Bestuursrecht: Besluitvorming: Samenvattingen, uittreksels, aantekeningen en oefenvragen - RUG

Sheetnotes 18/19

Wat zijn de veranderingen in de hoorcolleges?

• Er zijn drie dimensies van het bestuursrecht:

1. Legitimatie: de macht om te regeren, gezag/wederkerigheid. 
2. Instrumentatie: organisatie (Rijk, provincie, waterschap) en middelen (publiekrechtelijk, privaatrechtelijk, feitelijk) om te kunnen regeren. 
3. Machtsuitoefening zelf: normering en rechtbescherming tegen overheidshandelen.

Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

• Geen sprake van onderwerpen die niet worden behandeld in de literatuur.

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

• Geen sprake van nieuwe ontwikkelingen 

Wat is belangrijk voor het tentamen?

• Voor het tentamen is het belangrijk de volgende rechtsbeginselen te kunnen onderscheiden: het legaliteitsbeginsel, het rechtsgelijkheidsbeginsel, het rechtszekerheidsbeginsel en het evenredigheidsbeginsel. 
• Voor het tentamen is het belangrijk te weten wat algemene beginselen van behoorlijk bestuur zijn. Hierbij dient onderscheid te kunnen worden gemaakt in: 

1. De zorgvuldige voorbreiding: feitenvaststelling/horen/inspraak/motiveiring 
2. Het motiveringsbeginsel; 
3. Het gelijkheidsbeginsel; 
4. Het vertrouwensbeginsel;
5. Het evenredigheidsbeginsel. 

• Voor het tentamen is het belangrijk de vormen van bevoegdheidsverkrijging te kennen: 

1. attributie = toekenning van een nieuwe bevoegdheid 
2. delegatie = overdracht van een toegekende bevoegdheid aan een ander bestuursorgaan. Bevoegdheid wordt uitgeoefend alsof het een eigen bevoegdheid is (art. 10:13 Awb / art.10:17 Awb). Voor delegatie is een wettelijke grondslag vereist, anders is het ongeoorloofd (art. 10:15 Awb)
3. mandaat = opdracht van bestuursorgaan tot uitoefening van bevoegdheid aan een anders ("namens"). De bevoegdheid blijft berusten bij de mandans (art. 10:7 Awb). 

Hoorcollegeaantekeningen 17/18

Bestuursrecht 2 gaat voor een groot deel over op welke manier de Awb toegepast mag worden. Hierbij wordt de kennis van bestuursrecht 1 als bekend verondersteld.

Het is belangrijk om na te gaan welke regels gelden voor welke bevoegdheidsverdeling. Een bevoegdheid is een fundamentele vereiste voor overheidshandelen. Het rechtsbeginsel dat daaraan ten grondslag ligt is het legaliteitsbeginsel.

Een bestuursorgaan kan een bevoegdheid hebben om praktische, principiële of historische redenen. Daardoor is er sprake van een gelede normstelling. Dat zorgt ervoor dat nadere normstelling vaak door steeds een ander bestuursorgaan is gedaan. Uiteindelijk kan elke regeling tot de Grondwet of een wet in formele zin worden teruggevoerd. Ook kan het doorschuiven van bevoegdheden er nooit voor zorgen dat niemand meer verantwoordelijk is voor een bepaalde beslissing.

Er zijn drie manieren waarop een bevoegdheid bij een bestuursorgaan kan komen:

• Attributie – toekennen van een nieuwe bevoegdheid. Als er wordt geattribueerd wordt degene die de bevoegdheid krijgt automatisch een bestuursorgaan als deze dit nog niet was. Een voorbeeld daarvan is de garagehouder die de bevoegdheid heeft een APK keuring te doen. Bij attributie aan een ambtenaar wordt de staatsrechtelijke verantwoordelijkheidsverdeling niet doorbroken. Op grond van art. 10:22 Awb is de ambtenaar ook verplicht tot inlichtingen en het bestuursorgaan

Sheetnotes 18/19

Wat zijn de veranderingen in de hoorcolleges?

