Hoorcollegeaantekeningen 15/16

Aandeelhouderschap

Dit hoorcollege zijn met name veel relevante wetsartikelen aan bod gekomen. Hieronder komen ze gecategoriseerd aan bod.

Balans- en uitkeringstest (kapitaalvennootschappen)

De nv kent alleen een balanstest, die verwoordt staat in art. 2:216 lid 2 BW en noemt dat er alleen uitgekeerd mag worden als het eigen vermogen groter is dan het aandelenkapitaal, wettelijke en statutaire reserves. Daarnaast staat daar ook de goedkeuringseis van het bestuur. In artikel 2:216 lid 3 BW staat dat het bestuur van de nv hoofdelijk aansprakelijk is ten aanzien van de tekorten als de uitkeringstest incorrect is uitgevoerd.

Aandelen

Aandelen zijn voor de nv op naam of aan toonder, afhankelijk van wat er op de aandelen staat of wat de statuten vermelden. Artikel 2:82 noemt dat de nv aandelen op naam of aan toonder heeft. Voor aandelen op naam heeft de nv een aandeelhoudersregister, op grond van 2:85 lid 1 BW. Overdracht moet via artikel 2:86 lid 1 BW met een notariële akte, tenzij het een beursgenoteerd bedrijf betreft. Dan volstaat volgens 2:86c lid 2 BW een (onderhandse) akte.

Voor aandelen aan toonder geldt de regel dat er niet in aandelen aan toonder gehandeld mag worden zonder dat deze zijn volgestort, volgens art. 2:82 lid 3 BW. De verdere verhandeling wordt beschreven in art. 3:93 BW. Handel gaat via (feitelijke) levering.

De bv kent volgens art. 2:175 BW alleen aandelen op naam. Het aandeelhoudersregister staat in art. 2:194 BW en de vereiste van een notariële akte voor emissie en overdracht staat in art. 2:196 BW.

Rechten van aandeelhouders

Aandeelhouders hebben bepaalde rechten die voortvloeien uit het feit dat ze aandeelhouder zijn. Deze kunnen onderscheiden worden in financiële rechten en zeggenschapsrechten.

Financiële rechten

De financiële rechten zijn heel simpel de rechten om in de winst van de vennootschap mee te delen.

Art. 2:105 lid 9 verbiedt winstuitsluiting binnen de nv. Iedere vennoot moet kunnen delen in de winst. Art. 2:216 lid 7 BW zegt dat voor een bepaalde soort aandelen in een bv een beperking of een uitsluiting in de winst (wettelijk) toegestaan is.

Zeggenschapsrechten

Het zeggenschapsrecht is het recht op medezeggenschap uitoefenen in de vennootschap.

Voor de nv regelt art. 2:118 BW de medezeggenschap. Deze is evenredig en iedereen heeft naar rato stemrecht. Leden 4 en 5 voorzien van enige maatregelen om van de evenredigheid af te wijken, maar deze zijn streng en interpretatie moet vooral niet te ruim opgevat worden.

Voor de bv regelt art. 2:228 BW de medezeggenschap, deze is nagenoeg gelijk aan die van de nv, maar lid 4 geeft ook de mogelijkheid aan de statuten om stemrechtloze aandelen te creëren. Overigens kunnen aparte regelingen voor aparte besluiten niet. Deze zijn ook verboden. Een aandeel mag volgens lid 5 niet zowel stemrechtloos als winstrechtloos zijn. Art. 2:190 BW bevestigt dit; als iets zowel stemrechtloos als winstrechtloos is, wordt niet als aandeel aangemerkt.

Certificaten van aandelen

Dit is een aparte constructie. De ondernemer geeft aandelen uit en laat deze beheerd worden door de Stichting Administratiekantoor (STAK). Deze geeft certificaten uit, waarin de winstrechten doorgegeven kunnen worden. Zo wordt het beheer niet weggeven, maar zijn de winstrechten wel makkelijker verhandelbaar. Het STAK stemt op de aandeelhoudersvergadering, want de certificaathouder is hier immers niet toe gerechtigd. Zo blijft een onderneming intact en blijft het beheer bij de kundige mensen, maar gaat het vermogensbeheer naar bijvoorbeeld de erfgenamen.

Stortingsplicht

Op aandelen moet gestort worden. Deze is geregeld in art. 2:84 BW voor de nv en art. 2:193 BW voor de bv. Aandelen moeten worden volgestort. Indien de vennootschap failliet is, mag de curator van de kapitaalvennootschap de nog niet volgestorte aandelen opeisen bij de schuldenaren, ongeacht wat de statuten zeggen.

Bijzondere regelingen

Deze regelingen stellen eisen aan de vrije verhandeling van aandelen.

Blokkeringsregeling

De blokkeringsregeling in art. 2:87 lid 1 BW zegt dat aandelenoverdracht in statuten beperkt mogen worden, tenzij overdracht onmogelijke of veel te bezwaarlijk maakt. Wat wel mag, is bijvoorbeeld overdracht aan een bepaalde persoon (lees: concurrent) onmogelijk maken. Hierbij blijft overdracht wel mogelijk en wordt het ook niet te bezwaarlijk, maar wordt er toch een specifieke vorm van handel geblokkeerd.

