College Bedrijfswetenschappen: de onderneming als economisch verschijnsel

Sheetnotes 19/20

Welke onderwerpen worden in het college behandeld?

• Ondernemingstheorieën

• Ondernemingskenmerken

• Waardeconversie

• Oprichting

Welke onderwerpen worden die behandeld die niet worden besproken in de literatuur?

• Er worden geen onderwerpen behandeld die niet worden besproken in de literatuur.

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

• Er worden geen recente ontwikkelingen in het vakgebied besproken.

Welke opmerkingen worden er door de docent tijdens het college gedaan met betrekking tot het tentamen?

• Er worden geen opmerkingen gedaan met betrekking tot het tentamen.

Welke vragen worden gesteld die behandeld kunnen worden op het tentamen?

• Er worden geen specifieke tentamenvragen behandeld.

Hoorcollegeaantekeningen 19/20

Inhoud college

De essentie van een onderneming is dat ze probeert waarde toe te voegen. In Nederland zijn er erg veel kleine ondernemingen. Slechts een klein deel van de ondernemingen heeft bijvoorbeeld meer dan 100 personeelsleden. Alle ondernemingen hebben activiteiten en doelen.

Ondernemingstheorieën

Transactiekostentheorie: De onderneming ontstaat vanuit de verhouding tussen transactiekosten en organisatiekosten. Wanneer de transactiekosten van de markt erg hoog zijn, loont het om die betreffende activiteiten binnen een onderneming te doen. De onderneming is dan dus een alternatief voor de markt, zonder transactiekosten.

Agencytheorie: De onderneming is een systeem om 'moral hazard' van bestuurders tegen te gaan, die handelen volgens hun eigenbelang, en niet volgens het belang van de aandeelhouders.

Ondernemingskenmerken

"De onderneming is een organisatie van mensen die bedrijfsmiddelen inbrengen en converteren, gericht op behalen van verwachte economische voordelen". Iedereen die een bepaalde inbreng in de onderneming heeft, wil hier ook iets voor terug hebben. Personeel wil bijvoorbeeld loon, en verschaffers van kapitaal willen rente of winstuitkeringen. Uiteindelijk is productie een middel om het doel van winst te behalen, te bereiken. Er is altijd ook echter sprake van onzekerheid: het is niet zeker of er ook winst behaald zal worden. Ondernemingen houden zich dus bezig met waardeconversie: ze transformeren bedrijfsmiddelen in de hoop daarmee winst te behalen.

Waardeconversie

De onderneming heeft informatie over de waardeconversie nodig, om zo nodig de bedrijfsvoering bij te kunnen sturen. Hiertoe dienen de verschillende financiële overzichten van de balans, de winst- en verliesrekening, en het kasstroomoverzicht. De financiële stroom is de tegenhanger van de stroom van de fysieke input. De aankoop van grondstoffen gaat immers gepaard met de uitgave van geld. Er zit vaak een tijdsverschil tussen de uitgaven en de ontvangsten. Dit tijdsverschil wordt overbrugd op de vermogensmarkt, via leningen van de bank en de inbreng van vermogen van aandeelhouders.

De balans geeft de positie van de onderneming op een bepaald moment weer. Het is als het ware een foto. De verschillende financiële stromen wijzigen de balans. Deze veranderingen worden weergegeven op de winst- en verliesrekening en op het kasstroomoverzicht. Activiteiten als 'inkopen' en 'investeren' kunnen dus nooit op de balans staan. De verbandsformule per post geeft aan wat de historie van de individuele posten op de balans is.

Bezit bestaat uit eigen vermogen + vreemd vermogen. Aan de linkerzijde van de balans staan de bezittingen (debetzijde/activa). Aan de rechterkant staat de herkomst van de bezittingen, hoe zijn deze gefinancierd? (Creditzijde/passiva). Vaak is de boekwaarde echter hoger dan de liquidatiewaarde.

Oprichting

Bij de oprichting van een onderneming is er een ondernemingsplan, waarin een investeringsbegroting (welke middelen zijn nodig?) en een financieringsplan (hoe wordt dit alles betaald?) is opgenomen. Het eigen vermogen van de onderneming ontstaat door een storting van de ondernemer. Het aflossen van crediteuren leidt niet tot een verarming (een afname van het eigen vermogen). Eigen vermogen is duidelijk iets anders dan de kas, je kunt alleen betalen vanuit de kas, niet met het eigen vermogen. Het eigen vermogen dient namelijk als herkomst van de activa. 

De winst- en verliesrekening legt de verbinding tussen het eigen vermogen aan het begin, en het eigen vermogen aan het einde van een onderneming (of periode). Het laat de opbrengsten en kosten zien. Het kasstroomoverzicht laat de ontvangsten en uitgaven zien. Het is belangrijk dit onderscheid te onthouden.

De balans laat niet alles wat voor de onderneming van waarde is, zien. Zo staat de waarde van de merknaam van Apple niet op de balans van Apple. Er zijn namelijk strenge eisen om als 'bezit' aangemerkt te worden. Hierdoor is de beurswaarde van de onderneming hoger dan de boekwaarde ervan. Voor het opstellen van de boekwaarde gaat men in principe niet uit op toekomstige (positieve) verwachtingen. Wel gaat men uit van de voortzetting van de activiteiten. (Anders dan bij het opstellen van de liquidatiewaarde).