• Bij transformatie wordt een vaste gedragslijn of richtlijn omgezet naar een beleidsregel of wordt een richtlijn een vaste gedragslijn of een beleidsregel, richtlijn of vaste gedragslijn wordt een verbindend voorschrift. 
• Bij conversie wordt een algemeen verbindend voorschrift een beleidsregel of vaste gedragslijn of wordt een beleidsregel een vaste gedraglijn of wordt een beleidsregel een richtlijn. 

Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

• Geen sprake van onderwerpen die niet al zijn besproken.

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

• ABRvS 26 oktober 2016, 2840. De intherente afwijkingsbevoegdheid, art. 4:84 BW. De omstandigheden die bij het opstellen van een beleidsregel zijn verdisconteerd, dan wel moeten worden geacht te zijn verdisconteerd, kunnen niet daarom buiten beschouwing worden gelaten. De uitkomst van toepassing van een beleidsregel mag niet onevenredig zijn. Indien de omstandigheden zijn verdisconteerd in de beleidsregel, maar toch een onevenredige uitkomst volgt kan toch worden afgeweken. 

Wat is belangrijk voor het tentamen?

• Er zijn verschillende soorten beleidsregels. Beleidsregels die gaan over de vaststelling van feiten, over de uitleg van wettelijke voorschriften en over de afweging van belangen.
• Beleidsregels kunnen als besluit worden genomen. Hierbij dient het te gaan om een beslissing, die schriftelijk is genomen door een bestuursorgaan. Het moet hiernaast een publiekrechtelijke rechtshandeling zijn. (art. 1:3/4:81/4:82/4:83/4:84 BW) 
• Er zijn de soorten beleid. De beleidsregel, een vaste gedragslijn en een richtlijn. Het verschil zit hem in de bevoegdheid, gebondenheid, vorm en aard. Voor het tentamen is het belangrijk het verschil tussen deze soorten te begrijpen.

Hoorcollegeaantekeningen 17/18

Bij het evenredigheidsbeginsel komen een aantal dingen kijken. Allereerst moet er een inventarisatie van de belangen plaatsvinden (3:2 Awb). Vervolgens moeten de belangen ook daadwerkelijk afgewogen worden (3:4-1 Awb). Die belangenafweging moet evenredig zijn (3:4-2 Awb).
In de wet staat dat als “De voor één of meer belanghebbenden nadelige gevolgen van een besluit mogen niet onevenredig zijn in verhouding tot de met het besluit te dienen doelen.” Dat is niet alleen van toepassing op besluiten, maar ook op andere handelingen van het bestuur.

Bij de evenredige belangenafweging moet rekening gehouden worden met subsidiariteit, proportionaliteit en het “beginsel van de minste pijn”.

Na de belangenafweging kan de rechter beoordelen of die afweging onevenwichtig is. Hij kijkt dan of het bestuur niet in redelijkheid heeft kunnen komen tot zijn besluit. Dat is een marginale toetsing.

Uit het gelijkheidsbeginsel vloeit onder meer non-discriminatie voort. Er is uitdrukkelijk bepaald dat op bepaalde gronden geen onderscheid gemaakt mag worden. Daarnaast is er nog formele gelijkheid. Dat houdt in dat er, ook als het specifieke geval niet

Sheetnotes 18/19

Wat zijn de veranderingen in de hoorcolleges?

• Ander onderwerp behandeld in HC3A dan vorig jaar. Dit jaar namelijk "zorgvuldige voorbereiding". 

Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

• Geen onderwerpen die niet worden behandeld in de literatuur.

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

• Geen recente ontwikkelingen.

Wat is belangrijk voor het tentamen?

