Bestuursrecht UL B2 Hoorcollege 6 (2019-2020) Schadeveroorzakend bestuur: (on)rechtmatige daad

1. Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?

• Onrechtmatige overheidsdaad
• Rechtmatige overheidsdaad

Onrechtmatige overheidsdaad

Een recent voorbeeld van een onrechtmatige overheidsdaad is de Urgendauitspraak. De staat handelt onrechtmatig omdat zij onvoldoende zorg betracht de CO2-uitstoot te beperken. Het is echter niet per definitie evident dat de Staat aangesproken kan worden via een civiele procedure. Zo geldt in de VS dat een president gedurende zijn ambtstermijn niet voor de reguliere rechter gedaagd kan worden. Moet de staat wel onderworpen worden aan het privaatrecht? 'Ja', zo antwoordde de Hoge Raad. Daarnaast is de Staat onderworpen aan verdere publiekrechtelijke zorgvuldigheidsnormen.

Het arrest Noordwijkerhout/Guldemond was belangrijk in het beantwoorden van de vraag of de burgerlijke rechter bevoegd was in een geschil tussen burgers en de overheid. De rechtsregel die hier ontstond was dat het voorwerp van het geschil bepalend is voor de vraag welke rechter bevoegd is, en niet de aard van de rechtsverhouding. Nu is de burgerlijke rechter alleen nog bevoegd als er geen voldoende bestuursrechtelijke rechtsbescherming openstaat.

Art. 8:88 Awb regelt de mogelijkheid van schadevergoeding als geconstateerd is dat de overheid onrechtmatig gehandeld heeft. Voor kleine claims (tot €25.000) kan bij de bestuursrechter geprocedeerd worden.

Wanneer een besluit formele rechtskracht gekregen heeft, gaat de civiele rechter uit van de rechtmatigheid ervan. Hoe zit het echter bij besluiten die niet-appellabel zijn? Hier is altijd de civiele rechter aangewezen. Om succesvol de overheid aan te kunnen spreken voor een onrechtmatige daad, gelden de volgende eisen:

• Onrechtmatigheid van het appellabele besluit. Met vernietiging van de beslissing op bezwaar staat de onrechtmatigheid van het besluit in primo echter nog niet vast. Het is belangrijk om de onrechtmatigheid hiervan aan te kunnen tonen. De rechter neemt wel mee dat de overheid het algemeen belang moet dienen en budgetbeperkingen heeft. Dit schept een zekere beleidsvrijheid.
• Toerekenbaarheid: Er moet sprake zijn van schuld. Dit is gegeven met de vernietiging van het appellabele besluit. Bij de vaststelling van de onrechtmatigheid van feitelijk handelen of een niet-appellabel besluit is ook de schuld en toerekenbaarheid gegeven.
• Relativiteit: de norm waar belanghebbende zich op beroept moet strekken tot bescherming van de geleden schade.
• Causaal verband: er moet een causaal verband zijn tussen het bestreden handelen en de geleden schade. Dit ontbreekt als de geleden schade ook geleden zou zijn bij een rechtmatig besluit. Bij het bepalen van de omvang van de schade moet een toerekening naar redelijkheid plaatsvinden. Is alle schade te relateren aan het aangevochten besluit?
• Schade: (materieel of immaterieel)
• Eigenschuld/schadebeperkingsplicht: je moet zelf ook je best doen om schade te beperen, en dus niet roekeloos te werk gaan.
• Verjaring: art. 3:310 BW.

Voor formele wetgeving moet geprocedeerd worden bij de burgerlijke rechter. Er kan dan geen beroep gedaan worden op bijvoorbeeld de Grondwet, wel op EVRM-normen. Ook op dit gebied is sprake van toenemende europeanisering. Vaak heeft dit de uitbreiding van overheidsaansprakelijkheid tot gevolg.

Uiteindelijk moet er in deze materie een balans gevonden worden tussen adequaat rechtsherstel en het voorkomen van uitdijende aansprakelijkheid met een verlamming van de overheid tot gevolg.

Schade als gevolg van rechtmatig overheidshandelen

Over het algemeen is er hier sprake van een tegemoetkoming van de schade, voorzover deze niet voor eigen rekening en risico van de schadelijdende partij komt. In de jurisprudentie heeft een ontwikkeling naar de erkenning van het 'zelfstandig schadebesluit' ontwikkeld. Het schadeveroorzakend besluit kan wel rechtmatig zijn, dit betekent niet dat de belissing om hierom geen schadevergoeding uit te keren rechtmatig is. Er is dus een zelfstandig schadebesluit als er sprake is van 'processuele connexiteit'.

De algemene rechtsgrondslag van de tegemoetkomingsplicht van de overheid wordt gevormd door het beginsel dat bestuursorganen onevenredige, buiten het normaal maatschappelijk risico en op een beperkte groep burgers vallende schade tegemoet moeten komen. Wat is echter het verschil met het evenredigheidsbeginsel? Het verschil is dat een besluit in strijd met het evenredigheidsbeginsel vernietigd moet worden. Daarvan is hier geen sprake, maar er is sprake van een aparte groep benadeelden binnen alle benadeelden die een abnormale schade lijden.

Verder zijn er nog specifieke compensatieregelingen van de overheid, bijvoorbeeld bij de wijziging van bestemmingsplannen.

2. Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

Er worden geen onderwerpen besproken die niet worden behandeld in de literatuur.

3. Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

Behalve beschreven ontwikkelingen worden er geen recente ontwikkelingen in het vakgebied besproken.

4. Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?

Er worden geen opmerkingen gedaan met betrekking tot het tentamen.

5. Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?

Er worden geen tentamenvragen behandeld.