Goedkeuringsregeling

De goedkeuringsregeling staat in art. 2:87 lid 2 BW en houdt in dat de vennootschap akkoord moet gaan voordat overdracht geldig plaats kan vinden, mochten de statuten dit vereisen.

Aanbiedingsregeling

De aanbiedingsregeling is dat art. 2:87 lid 3 BW de aandelen van een aandeelhouder die wil verkopen, deze eerst aan zijn mede-aandeelhouders moet aanbieden, als de statuten hierom vragen. In het bv-recht is dit in art. 2:195 BW het uitgangspunt.

Art. 2:92 en 2:201 BW

Lid 1 van deze artikelen zeggen dat er in beginsel gelijke behandeling van aandeelhouders, voor zover statuten niet anders rechtvaardigen. Dit is dus aanvullend recht. Lid 2 verplicht dezelfde behandelwijze en is dus dwingend recht. In arrest Verenigde Bootlieden brak het bestuur met deze gelijke behandeling en een rechtszaak volgde. De rechtsregel voortvloeiend uit dit arrest is dat rechtvaardigingsgronden het tweede lid terzijde kunnen schuiven.

Werkgroepaantekeningen 15/16

Aandeelhouderschap en lidmaatschap, aandelen van een NV

Aandelen van een nv zijn op naam of aan toonder. De wet noemt alleen deze twee mogelijkheden, en de statuten vermelden of de aandelen op naam of aan toonder zijn. Ze kunnen ook kiezen dat bepaalde aandelen op naam zijn en andere aandelen aan toonder, als dat maar vermeldt wordt.

Aandelen op naam staan geregeld in art. 2:85 BW en verplichten de nv een aandeelhoudersregister bij te houden. Overdracht moet via een notariële akte, tenzij het een beursgenoteerde nv betreft. Dan volstaat een (authentieke) akte, staat in art. 2:86c lid 2 BW.

Aandelen aan toonder bepalen dat de houder van een papier aandeelhouder is. Overdracht gebeurt via feitelijke levering. De nv weet niet wie de aandeelhouder is en heeft ook geen aandeelhoudersregister van aandeelhouders van aandelen aan toonder. Overdracht gebeurt op grond van art. 3:93 BW via feitelijke overdracht. Aktes doen niet ter zake.

Winstrecht en stemrecht

Uit aandelen vloeien twee soorten rechten voort. Enerzijds heeft de aandeelhouder het recht om te mogen delen in de winst, indien die behaald wordt en anderzijds mag deze naar de aandeelhoudersvergadering komen, mag daar spreekrecht uitoefenen en zijn stem uitbrengen. Bij de nv moeten deze rechten in elk aandeel zitten.

Preferentie en prioriteit

Naast de gewone aandelen kunnen de statuten bijzondere aandelen in het leven roepen. Zonder statutaire bepaling dat bepaalde aandelen een van de twee rechten uitgebreid worden voor een bepaald type aandelen. Combineren van preferente aandelen met prioriteitsaandelen is mogelijk.

Preferente aandelen hebben voorrang in het delen in de winst. Het ezelsbruggetje is dat preferente aandelen eindigt op ‘rente’ en dus ziet op een bijzonder financieel recht. Preferente aandelen delen als eerste in de winst. Als de balanstest uitgevoerd is en er wel ruimte voor de preferente aandeelhouders, maar dan niet meer, dan krijgen inderdaad alleen de preferente aandeelhouders een uitbetaling. Daar staat tegenover dat de preferente aandeelhouders uitbetaald worden via een gefixeerd percentage. Ze delen dus als eerste mee in de winst, maar niet naar rato van hoeveel winst er gemaakt wordt.

Prioriteitsaandelen hebben een voorrang in het stemrecht. Zij krijgen een in de statuten bepaald extra recht, zoals bijvoorbeeld bestuurders voordragen. Hier hangt het vooral af van welke rechten in de statuten zijn opgenomen. De prioriteitsaandeelhoudersvergadering vormt dus een apart orgaan in de nv met bepaalde zeggenschapsrechten uit de statuten.

Uitsluitingen

De nv mag geen aandeelhouders uitsluiten van het winst- of stemrecht. Wat wel mag, is via statuten de aanbiedingsregeling of goedkeuringsregeling de aandeelhouders opleggen. Blokkeringen mogen overdracht niet onmogelijk of enorm bezwaarlijk maken. Elke blokkeringsregeling heeft goederenrechtelijk effect.

De aanbiedingsregeling houdt in dat de aandeelhouder zijn aandelen niet aan een derde mag vervreemden, alvorens hij deze aan zijn mede-aandeelhouders aan heeft geboden. Nadat niemand gereageerd heeft voor drie maanden, mag de aandeelhouder de aanbiedingsregeling negeren.