• Voor het tentamen is het belangrijk artikel 3:2 Awb te arceren en te lezen! Voor goede besluitvorming is het belangrijk dat er sprake is van een zorgvuildige besluitvorming. Art. 3:2 Awb: bij de voorbereiding van een besluit dient het bestuursorgaan de nodige kennis omtrent de relevante feiten en de af te wegen belangen te vergaren. Dit geldt voor alle besluit (art. 3:2 lid 1 Awb) en zelfs voor beslissingen die geen besluit zijn (art. 3:2 lid 2 Awb). 
• Het onderzoek bij een besluit kent twee varianten, namelijk 1) de onderzoekslast ligt bij een bestuursorgaan en 2) de onderzoekslast ligt bij de burger. In het tweede geval heeft het bestuursorgaan wel een formele onderzoekslast, hij moet aan de burger duidelijk maken welke gegevens hij bijvoorbeeld wilt hebben. 
• Voor het tentamen is het belangrijk artikel 4:7 en 4:8 Awb te arceren en te lezen! Het betreft hier de hoorplicht. De hoorplicht geldt voor degenen die naar verwachting bezwaren kan hebben (de aanvrager/belanghebbende-niet-aanvrager).

Hoorcollegeaantekeningen 17/18

Het rechtszekerheidsbeginsel is op verschillende manieren op te delen.

Het formele rechtszekerheidsbeginsel houdt in dat wettelijke bepalingen zo geformuleerd worden dat burgers weten waar ze aan toe zijn. Als er in een bepaling bijvoorbeeld zou staan dat terrassen open gaan bij mooi weer, voldoet deze bepaling niet aan het rechtszekerheidsbeginsel. Het is namelijk niet zomaar duidelijk wanneer het wel of niet mooi weer is.

Het materiele rechtszekerheidsbeginsel beschermt burgers tegen het ontnemen van verkregen rechten, door bepaalde bepalingen te wijzigen.

Het vertrouwensbeginsel beschermt de burger nog tegen gerechtvaardigd opgewekt vertrouwen en verwachtingen. Het uitgangspunt hierbij is dat bestaande rechtsposities veilig zijn.

Intrekken

Een bestuursorgaan dat de bevoegdheid heeft om iets te verlenen, heeft ook de geimpliceerde bevoegdheid om dat in te trekken. Er is geen algemene wettelijke regeling daarvoor, maar soms wel regelingen in een bijzondere wet. Het intrekken van een vergunning kan door het karakter daarvan ook aangemerkt worden als een sanctie. In dat geval is er dus ook een wettelijke grondslag voor nodig. Dat zou bijvoorbeeld een vergunning zijn om apk-keuringen te geven, of om een horeca gelegenheid te exploiteren.

Bij sancties is het intrekken daarvan alleen toegestaan als daarvoor een wettelijke grondslag is.

Gebonden bevoegdheden kunnen ook alleen met wettelijke grondslag ingetrokken worden. Uitzondering daarop is het geval waarin een bestuursorgaan een kenbare fout gemaakt

Sheetnotes 18/19

Wat zijn de veranderingen in de hoorcolleges?

• Ander onderwerp dan het college vorig jaar, namelijk "subsidies geldschulden".

Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

• Geen onderwerpen die niet in de literatuur terug te vinden zijn. 

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

• Geen recente ontwikkelingen.

Wat is belangrijk voor het tentamen?

• Belangrijk voor het tentamen is om bij titel 4.2 van de Awb een tapje te plakken. Hierbij is van belang artikel 4:21 lid 1, 4:23, 4:29, 4:30, 4:31, 4:32, 4:35. Arceer deze artikelen. 

• Belangrijk voor het tentamen is om de vaststelling van subsidie te begrijpen. Zorg ervoor dat je art. 4:42, 4:44, 4:47 en 4:46 arceert en doorleest! 
• De intrekking en wijziging van subsidies is te vinden in afdeing 4.2.6. van de Awb. Na subsidieverlening is er nog geen sprake van subsidievaststelling: art. 4:48 jo. 4:50 Awb.

