Psychologische diagnostiek in de gezondheidszorg (4^e druk)
Luteijn en Barelds
Hoofdstuk 1
Het diagnostisch proces

Inleiding

De klinische diagnostiek is een exclusief specialisme van de klinisch psycholoog.

Klinische psychodiagnostiek steunt op drie elementen

• Theorievorming over de problemen/ klachten en problematische gedragingen
• Operationalisatie en meting
• Toepassing van relevante diagnostische methoden

De kwaliteit van de drie elementen berust op conceptueel en empirisch onderzoek

Stappen van het diagnostisch proces

Het diagnostisch proces heeft de volgende stappen

• Exploratie
  Aanvraag
  Hulpvraag
  Reflectie diagnosticus
• Inductie
  Diagnostisch scenario
  •  Indeling in grondvragen
  • Formuleren theorie
  • Hypothesen
• Deductie
  • Keuze instrumentarium
  • Toetsbare voorspellingen
• Toetsing
  Afname en verwerking
• Evaluatie
  Argumentatie

Een klinisch psychodiagnostisch proces begint meestal met een doorverwijzing van de cliënt naar de diagnosticus, maar een directe aanvraag kan ook.

• De diagnosticus analyseert de hulpvraag van de cliënt en de aanvraag van de verwijzer
  • Deze twee hoeven niet hetzelfde te zijn
    De vragen van de verwijzer en de cliënt vormen het vertrekpunt. Hiernaast formuleert de diagnosticus zelf vragen die opduiken tijdens het kennismakingsgesprek.

De diagnosticus stelt op basis van deze vragen een diagnostisch scenario op dat een voorlopige theorie bevat over de cliënt.
Hierin staat beschreven wat de problemen zijn van de cliënt en hoe ze verklaard kunnen worden.
Het toetsen van deze theorie vereist vijf handelingen

• De voorlopige theorie wordt omgezet in concrete hypothesen
• Een specifiek onderzoeksinstrumentarium wordt gekozen dat de geformuleerde hypothesen kan ondersteunen of verwerpen
• Er worden voorspellingen gedaan over de resultaten of uitkomsten van op dit instrumentarium
  Hierdoor is het van te voren duidelijk wat de hypothesen ondersteund of verwerpt
• Instrumenten worden afgenomen en verwerkt
• Op grond van de uitslag wordt de hypothese op beargumenteerde wijze aanvaard of verworpen
  Dit leidt tot de diagnostische conclusie

Vijf basisvragen in de klinische psychodiagnostiek

De meeste vragen van cliënten, verwijzers en psychodiagnostici kunnen herleid worden tot:

• Onderkenning
  Wat zijn de problemen, wat lukt er nog en gaat er mis
• Verklaring
  Waarom zijn er problemen en wat houd ze in stand
• Predictie
  Hoe zullen problemen zich ontwikkelen
• Indicatie
  Hoe kunnen problemen verholpen worden
• Evaluatie
  Zijn problemen voldoende verholpen door de interventie

Onderkenning

Om zich te krijgen op het probleem brengt de diagnosticus de klachten en de adequate gedragingen van de cliënt (en/of zijn omgeving) in kaart.
Onderkenning bevat

• Inventarisatie en beschrijving
• Ordening en categorisering

Psychological testing: History, principles, and applications (7th edition)
Gregory, R. J. (2014).
Chapter 2
Origins of psychological testing.

The origins of psychological testing

Psychological testing in its modern form originated little more than 100 years ago in laboratory studies of sensory discrimination, motor skills, and reaction time.
Francis Galton invented the first battery of tests.

Rudimentary forms of testing in China in 2200 b.c

Rudimentary forms of testing date back to at least 2200 b.c when the Chinese emperor has his officials examined every third year to determine their fitness for office.
Such testing was modified and refined over the centuries until written exams were introduced in the Han dynasty.

The testing practices were unnecessarily gruelling, and the Chinese also failed to validate their selection procedures.
But the examination program incorporated relevant selection criteria.

Physiognomy, phrenology, and the psychograph

Physiognomy: based n the notion that we can judge the inner character of people from their outward appearance, especially the face.
It represents an early form of psychological testing.
Interest in physiognomy can be dated back to the fourth century.

