijn naar verschillende dingen, houden van risico’s nemen en hebben een actieve verbeelding. Personen die vooral naar popmuziek en dance luisteren zijn vrolijk, sociaal, betrouwbaar, helpen graag anderen en zijn relatief conventioneel. Personen die erg van rap, hip-hop en soul houden zijn erg spraakzaam, hebben veel energie en zijn sociaal. De ‘uses and gratification theorie’ neemt aan dat mensen zich aangetrokken voelen tot typen muziek die de capaciteit hebben om hun behoeften te bevredigen.

Ouders en peers: Ouders kunnen hun muzieksmaak overbrengen op hun kinderen. Ze geven dan niet de interesse voor specifieke artiesten of bands over, maar bredere typen muziek. Meisjes zijn gevoeliger voor de muzieksmaak van hun ouders dan jongens. Jongens laten zich daarentegen weer meer beïnvloeden door hun peers. In de adolescentie hebben peers sowieso meer invloed dan ouders. Echter kan het ook zo zijn dat adolescenten actief peers zoeken met dezelfde muzieksmaak. Selectie en peerinvloed zijn twee verwikkelde begrippen in de adolescentie.

SES: high brow muziek (onder andere klassiek en jazz) trekt publiek met een hoge status en educatie. De nieuwere vormen van dancemuziek, house, trance en techno zij populairder onder adolescenten met een lage SES en educatie. Adolescenten met een hoog SES hebben een bredere muzieksmaak dan adolescenten met een lage SES.

Muzieksmaak en probleemgedrag

Het gedrag van de artiest, de muziekvideo en de muziektekst kunnen een directe invloed hebben op jonge mensen. De priming theorie suggereert dat stimuli cognitieve schema’s kan activeren en dat herhaling van deze activiteiten leidt tot versterking van deze schema’s. overtuigingen en gedragingen kunnen dus gevormd worden door blootstelling aan media. De culticatie theorie suggereert dat adolescenten die blootgesteld zijn aan veel media de wereldkijk overnemen zoals die getoond wordt in de media. Zo kunnen ze denken dat riskant gedrag normaal is en een gebruikelijk aspect is van het leven van een adolescent. De sociale cognitieve theorie suggereert dat mensen leren van andere mensen en andere mensen imiteren. Sociaal leren is waarschijnlijker wanneer (1) de attitudes en gedragingen van het model relevant zijn voor de oberserveerder, (2) de rolmodellen aantrekkelijk zijn en een hoge status hebben en (3) wanneer zij voordeling kunnen halen uit deze overtuigingen en gedragingen.

Luisteraars zijn niet alleen passief, beïnvloed door berichten of peers. Het media practice model suggereert dat muziekkeuzes de behoeftes en voorkeuren van luisteraars reflecteert. Adolescenten zoeken actief muziek die bij hen past en zoeken ook actief vrienden met dezelfde interesses.

Sommige onderzoeken suggereren dat er bepaalde stijlen muziek zijn die voor probleemgedrag zorgen bij adolescenten. Vaak zijn dit de muziekstijlen waar adolescenten voor kiezen die erg sensatiegericht zijn. Echter vinden niet alle onderzoeken dezelfde resultaten en vinden niet alle onderzoeken een verband tussen ‘probleemmuziek’ en probleemgedrag. Alcohol- en drugsgebruik worden vaak gelinkt aan popmuziek. Muziektempo, muziektekst en referenties naar drugs- of alcoholgebruik kunnen invloed hebben op het daadwerkelijke gebruik van adolescenten. Adolescenten die luisteren naar luide, energieke en uitdagende muziek tonen het grootste risico voor gebruik. Popmuziek en klassieke muziek zijn geassocieerd met het minste gebruik. De link tussen muziek en gebruik is ongeveer gelijk voor jongens en meisjes.

Schoolsucces

Heavy metal is gelinkt aan verminderde motivatie voor school, lagere cijfers en een grotere kans om te stoppen met school. Hip-Hop zou adolescenten daarentegen tonen dat er andere manieren zijn dan school om succesvol te worden. Ook dit zou de motivatie voor school verminderen. Adolescenten die luisteren naar pop of klassieke muziek tonen meer motivatie voor school. Er is gesuggereerd dat adolescenten die problemen op school hebben zich aangetrokken voelen tot uitdagende muziek, dus dat de invloed meer de andere kant op werkt en dat de linkt dus verklaard kan worden door selectie-effecten.

Externaliserende problemen

Er is een link gevonden tussen het houden van luidere vormen van rock en Afro-Amerikaanse muziek en norm-overtredend gedrag. Ook zou het luisteren van deze muziek in de vroege adolescentie zorgen voor probleemgedrag in de latere adolescentie. Metal en hip-hop zijn deel van een groter, lager SES levensstijl met riskante aspecten. Jonge mensen met een brede muzieksmaak hebben ook meer kans op externaliserend gedrag. Een deel van de associatie tussen luide muziek en probleemgedrag kan verklaard worden door de karakteristieken van de luisteraars.

Internaliserende problemen

Depressieve adolescenten kunnen het fijn vinden om depressieve muziek te speen, maar voor de meesten is het gevolg hiervan dat ze zich beter voelen. Hierdoor kan depressieve muziek niet gezien worden als een stimulerende factor voor depressie en suïcide.

Seksuele stereotypen

De laatste decennia is er steeds meer seks zichtbaar in muziek. Indien adolescenten veel blootgesteld worden aan seksuele inhoud kan dit invloed hebben op hun eigen seksuele activiteit. Verder zendt de media bepaalde stereotypen uit waarin mannen gezien worden als seks-gedreven en vrouwen als lustobject. Deze kijk kunnen de adolescenten overnemen.