Hoorcollegeaantekeningen 17/18

Dit college gaat over aansprakelijkheid van de overheid. Zowel bij rechtmatig als bij onrechtmatig overheidshandelen kan de overheid aansprakelijk gesteld worden voor geleden schade. In dit college werd verteld dat meer dan de helft van de verplichte jurisprudentie voorkomt in collegeweek 4.

Rechtmatige overheidsdaad

Er zijn wettelijke bevoegdheden die bedoeld zijn om inbreuk te maken op rechten van burgers. Denk hierbij aan ontneming van onroerende goederen, vernietiging of gedogen. In de gevallen dat er een inbreuk wordt gemaakt door de overheid op grond van een wettelijke bevoegdheid wordt alle geleden schade vergoed.

Daarnaast is er de rechtmatige overheidsdaad die schade meebrengt als ongewenst neveneffect van het uitvoeren van taken en bevoegdheden in het algemeen belang. Een voorbeeld daarvan is het afsluiten van een straat voor werkzaamheden. In deze gevallen is er meestal een “tegemoetkoming” voor de geleden schade. Die tegemoetkoming wordt dan een compensatie genoemd.

In het burgerlijk recht wordt aansprakelijkheid geregeld in art. 6:162 BW. De overheid kan daarmee aansprakelijk gesteld worden omdat het gelijkheidsbeginsel wordt geschonden als een beperkte groep burgers schade wordt berokkend die niet behoort tot het normaal maatschappelijke risico. Dit is uitgewerkt in het arrest Leffers / Staat.

In het bestuursrecht bestaat aansprakelijkheid voor een onrechtmatige daad op grond van het beginsel van “égalité devant les charges publiques”, in andere woorden, gelijkheid voor de publieke lasten. Dit is uitgewerkt in het arrest Van Vlodrop.

Er is ook nog nadeelcompensatie op grond van een bijzondere wet. Dat houdt in dat de verplichting tot nadeelcompensatie is vastgelegd in een wettelijke regeling.

Verder is er soms nadeelcompensatie op grond van een beleidsregel (of verordening). Zie hierbij het arrest Metroschade Rotterdam. De verplichting tot nadeelcompensatie is dan neergelegd in een beleidsregel (of verordening). In dat geval moet een

Sheetnotes 18/19

Wat zijn de veranderingen in de hoorcolleges?

• Vorig jaar ging dit hoorcollege over de handhaving van het bestuursrecht. Dit jaar gaat het over nadeelcompensatie wegens rechtmatige overheidsdaad. 

Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

• Geen sprake van onderwerpen die niet worden behandeld in de literatuur.

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

• Geen sprake van recente ontwikkelingen in het vakgebied. 

Wat is belangrijk voor het tentamen?

• 1. Rechtmatige overheidsdaad wordt onderscheiden in: Wettelijke bevoegdheiden die bedoeld zijn om inbreuk te maken op rechten van burgers. Hierbij kun je denken aan ontneming, vernietiging en gedoogplichten.

- In veel gevallen volgt dan volledige schadeloosstelling. 

• 2. Schade dat als ongewenst neveneffect van het uitvoeren van taken en bevoegdheden in het algemeen belang, Hierbij kun je denken aan het afsluiten van een winkelstraat zodat er een parkeergarage kan worden aangelegd. 

- In veel gevallen volgt dan een tegemoetkoming voor de geleden schade. 

• Schade kan het ongewenste neveneffect zijn. Indien er sprake is van onevenredige schade door rechtmatige daad wordt dit nadeel genoemd, de vergoeding voor dit nadeel heet compensatie. Je kan bij de burgelrijke rechter terecht indien je stelt dat er toch sprake is van een onrechtmatige daad. Of naar de bestuursrecht in het geval er wel sprake is van een rechtmatige daad maar gelijkheid voor de openbare lasten wordt geschonden. 
• Een nadeelcompensatie kan o.g.v. een wettelijke regeling, een beleidsregel, een onzelfstandig nadeelcompensatiebesluit en een zelfstandig nadeelcompensatiebesluit.