Physiognomy remained popular for centuries and laid the foundation for the more specialized form of quackery, phrenology.
Phrenology: reading ‘bumps’ on the head.
The founding of phrenology is usually attributed to Franz Joseph Gall.
He argued that the brain is the organ of sentiments and faculties and that these capacities are localized. To the extent that a faculty was well developed, the corresponding component of the brain would be enlarged and in turn form a bump because the skill conforms the shape of the brain. (This is incorrect).
Johann Spurzheim popularized phrenology.

The psychograph was a machine that measured phrenoloy.
Made by Henry C. Lavery in 1931.

The brass instruments era of testing

Experimental psychology flourished in the late 1800s in continental Europe and Great Britain.
Human abilities were tested in laboratories with objective procedures that were capable of replication.
The problem with experimental psychology was that it mistook simple sensory processes for intelligence.
They used assorted brass instruments to measure sensory thresholds and reaction times, thinking that such abilities were at the heart of intelligence.

Wilhelm Wundt founded the first psychological laboratory in 1879 in Leipzig.
He believed that the speed of thought might differ from one person to the next.

Galton and the first battery of mental tests

Francis Galton (1822-1911) pioneered the new experimental psychology in Great Britain.
He was obsessed with measurements.
Galton demonstrates that individual differences not only exist but also are objectively measurable.

Galton continued the tradition of brass instruments,

Psychological testing and assessment (9th edition)
Cohen, R. J. & Swerdlik, M. E. (2018)
Chapter 12
Personality assessment methods

Objective methods

Objective methods of personality assessment: characteristically contain short-answer items for which the assessee’s taks is to select one response from the two or more provided. The scoring is done according to set procedures involving little, in any, judgment on the past of the scorer.
As with test of ability, objective methods of personality assessment may include items written in a multiple-choise true-false, or matching format.

Whereas a particular response on an objective ability test may be scored correct or incorrect, a response on an objective personality test is scored with reference to either the personality characteristic(s) being measured or the validity of the respondent’s pattern of responses.

Objective personality tests share many advantages with objective tests of ability.

• The items can be answered quickly
• It allows the administration of many items covering varied aspects of the trait or traits the test is designed to assess
• If the items on an objective test are well written, then they require little explanation
  This makes them suited for both computerized and group administration.
• Objective items can be scored quickly and reliably by varied means
• Analysis and interpretation may be almost as fast as scoring

How objective are objective methods of personality assessment?

‘Objective’ is something of a misnomer when applied to personality testing and assessment.
Objective personality tests typically contain no correct answer.
The selection of a particular choice from multiple-choice items provides information relevant to something about the testtaker.
Another issue related to the use of the adjective ‘objective’ with personality tests concerns self-report and the distinct lack of objectivity that can be associated with self-report.
Some respondents may lack the insight to respond in what could reasonably be described as an objective manner.

Objective personality tests are objective in the sense that they employ a short-answer format, one that provides little, if any, room for discretion in terms of scoring.

Projective methods

The projective hypothesis: holds that an individual supplies structure to unstructured stimuli in a manner consistent with the individual’s own unique pattern of conscious and unconscious needs, fears, desires, impulses, conflicts, and ways of perceiving and responding.

The projective method: a technique of personality asssessment in which some judgment of the assessee’s personality is made on the basis of performance on a task that involves supplying some sort of structure to unstructured or incomplete stimuli.
Almost any relatively unstructured stimulus will do for this purpose.

Unlike self-report methods, projective tests are indirect methods of personality assessment.
Assessees

Conducting psychological assessment
Chapter 1
Wright, A. J. (2011)
Clinical interviewing and hypothesis building

The first focus of the hypothesis testing model of psychological assessment is building hypotheses.
The primary source is the clinical interview.
The purpose of the psychological assessment is to identify what is likely causing impairment in the individual’s functioning.

The first step is to figure out in what way the individual’s functioning is impaired.
This issues reported by either

• The individual himself or herself
• Whoever referred him or her for the assessment are most often at least part of what is impaired in or impairing his or her functioning

Most often, what is reported at first is only part of what is actually disturbing the individual or is merely the result of something else that he or she is not even aware of.
Practitioners should be both open to the original presenting complaint and ready to consider the possibility of impediments the individual is not aware of.

The nature of the presenting problem most often becomes apparent through the process of the clinical interview, the collection of background information, and your own clinical observations.

