Naturalisatietoetsen zouden ons iets moeten kunnen vertellen over hoe moeilijk of hoe makkelijk het is voor een immigrant om het staatsburgerschap te verwerven. Wanneer er een naturalisatietoets bestaat voor een bepaald land, word dit al gauw als teken gezien dat het land gesloten is. Het wel of niet hebben van een naturalisatietoets is een aanwijzing voor de geslotenheid van het regime of als het teken van een liberaal regime. Echter, naturalisatietoetsen kunnen zowel in open als in restrictieve burgerschapsregimes bestaan. Ze zouden beïnvloed worden door het nationale zelfbeeld. Volgens Rogers Brubaker (1992) zijn de concepten van de natie zoals die worden beleefd door de maatschappij resistenter tegen veranderingen van naturalisatiebeleid. De inhoud van naturalisatietests zou gezien kunnen worden als in hoe overheden het staatsburgerschap geconceptualiseerd wordt. Daarnaast kan hieruit wellicht opgemaakt worden welke positie zij innemen in de regelgeving van religieuze en culturele variatie. Het is daarom interessant te kijken naar welk nationaal zelfbegrip gecommuniceerd wordt door de Duitse en Nederlandse naturalisatietests.

Naturalisatietests worden gezien als liberaal of onliberaal. Dit is gebaseerd op een thematische en liberaal-normatieve classificatie van de inhoud van deze tests. In dit onderzoek hebben allebei de classificaties een groot verschil aangetoond tussen de inhoud van de Duitse en de Nederlandse tests. Het is vooral moeilijk om de aan- of afwezigheid van vragen over wat goed is te interpreteren.

De Nederlandse tests was vooral thematisch gericht op publieke goederen, economie en publieke dienstverlening en niet op geschiedenis, politiek en geografie. Dit kan worden verklaard, omdat deze inburgeringstest ook wordt gebruikt voor immigranten die net aankomen en de naturalisatietoets moeten doen. Zij zouden meer baat hebben bij het leren over zaken die je in het leven tegen komt in tegenstelling tot kandidaten voor naturalisatie.

Veel mensen zagen de invoering van integratietesten die verplicht werden gesteld als het einde van het multiculturalisme en een nieuwe tijd van assimilatie. Weer anderen stonden hier sceptisch tegenover en zagen niet dat het invoeren van deze toetsen een grote verandering op zouden leveren. Nederland is immers nog steeds een van de meest multiculturele landen in Europa.

De analyse liet zien dat een groot deel van de vragen in de test een stevige publieke moraal laten zien. Het is volgens de meeste politieke partijen in Nederland erg belangrijk een stevige en duidelijke opvatting te hebben. De Nederlandse naturalisatietests richt zich echter wel erg gedetailleerd op hoe de publieke opvatting in Nederland eruit moet zien. Dit werd niet verwacht omdat multiculturalisme bevorderd zou moeten worden. Daarnaast werd dit niet verwacht omdat de multiculturele staat toebehoort aan alle burgers, en niet slechts aan een dominante groep.

Nederland heeft een sterke geschiedenis in sociaal engineering gericht op families die aan de rand van de samenleving staan. Daarna richtte de samenleving zich op etnische minderheden (Jan Rath, 1991, 1997). De vragen in de naturalisatietest over hoe het zou horen, kunnen gezien worden als de voortzetting van zulke eerdere pogingen.

De Duitse naturalisatietest is meer procedureel dan de Nederlandse. De rol van de Duitse burgerschapstest in het reguleren van het multiculturalisme is minder aanwezig, zo niet afwezig. Duitsland heeft geen sterke geschiedenis wanneer het komt tot het reguleren van minderheden en culturele verschillen. Lang is geweigerd dat het land ook een migratieland is. Daarnaast laten ideeën van Kulturnatie zien dat het geen staat is die culturele verschillen kan onderdrukken. Het laatste decennium is Duitsland meer betrokken geweest bij de regulatie van het integreren van immigranten.

Geconcludeerd kan worden dat de inhoud van naturalisatietests kunnen bestaan in zowel restrictieve als open burgerschapsregimes. Er is geen verband tussen het open of restrictief zijnde van de burgerschapsregimes en de inhoud van de tests, en of deze liberaal of niet liberaal zijn.