Hoorcollegeaantekeningen 17/18

Dit college gaat over toezicht en herstelsancties; de handhaving van het bestuursrecht.

Een van de kernbegrippen deze week is overtreding. Op grond van art. 5:1 Awb is een overtreding “een gedraging in strijd met het bepaalde bij of krachtens wettelijk voorschrift.”. Met krachtens wordt hier vooral een vergunningsvoorschrift bedoeld. Een beleidsregel is echter geen wettelijk voorschrift. Schending daarvan levert strikt genomen dus geen overtreding op.

Bij de schending van een vage norm speelt het bepaaldheidsgebod (lex certa) een rol. Als burger moet je van tevoren kunnen weten wat een norm precies inhoudt. Je zou dus kunnen zeggen dat de schending van een vage norm geen overtreding oplevert. Voorbeelden van vage woorden in wettelijke regelingen zijn “verantwoorde zorg, integer handelen, duidelijk prospectus, etc.”.

De vraag of er een overtreding is begaan is een rechtsvraag waarvoor geen beleidsruimte is. Een uitzondering hiervoor is de zorgplicht van professionals. Professionals moeten er dus zelf voor zorgen dat ze van tevoren weten of iets toegestaan is. Als een norm vaag is, is er vaak alsnog heldere jurisprudentie. Ook kan het bestuursorgaan in kwestie geraadpleegd worden.

Een ander kernbegrip is overtreder. Dat kan

Sheetnotes 18/19

Wat zijn de veranderingen in de hoorcolleges?

• Het onderwerp van het hoorcollege is ten opzichte van vorig jaar verandert in: Toezicht herstelsancties. 

Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

• Niet sprake van onderwerpen die niet worden behandeld in de literatuur. 

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

• Niet sprake van recente ontwikkelingen in het vakgebied.

Wat is belangrijk voor het tentamen?

• Voor het tentamen is het belangrijk de algemene bepalingen van Titel 5.1 doorgenomen te hebben. 
• Voro het tentamen is het belangrijk artikel 5:2 te arceren. Hierbij gaat het bij sub b om Herstelsancties die gericht zijn op ongedaan maken of beëindiging van de overtreding. Het gaat hier om een last onder bewstuursdwang, last onder dwangsom of intrekking van een vergunning. Verder gaat het bij sub c om bestraffende sancties die gericht zijn op leedtoevoeging van de overtreder. Het gaat hier om de bestuurlijke boete (5:40-5:47) en eventueel de intrekking van een vergunning. 
• Voor het tentamen is het belangrijk artikel 5:4 lid 1 en lid 2 te arceren. Hierin is het legaliteitsbeginsel en nulla poena beginsel neergelegd. 
• Voor het tentamen is het belangrijk titel 5.2 door te nemen. Dit gaat over toezicht op de naleving . Tevens dien je titel 5.3 door te nemen, dit gaat over de herstelsancties. Last onder bestuursdwang is neergelegd in 5.3.1 (5:21) en last onder dwangsom is neergelegd in 5.3.2 (5:31)

Hoorcollegeaantekeningen 17/18

Er zijn een aantal criteria opgesteld voor behoorlijk ICT gebruik van de overheid. Die zijn onder andere beschikbaarheid, vertrouwelijkheid, integriteit en authenticiteit. Deze spreken allemaal een beetje voor zich.

Er is sprake van elektronische communicatie als er verkeer is langs elektronische weg. Er wordt dan dus een elektronisch middel gebruikt voor het transport. Afdeling 2.3 van de Awb is dus alleen op die soort communicatie toepasbaar. De plicht om elektronisch te communiceren vloeien niet voort uit die afdeling. Maar als je er als BO voor kiest, gelden de normen wel. Het is dus een zogeheten facultatieve regeling.