The clinical interview

The clinical interview has three major components:

• The presenting problem (and its history)
• A symptomatic evaluation
• A psychosocial evaluation

Presenting problem and its history

The presenting problem is related to the issues that constitute the reason for the assessment, as well as the history of these issues.
Many clients are unclear when discussing their presenting problem.

Presenting problem

The presenting problem includes whatever complaint the individual identifies as the reason for the assessment.
The presenting problem is at times realtively straightforward, but sometimes factors can get in the way of its being clear, including

• Guardedness on the part of the client
• A client’s lack of psychological mindedness and insight
• A diffuse client presentations

At times, the presenting problem needs to be reassessed at the end of the interview, once a client becomes more comfortable and more disclosing with the assessor.

History of presenting problem

The assessor should always work to develop a detailed history of the problem, including

• When it began
• If there was a precipitating event
• How continuous the problem has been
  When and how it got worse or better during the tie the struggle began
• Any previous assessment conducted
  Gain a prior clinician’s perspective on the history of the problem in addition to that of the individual being assessed
  • Consulting with the prior clinician provides potentially rich data and cross-verification and provides the individual you are assessing with a sense of continuity and coherence to the his or her

Inleiding in de persoonlijkheidspsychologie
Barelds, D, P, H., en Dijkstra, P (2016)
Hoofdstuk 5
De rol van persoonlijkheid in het leven van alledag

De rol van persoonlijkheid op werk en school

Mensen verschillen in de manier waarop ze gemotiveerd zijn en hoe ze motivatie inzetten om hun behoeften te bevredigen

Zelfdeterminatietheorie (ZDT)

Volgens de ZDT heeft ieder mens de behoefte om zichzelf goed te voelen en te ontwikkelen.
Hierbij zijn drie basisbehoeften belangrijk

• De behoefte aan autonomie
  Zelf bepalen wat je doet
• Behoefte aan competentie
  Doeltreffend omgaan met de omgeving
• Behoefte aan verbondenheid met anderen

Naarmate activiteiten beter aansluiten bij deze behoeften zullen mensen deze activiteiten meer uit zichzelf uitvoeren.
Ze zijn dan intrinsiek gemotiveerd.

Vanuit ZDT valt motivatie het beste te beschouwen vanuit een continuüm.
Van intrinsiek naar extrensiek.

• Intrinsiek
  De motivatie komt vanuit het persoon zelf
• Extrinsiek
  De motivatie komt van buiten het persoon

Volgens ZDT zet motivatie gedrag in gang.
Vijf vormen van gedragsregulatie gekoppeld aan drie vormen vna motivatie

• A-motivatie
  •  Geen regulatie
• Extrinsieke motivatie
  • Externe regulatie
    Je doet iets omdat de omgeving dat wilt
  • Geïntrojecteerde regulatie
    Zelfwaardering is in het geding
  • Geïdentificeerde regulatie
    Je doet iets omdat je het belangrijk vind
  • Geïntegreerde regulatie
    Je doet iets omdat je het belangrijk vind en je er behoefte aan hebt
• Intriensieke motivatie
  • Intrensieke regulatie
    Je doet iets omdat je het interessant of leuk vindt

Er zijn verschillen tussen mensen in de mate waarin ze de basisbehoeften nastreven

• De mate waarin ze behoefte hebben aan verbondenheid
• De mate waarin ze de behoefte hebben zich competent te voelen, te presteren en zichzelf te verbeteren
• De mate waarin ze behoefte hebben aan autonomie

In het algemeen geldt dat hoe meer intrinsiek de gedragsregulatie, hoe beter mensen presteren.

Doeloriëntatie

Om zich competent te voelen zullen mensen zich vergelijken met een standaard die aangeeft hoe goed ze het doen.

• Intrapersoonlijk
  De standaard ligt in de mensen zelf
• Interpersoonlijk
  Kijken naar anderen

Uit de standaarden die mensen gebruiken om zichzelf te beoordelen vloeien doelen voort die ze nastreven.

• Performance-doel
  Je wilt het beter (of niet slechter) doen dan anderen
  Uit een interpersoonlijke standaard
• Mastery-doel
  Je wilt het beter doen dan eerder
  Je vergelijken met jezelf door de tijd

Doelen worden onderscheiden in de uitkomsten die worden nagestreefd

• Avoidance
  Vermijden van fouten of problemen
• Approach
  Het bereiken van positieve uitkomsten

Dus

• Mastery-approach
  Een taak beter doen

Inleiding in de persoonlijkheidspsychologie
Hendriks, M. P. H. & van der Heijden, P. T (2016)
Hoofdstuk 6
Intelligentie

Wat is intelligentie?

