Galileo

Wetenschapper die in 1609 de eerste telescoop fabriceerde en met behulp daarvan zaken waarnam die daarvoor nooit waargenomen waren.

Passief waarnemen

De opvatting dat men alleen maar zijn ogen hoeft open te doen, of alleen maar ergens naar hoeft te kijken om waar te nemen.

Deductieve redenering

We spreken van geldige deductieve redeneringen, wanneer conclusies afgeleid kunnen worden uit een aantal feiten.

Inductieve redenering

Bij een inductieve redenering wordt uitgegaan van een eindig aantal feiten, waar een algemene conclusie uit getrokken wordt.

Inductivisme

Stroming waarbij inductief geredeneerd wordt.

Inductivisten

Aanhangers van het inductivisme.

Logica

Bij logica gaat het om het vaststellen van feiten die logisch uit andere feiten zouden moeten volgen.

Logische valide deductie

Als de premissen waar zijn, dan moet de conclusie ook waar zijn.

Principe van inductie

Luidt: ‘Als een grote hoeveelheid C’s waargenomen is onder een grote diversiteit aan condities, en alle waargenomen C’s zonder exceptie eigenschap D hebben, dan heeft elke C altijd eigenschap D’.

Falsificationisme

Stroming die probeert te bewijzen dat bepaalde theorieën niet kloppen in plaats van bevestiging te zoeken voor bepaalde theorieën.

Falsifieerbaarheid

Belangrijkste kenmerk van het falsificationisme. Houdt in dat men bewijzen dient te zoeken dat een bepaalde hypothese niet klopt. Op deze manier kan een theorie opgesteld worden naar aanleiding van ideeën die overblijven.

Falsifieerbare hypothese

Een hypothese is een falsifieerbare hypothese als een logisch mogelijke waarnemingsuitspraak of verzameling van waarnemingsuitspraken daarmee in strijd zijn.

Karl Popper

Een groot voorvechter voor het falsificationisme.

Ad-hoc veranderingen

Veranderingen die tot gevolg hebben dat een theorie niet van voren af aan getoetst hoeft te worden door een kleine wijziging in die theorie

Erudiet falsificationisme

Stroming waarbij de uitoefenaars ervan zich niet alleen af vragen of een theorie falsifieerbaar is, maar die tevens de eventuele verbetering van die theorie bekijken ten opzichte van de vorige.

Gewaagd

Wanneer een theorie niet denkbaar is in het licht van de achtergrondinformatie, dan kan men stellen dat deze theorie gewaagd is.

Copernicus

Copernicus introduceerde een nieuwe soort astronomie, inclusief een bewegende aarde. Dit wordt de heliocentrische theorie genoemd.

Geocentrische theorie

Theorie dat het idee omvat dat de aarde, en niet de zon, het middelpunt van het helaal is. Aanhanger van deze theorie is Aristoteles.

Heliocentrische theorie

Theorie dat het idee omvat dat de zon het middelpunt van het heelal is en dat alle planeten en sterren om de zon draaien. Aanhangers van deze theorie zijn Copernicus en Galileo.

Ware wetenschap

Ware wetenschap houdt in dat de theorieën falsifieerbaar zijn.

Anomalieën

Puzzels die niet kunnen worden opgelost binnen een bepaald paradigma.

Crisis

Wanneer moeilijkheden ontstaan en een paradigma gaat wankelen. Een crisis is opgelost wanneer een totaal nieuw paradigma opkomt.

Nieuwe crisis

Wanneer moeilijkheden ontstaan binnen het nieuw geadopteerde paradigma en dit paradigma begint te wankelen.

Nieuwe normale wetenschap

Wanneer een nieuw paradigma is geadopteerd en vervolgens wordt gehanteerd.

Normale wetenschap

Periode waarin een bepaald paradigma bestaat.

Paradigma

Set van algemene theoretische assumpties, wetten en de toepassing hiervan dat door leden van een bepaalde wetenschappelijke gemeenschap geadopteerd wordt.

Relativerende aspect

De vraag of een paradigma wel of niet beter is dan het paradigma dat het ververst, kan niet definitief en neutraal beantwoord worden.

Revolutie

Begrip dat centraal staat in de theorie van Kuhn. Hierbij wordt een theoretische structuur vervangen door een andere theoretische structuur.

The Structure of Scientific Revolutions

Beroemd boek van Thomas Kuhn waarin hij de wetenschapsopvattingen van het inductivisme en het falsificationisme bekritiseert.

Veld concept

De relatie tussen het elektrische veld en andere elektromagnetische kwantiteiten.

Voorwetenschappelijke periode

Periode waarin het paradigma nog niet bestaat.

Beschermende gordel

De beschermende laag om de harde kern van een onderzoeksprogramma. In deze gordel bevinden zich denkbeelden over voorwaarden die het begin betreffen.

Degenererend onderzoeksprogramma

Onderzoeksprogramma dat de samenhang en tot gevolg heeft dat er geen nieuwe voorspellingen ontstaan die worden bevestigd.

Harde kern

De fundamentele uitgangspunten van een onderzoeksprogramma. Deze bestaat uit het definiërende kenmerk.

Heuristiek

Een reeks codes die een handleiding zijn voor het oplossen van problemen.

Negatieve heuristiek

Geeft precies aan wat wetenschappers wordt ontraden om te doen.

Onderzoeksprogramma

Begrip geïntroduceerd door Lakatos. Bestaat uit fundamentele- en niet-fundamentele onderzoeksgebieden.

Positieve heuristiek

Geeft precies aan wat wetenschappers wel en niet mogen doen. Een handleiding voor de manier waarop men de harde kern moet completeren.

Progressie

Volgens Lakatos houdt dit in dat een degenererend onderzoeksprogramma wordt ingeruild door een progressief onderzoeksprogramma.

Progressief onderzoeksprogramma

Onderzoeksprogramma dat samenhang blijft vertonen en soms tot gevolg heeft dat er nieuwe bevestigde voorspellingen ontstaan.

Feyerabend

Volgens Paul Feyerabend is geen enkele methode geschikt om wetenschap te omschrijven. Volgens hem is slechts één methode doelstreffend en dat is de beschrijving van wetenschap die alle mogelijkheden open houdt.

Anarchistische voorstelling

Methode geïntroduceerd door Feyerabend. Hij bekijkt methodes vanuit een anarchistische voorstelling. Elke vorm van wetenschap dient alle mogelijkheden open te houden.

Humanitarian attitude

Volgens dit humanistische principe dient ieder mens over vrijheid te beschikken.

Nivilleerders

Mensen die vinden dat wetenschap geen speciale status verident.