In art. 2:14 wordt onderscheid gemaakt tussen berichten die zich tot een of meer geadresseerden, en berichten die niet tot een of meer geadresseerden gericht zijn. Als ze wel op een of meer geadresseerden zijn gericht mag er elektronisch verzonden worden, zolang geadresseerden kenbaar hebben gemaakt voldoende bereikbaar te zijn op die wijze. Als je niet weet op wie je een bericht richt (zoals bij een APV) mag het niet alleen elektronisch, behalve als dat bij wettelijk voorschrift kenbaar is.

Tegenwoorden wordt er steeds vaker in wettelijk voorschrift de mogelijkheid geboden om elektronisch te communiceren.

Volgens de wetgever is de definitie van schriftelijk: “weergave door middel

Sheetnotes 18/19

Wat zijn de veranderingen in de hoorcolleges?

• Het hoorcollege 7A gaat dit jaar over de Wet openbaarheid bestuur en gegevensbescherming. 

Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

• maak een korte bulletpoint samenvatting van het onderwerp

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

• Sinds 1-10-2016 is artikel 15 aande Wob toegevoegd. Dit artikel bepaald dat paragraaf 4.1.3.2 van de Awb niet van toepassing is op besluiten op grond van deze wet en op beslissingen op bezwaar tegen deze bsluiten. 

Wat is belangrijk voor het tentamen?

• Voor het tentamen is het belangrijk om ten aanzien van de wet openbaarheid bestuur allereerst de artikelen omtrent informatie op verzoek te arceren. Artikel 2 lid 1 Wob is hierbij van belang. Een bestuursorgaan verstrekt bij uitvoering van zijn taak, onverminderd het elders bij wet bepaalde, informatie overeenkomstig het geen in de Wob is bepaalt.  Uit artikel 3 lid 1 Wob volgt vervolgens dat een ieder ook om informatie kan verzoeken.  Een Wob verzoek is vormvrij, zie artikel 3 lid 2 en 4 en art 5 wob. Of het verzoek wordt ingewilligt hangt af van de inhoudelijk beoordeing van dit verzoek, dit volgt uit artikel 10 en 11 Wob. 
• Indien de Wob wordt misbruikt kan het beroep niet ontankelijk worden verklaard wegens misbruik van het recht (art. 3:13/3:15 Wb). 
• Voor het tentamen is het belangrijk om ten aanzien van de Gegevensbescherming allereerst een aantal artikelen te arceren. Art. 33 van de AVG gaat over de meldplicht van datalekken. Ook art. 2 lid 1 en art. 4 onder 7 AVG van belang voor het toepassingsbereik van de AVG.

Hoorcollegeaantekeningen 17/18

Deze collegeweek gaat over subsidies. Deze worden geregeld in titel 4.2 sinds 1998. Daarvoor stond dat in verschillende wetten geregeld, nu is er dus een uniforme regeling. Om van subsidie te spreken moet er aanspraak zijn op financiele middelen. Daarvoor hoeft dus niet ook daadwerkelijk geld overgemaakt te worden (een garantstelling is ook een subsidie). Ook moet het door een bestuursorgaan verstrekt zijn. Dit geldt dus niet voor particuliere stichtingen. De subsidie moet zich richten op bepaalde activiteiten van de aanvrager. Dat kan een tentoonstelling zijn, maar ook het nalaten van iets wordt hier tot activiteit geregeld. Een bijstandsuitkering is geen subsidie omdat die niet is gericht op bepaalde activiteiten. In de wet op de studiefinanciering staat bepaald dat studiefinanciering geen subsidie is.

Verder moet het nog anders dan als betaling voor geleverde goederen of diensten zijn. Al deze vereisten staan geregeld in art. 4:21.

Elke gemeente en ministerie heeft een eigen subsidieregeling. Dat komt omdat de overheid wilde dat er voor elke subsidie een