Menselijke intelligentie wordt doorgaans het meest gerelateerd aan het cognitief functioneren.
Het hangt samen met de mate en snelheid waarmee we informatie verwerken.

Relatie persoonlijkheid en intelligentie

Persoonlijkheid en intelligentie zijn beide belangrijke kenmerken om individuele verschillen tussen mensen te beschrijven.
Er is relatief weinig onderzoek verricht naar het verband tussen intelligentie en persoonlijkheidskenmerken.
In beide definities van persoonlijkheid en intelligentie wordt er verwezen naar de wijze waarop individuen zich aanpassen aan hun omgeving.

De belangrijkste verschillen tussen persoonlijkheid en intelligentie

• Onderscheid tussen cognitieve en non-cognitieve trekken
  Intelligentie wordt gezien als iets cognitiefs
  Persoonlijkheid wordt gezien als iets niet-cognitiefs.
• De wijze waarop persoonlijkheid en intelligentie wordt gemeten
  Intelligentie wordt gemeten met prestatietests
  Persoonlijkheid wordt gemeten met tests voor gedragswijze
• Intelligentie verwijst naar een maximale prestatie en persoonlijkheid naar kenmerkend of typisch gedrag

Verband tussen persoonlijkheid en intelligentie

• Persoonlijkheidskenmerken zijn wel degelijk cognitieve processen
• Als iets verschillend gemeten wordt zegt dat niet dat het anders is
• Het verschil tussen maximale prestatie en kenmerkend gedrag lijkt niet houdbaar
  Iemands intelligentie of capaciteiten kunnen zijn kenmerkende gedrag voorspellen

Een assessment center: een combinatie van een aantal tests, oefeningen en rollenspellen waarbij zowel persoonlijkheidskenmerken als intelligentie gemeten worden.

Over het algemeen zijn gevonden verbanden tussen het Five-Factor model en intelligentie klein.
Er is een kleine correlatie tussen intelligentie en openheid voor ervaringen.

De definitie van intelligentie

Over intelligentie bestaat een groot aantal definities.
Sommigen leggen vooral een samenhang met de mate waarin mensen kunnen leren.

Er zijn twee belangrijke stromingen in de theorievorming over intelligentie

• Een generieke capaciteit
• Een verzameling specifieke vaardigheden

Dit boek gaat er vanuit dat intelligent gedrag van beide aspecten afhangt.
Om de complexiteit van het dagelijks leven te begrijpen en je daaraan aan te passen moeten de specifieke vaardigheden worden geïntegreerd.
Deze integratie hangt in sterke mate af van de generieke capaciteit.

Intelligentietests en IQ

Vooral vanuit een maatschappelijke behoefte zijn onderzoekers vanaf het begin van de twintigste eeuw begonnen met het ontwikkelen van tests om intelligentie te meten.

• De Binet-Simon schaal was een belangrijke doorbraak voor de ontwikkeling van intelligentietests. – William Stern introduceerde in 1912

Psychologische diagnostiek in de gezondheidszorg
Luteijn en Barelds (2018)
Hoofdstuk 3
Het gesprek

De plaats en functie van het gesprek in de diagnostische cyclus

De methoden die de psycholoog in de diagnostische fase gebruikt zijn:

• Gesprek
• Observatie
• Gestandaardiseerde meetinstrumenten

Het belangrijkste doel van het intakegesprek is informatieverzameling.
Daarnaast het opbouwen van een goede professionele werkrelatie.

Soms in het gesprek voldoende om de hulpvraag van de cliënt te beantwoorden, is nadere diagnostiek niet nodig en kan de gespreksleider direct overgaan op het geven van een advies.
In andere gevallen wordt na het gesprek aanvullend onderzoek uitgevoerd.