De goedkeuringsregeling houdt in dat bepaalde overdrachten niet mogen zonder goedkeuring van een bepaald orgaan. Uiteraard wordt geëist dat deze zich tijdig uitlaten.

Erkenningen

Een nieuwe aandeelhouder moet door de nv erkend worden, alvorens deze gebruik kan maken van enig aandeelhoudersrecht.

Aandelen bv

Aandelen van de bv zijn alleen op naam mogelijk. Dit vanwege de structuur van de bv, waar alle aandeelhouders elkaar kennen en goed met elkaar kunnen samenwerken. Ook moet de bv een aandeelhoudersregister bijhouden en overdracht gaat via notariële akte. De regels voor bv-aandeelhouders zijn dus gelijk als voor nv-aandelen op naam.

Winstrecht en stemrecht

De bv biedt meer mogelijkheden, namelijk dat het winstrecht en het stemrecht geheel of gedeeltelijk beperkt mag worden. De enige voorwaarde is dat het winstrecht en het stemrecht niet tegelijkertijd mogen worden uitgesloten. Op grond van art. 2:190 BW worden waardepapieren die geen stem- of winstrecht bevatten niet als aandeel aangemerkt.

Preferentie en prioriteit

Naast de optie van uitsluiten en beperken, bestaat voor de bv ook de optie van uitbreiden van de rechten van aandeelhouders.

Prioriteit is nog steeds uitbreiding van het stemrecht, preferent betekent nog steeds voorrang op het delen in de winst, met een gefixeerd percentage. Dat is niet verschillend voor de bv.

Uitsluitingen

Nog steeds bestaan dezelfde uitsluitingsregelingen, maar de aanbiedingsregeling is het uitgangspunt van de bv. Dit kan wel uitgesloten worden door middel van statuten, maar dit moet wel duidelijk vermeld worden. De mogelijkheid om de goedkeuringsregeling op te nemen bestaat zonder verschil met de nv.

Erkenningen

De bv moet de nieuwe aandeelhouder erkennen, voordat deze gebruik mag maken van een van zijn rechten als aandeelhouder.

Opties voor beheersingsbehoud

Om het beheersen van de kapitaalvennootschap bij de oprichter te houden en het meebeslissingsrecht grotendeels te omzeilen, bestaan vier opties, waarvan drie geschikt voor de nv. De reden om dit te willen is om geen macht over de kapitaalvennootschap te verliezen, maar toch vreemd kapitaal aan te trekken.

De eerste oplossing is dat de oprichter de meerderheid van de aandelen behoudt, zodat de meerderheid die beslist de oprichter zelf is. Dit kan problemen opleveren op het moment dat de wet of statuten een gekwalificeerde meerderheid vraagt.

De tweede oplossing is om prioriteitsaandelen uit te geven en aan de prioriteit rechten te geven die bepalen over het bestuur. Probleem hierbij is dat het gefixeerde percentage wat hierbij komt kijken, waardoor de oprichter minder deelt in de winst.

De derde mogelijkheid is een stichting administratiekantoor op te richten. Hoe dit werkt, is een apart kopje.

De laatste mogelijkheid is alleen een optie voor de bv. De bv mag stemrechtloze aandelen uitgeven. Op deze manier kan de oprichter toch de boventoon voeren.

Stichting Administratiekantoor

Een aandeel bevat, zoals eerder gezegd, twee soorten rechten, namelijk het recht van meebeslissen en het recht van meedelen. Deze worden gehouden door de stichting administratiekantoor (STAK). Het STAK is een aparte rechtspersoon, die voor het rechtsverkeer gelijkgesteld is met een natuurlijk persoon. Het STAK geeft na aandelen te verkregen te hebben, certificaten uit. Deze certificaten bevatten alleen het winstrecht. Omdat certificaten geen aandelen zijn, zijn certificaathouders geen aandeelhouders. Certificaathouders mogen dus geweerd worden van de aandeelhoudersvergadering en een certificaathoudersvergadering is statutair uitsluitbaar.

Personenvennootschappen: Beheren, beschikken en besturen

Een intern besluit nemen bij een personenvennootschap heet geen besturen, maar beheren. Inhoudelijk verschilt het niet. Beheren mag iedere vennoot, op grond van art. 7A:1676 onderdeel 1° BW. Dit mag via afspraken gereguleerd worden, gezien de contractvrijheid. In de literatuur bestaat er nog een stroming. Deze staat niet in de wet. Dit heet beschikking en dat moet overlegd worden. Het verschil tussen een beheersdaad en een beschikkingsdaad is of de daad in het verlengde ligt van de vennootschap of dat dat juist niet het geval is.

Vertegenwoordiging

Vertegenwoordiging is extern, met betrekking tot derden. Daarover meer in een andere week. Het enige waar deze week op ingegaan is, is dat vertegenwoordiging een extern element heeft, terwijl beheer, beschikking en bestuur alleen interne werking hebben. Zo onderscheidt je vertegenwoordiging van al het andere.