De GGZ is verdeeld in

• Gegeneraliseerde basis-GGZ (BGGZ)
  Bied kortdurende, sterk geprotocolleerde gezondheidszorg
  Aan
  • Cliënten met relatief eenvoudige psychische problematiek
  • Cliënten die lijden aan meer complexe en chronische psychische aandoeningen, bij wie de focus niet (primair) ligt op het verminderen van psychische problemen, maar op het vinden van een (nieuw) evenwicht in het leven met deze aandoening
• Specialistische GGZ (SGGZ)
  Behandeling complexe problematiek

Functie intake: inventariseren en beslissen of de cliënt met zijn hulpvraag bij deze instelling juist zit.
Daarna teamoverleg over de behandeling en een behandeladvies.

Voorwaarden voor het gesprek

Om een diagnostisch gesprek goed te laten verlopen moet aan een aantal voorwaarden worden voldaan.
Deze hebben betrekking op:

• De omgeving
• De kennis van de gespreksleider
• De vaardigheden van de gespreksleider

De omgeving

Het gesprek moet plaatsvinden in een rustige omgeving die niet afleidt van het doel van het gesprek.
De cliënt moet zich voldoende op zijn gemak voelen om persoonlijke en emotionele onderwerpen te bespreken.
De gespreksruimte moet neutraal, maar prettig overkomen.
Het gesprek moet ongestoord kunnen verlopen.

Het kan nuttig zijn om een gesprek op te nemen zodat de gespreksleider niet hoeft te schrijven en zijn of haar aandacht bij de cliënt kan houden.

Ook is voor de gespreksleider en net uiterlijk en vriendelijk gedrag nuttig.

Kennis van de gespreksleider

Een gespreksleider moet over relevante kennis van zaken beschikken.

• Psychische processen, functies en stoornissen in brede zin.
• Classificaties
• Epidemiologie
• Somatische aandoeningen die met psychische verschijnselen kunnen samenhangen, om zo nodig een arts te kunnen raadplegen

Vaardigheden van de gespreksleider

• Algemene basishouding
  • Empathie
  • Onvoorwaardelijke positieve acceptatie
  • Echtheid
• Specifieke gesprekstechnieken
  • Luisteren
  • Adequate vragen stellen

Psychologische diagnostiek in de gezondheidszorg
Luteijn & Barelds (2018)
Hoofdstuk 11
Ethische aspecten en rapportage van diagnostiek

Ethische regels bij diagnostiek

De NIP richtlijnen over beroepsethiek zijn gebaseerd op vier basisprincipes

• Verantwoordelijkheid
• Integriteit
• Respect
• Deskundigheid

De opdrachtrelatie

Voordat met een psychodiagnostisch onderzoek (PO) begonnen wordt, is het van belang dat de psycholoog vaststelt wie de opdracht ervoor gegeven heeft.
De opdrachtgever is de eerst belanghebbende en de psycholoog doet het onderzoek primair ten dienste van de opdrachtgever.
Meestal is de cliënt zelf de opdrachtgever.

Nadat de opdracht voor een PO de psycholoog heeft bereikt, neemt deze kennis van de vraag/vragen die de opdrachtgever gesteld heeft en wordt beoordeeld of die in de gestelde vorm te onderzoeken zijn.
Als dit niet het geval is is het verstandig om nader met de opdrachtgever te overleggen om tot een onderzoekbare specificatie van de vraag/vragen te komen.

De deskundigheid van de psycholoog

Een cliënt heeft volgens de AST recht op de deskundigheid van de psycholoog.

• De theoretische kennis en vaardigheden van de psycholoog
  Om bepaalde mate van deskundigheid te garanderen bestaan allerlei registraties
• Een psycholoog kent zijn eigen grenzen en beperkingen
• De concrete gang van zaken bij een PO
  • De keuze van de te gebruiken diagnostische methoden dient op een verantwoorde wijze te gebeuren
  • De afname, scoring en interpretatie moeten plaatsvinden op de wijzen zoals die in de handleiding beschreven zijn
  • Mondelinge en schriftelijke rapportage van een PO moet op een effectieve en begrijpelijke wijze plaatsvinden

Vertrouwelijkheid

Een cliënt heeft recht op verantwoordelijkheid en vertrouwelijke behandeling van alle informatie die bij de psycholoog bekend is.
Vaak worden hierover tussen cliënt en psycholoog afspraken gemaakt.
Voor het geven van informatie van de PO aan derden moet de cliënt altijd schriftelijke toestemming verlenen.

Een cliënt-dossier wordt na afloop van het PO in een goed beveiligd archief op naam en/of geboortedatum en/of onderzoeksnummer bewaard.
De identiteit van de patiënt mag (indien het gebruikt wordt voor onderzoek) niet naar het dossier te herleiden zijn.

Vrijwillige deelname en het verstrekken van informatie

Deelname aan een PO is altijd vrijwillig.
Zelfs met een externe opdrachtgever kan een cliënt weigeren.
Ook als de cliënt al aan een PO begonnen is kan hij stoppen als hij dat wil.

In alle stadia van een PO heeft een cliënt recht op informatie.
Voordat een onderzoek begint, het doel, de inhoud en de wijze van onderzoeken, de manier van rapporteren aan de cliënt zelf en eventuele anderen (en soms ook de kosten) van een PO bij de cliënt bekent zijn.
Deze informatie wordt vaak van tevoren schriftelijk meegedeeld in combinatie met de uitnodiging voor een

Psychological assessment 9, 349-360
Harkness, A. R., & Lilienfeld, S. O. (1997)
Individual differences science for treatment planning: personality traits

The authors of this article argue that individual differences research requires the inclusion of personality trait assessment for the construction and implementation of any treatment plant that would claim to scientific status.
Four important gains for treatment planning that can be realized from the science of individual differences in personality

• Knowing where to focus change efforts
• Realistic expectations
• Matching treatment to personality
• Development of the self

Science should guide treatment planning

The fundamental rule of treatment planning

Our fundamental rule of treatment planning states that the plan should be based on the best science available.
These guides constitute standards of the profession and are legally essential in determining when practice is adequate and when it falls short.
The therapist should be well informed regarding recent scientific findings, even if those findings were not emphasized in the psychologist’s school or practice settings.

Treatment planning then and now: a picture completion problem

Any planning was vulnerable to clinical hermeneutics error.

• In adopting the patient’s perspective, the therapist can lose track of the actual degree of pathology and begin to underestimate it

Since the 1980s, with the adoption of the Neo-Kraepelinian diagnostic rubrics, we have experienced a restructuring of much of clinical activity.
The Neo-Kraepelinian prescription entails

• Ascertainment of facts to determine the presence or absence of relatively explicit diagnostic criteria
• The making of differential and multiaxial diagnoses using the categories and language of the current DSM
• Differential selection of treatment guided by the differential diagnosis

Criticism of current practice is that diagnosis, in the absence of a personality individual differences formulation, misses the point that signs and symptoms that appear under the heading of ‘presenting complaints’ or ‘targets of treatment plan’ may often be manifestations or sequellae of personality treats.
The features the diagnostician focuses on may be consequences of

• Extreme levels of personality traits
• Especially problematic configurations of trait levels
• Extreme adaptations to personality traits or their configural properties

Features of disorders that have considered causal may instead turn out to be simply correlated properties when examined from an individual differences perspective.

A personality individual differences primer for treatment planners

One theoretical viewpoint on traits: constructive realism

Constructive realism: the falsifiable assumption that traits are real, they exists separately from the observer,

Psychologische diagnostiek in de gezondheidszorg
Luteijn, F., & Barelds, D. P. H (2018)
Hoofdstuk 4
Gedragsobservatie

Inleiding

Observatie wordt vooral gebruikt als andere methoden niet goed of niet bruikbaar worden geacht.
Beoordelingsschaal: schriftelijke gedragsbeoordeling met behulp van psychologische kennis (taxatie)
Observatieschaal: schriftelijke gedragsbeoordeling met behulp van observatie (constatering).

Ongestandaardiseerde observatie

Observatie is, doorgaans impliciet, verweven met vrijwel alle diagnostische procedures die in de klinische praktijk worden gebruikt.
Observatie bij afname van een test is vaak min of meer gestandaardiseerd.
Observatie tijdens een interview kan bruikbaar zijn om hypothesen over de problemen van een cliënt te genereren, met name als daarbij systematisch verschillende aspecten van diens gedrag worden beoordeeld.

De observatie zelf is gewoonlijk noch bij het interview noch bij het testen gestandaardiseerd en kan daardoor makkelijk worden beïnvloed door allerlei processen die de waarneming en informatieverwerking verstoren.

• Leniecy effect
  De neiging om vrienden en bekenden hoger in te schatten op bepaalde eigenschappen
• Halo-effect
  De neiging om alle eigenschappen te beoordelen in de richting van een algemene indruk, in plaats van op zichzelf staand
• De logicafout
  De neiging om gelijksoortige oordelen te geven op eigenschappen die logisch met elkaar verbonden lijken te zijn, hoewel ze eigenlijk los van elkaar staan
• De contrastfout
  De neiging om anderen tegengesteld aan zichzelf op een bepaalde eigenschap te beoordelen
• Primacy- en recency-effecten
  De neiging om de eerste of juist laatste observatie veel gewicht te geven
• De neiging om vooral gemiddelde scores te geven en extreme oordelen te vermijden

De theoretische achtergrond van de psycholoog is van invloed op het actor-observator fenomeen.
Het verschijnsel dat personen geneigd zijn de oorzaak van hun eigen gedrag bij externe factoren te leggen en het gedrag van anderen toe te schrijven aan eigenschappen.

Ongestandaardiseerde observatie is riskant.

Gestandaardiseerde observatie

De inhoud van de observaties

• Selectiviteit
  Observeren vind plaats in het kader van een bepaalde vraagstelling en deze vraagstelling bepaalt welke gedragingen interessant zijn.
  Gestructureerde observatie kan helpen om datgene te observeren wat relevant is.
• Molair versus moleculair
  • Molair niveau: grote, betekenisvolle eenheden worden beoordeeld
    Gedrag wordt globaal beoordeeld
    Validiteit is doorgaans hoog
  • Moleculair niveau: kleinere gedragseenheden worden beoordeeld
    Kunnen heel precies worden uitgevoerd en hebben een hoge betrouwbaarheid
    Validiteit is echter lager. Veel gedrag kan namelijk alleen op betekenis worden beoordeeld in een context

De context waarin de observaties plaatsvinden

De observatie kan in de natuurlijke situatie plaatsvinden, in een gestandaardiseerde laboratoriumsituatie of een situatie er tussenin.
Reactiviteit: weten dat je wordt geobserveerd beïnvloed gedrag.
Deze reactiviteit is alleen te voorkomen door

European Journal of psychological assessment 14, 50-59
Vervaeke, G. A., & Emmelkamp, P. M. (1998)
Treatment selection: What do we know?

Treatment selection is seldom the topic of study and guidelines for the practitioner concerning treatment selection have rarely been formulated.

Treatment selection as an enhancement of the first phase of psychotherapy

When is psychotherapy indicated?

Psychotherapy leads to statistically significant and clinically meaningful effects in a variety of patients compared to untreated patients.
There are little research data to help the practitioner decide which patient should not be treated.

• Authors suggest that psychotherapy may not be necessary for individuals with a history of good adjustment and who are currently under stress because of common difficulties in life
• There is some consensus among therapist that patients who refuse to become involved in the basic process of psychotherapy are poor candidates for psychotherapy
• Patients for whom specific problem-effective psychotherapy has not yet been developed may not benefit from psychotherapy

Deterioration in psychotherapy was particularly frequently found in borderline patients and schizophrenics.
The problem with studies in this area is that it is not clear whether the negative effects are due to the specific type of patients or to the specific type of psychotherapy.

Factors related to discontinuation of treatment

• Most clients remain in therapy for relatively few sessions
  The number of sessions expected by the patients before the start of psychotherapy is the best predictor of the subsequent actual number of sessions
• Client motivation, desire for therapy, and expectations of change may have more to do with prompting the patient to become initially involved in therapy than directly influencing the therapeutic process or its outcome
• The use of psychological test variables to predict continuation in psychotherapy has not been very successful
• No clear relationship between length of time in therapy, age, sex, and psychiatric diagnosis and psychotherapy continuation is found
  There is some evidence for and inverse relationship between social class and educational level, and length of time in therapy
• Mutuality of patient and therapist perspective may be related to staying in therapy
  • A direct enquiry into the importance of client and therapist preferences concerning psychotherapy-relevant variables at the start of psychological treatment
  • Congruency concerning locus of blame enhances continuation
  • A cognitive match between client and therapist enhances self-exploration and openness to learn and results in less premature termination

Therapeutic alliance

A number of patient characteristics have been identified that can be assessed before the start of therapy, and that affect establishment of a good working alliance later on.

• The quality of

Dit is een magazine over het vak psychodiagnostiek aan de uva. Het vak wordt gegeven in het tweede jaar van de studie psychologie en gaat over het stellen van diagnoses.

Vragen voor het eerste en het tweede blok