Inleiding staats- en bestuursrecht - B1 - Rechten - UU - Extra oefenvragen (3)

Vragen

Vraag 1

Het college van B&W van de gemeente Rotterdam wil een verbod omtrent het dragen van gezichtsbedekkende kledij en voorwerpen invoeren. De belangrijkste bepaling bevat het volgende:

“In de gemeente Rotterdam is het aan personen boven de leeftijd van 13 jaar verboden zich te vermommen of onherkenbaar te maken”.

1. Welk bestuursorgaan beschikt over de bevoegdheid om gemeentelijke verordeningen te maken?

2. Mag de gemeenteraad het gemeentelijk verbod van vraag a vaststellen?

Vraag 2

Ga ervan uit dat twee nieuwe politieke partijen aan de aankomende Tweede Kamerverkiezingen deelnemen, namelijk de 40Plus Partij en De Stem van Nederland. De laatste partij kenmerkt zich door haar populistische uitspraken. De 40Plus Partij krijgt 39 zetels en De Stem van Nederland krijgt 38 zetels in de Tweede Kamer. Zij beschikken zowel in de Tweede als de Eerste Kamer over een meerderheid. De 40Plus Partij en de Stem van Nederland vormen een nieuwe regeringscoalitie. De media zijn niet gecharmeerd van de partijen en uitten veel kritiek op de partijen. De kritiek van de media heeft als consequentie dat de regering voorstelt een wijziging aan te brengen in de Grondwet. Het voorstel betreft het afschaffen van artikelen 6 t/m 9 Gw. De wetsvoorstellen worden in de Tweede en Eerste Kamer aangenomen. Dankzij de meerderheid in de Tweede en Eerste Kamer wordt tevens in de tweede lezing – blijkens artikel 138 Gw noodzakelijk voor een herziening van de Grondwet – de tweederde meerderheid behaald. Daarna worden de wetsvoorstellen tot het afschaffen van de betreffende grondwetsartikelen door de Koning ondertekend en aansluitend volgt de contraseign van de ministers. Ten slotte vindt bekendmaking in het Staatsblad plaats en treden de bepalingen in werking.

1. Beoordeel op basis van de bovenstaande feiten of Nederland kan worden aangemerkt als een volwaardige democratische rechtsstaat.

2. Is het schrappen van de artikel 6 t/m 9 Gw genoeg om te kunnen stellen dat de godsdienstvrijheid, de vrijheid van meningsuiting, de verenigingsvrijheid en de vergader- en betogingsvrijheid zijn afgeschaft?

Vraag 3

Op basis van een nieuwe wet is de overheid expliciet bevoegdheid om privéberichten van gebruikers van sociale media in te zien. Deze wet wordt de ''Facebookwet'' genoemd. Uit de memorie van toelichting blijkt dat de wetgever met behulp van deze wet probeert terroristische aanslagen te voorkomen. Een wetenschappelijk onderzoek toont namelijk aan dat bijna alle aanslagen worden geannonceerd op een sociaal medium zoals Facebook. De wetgever tracht de burger te beschermen door sociale mediasites consequent en doelbewust door te lichten op bepaalde woorden die duiden op het plannen van terroristische aanslag.

1. Welk grondwettelijk grondrecht en welk in het EVRM beschermde mensenrecht komt door deze wet in gevaar?

2. Is toetsing van de Facebookwet aan dit grondrecht en/of aan dit mensenrecht toegestaan?

3. Beoordeel of het grondrecht en/of het mensenrecht is geschonden.

Vraag 4

De gemeente Lutjebroek staat bekend om haar waterrijke omgeving. Artikel 3 van de Algemene Plaatselijke Verordening van de gemeente Lutjebroek verbiedt het bouwen van een aanlegsteiger aan het water zonder vergunning.

1. Bepaal of tegen het onderhavige artikel beroep kan worden ingesteld bij de bestuursrechter.

2. Jochem Buitenveld heeft kortgeleden een mooie fluisterboot gekocht. Jochem wil zijn nieuwe boot graag aanleggen voor zijn huis en hiervoor wil hij een steiger bouwen. Jochem vraagt daarom een vergunning aan bij de gemeente. Zijn vergunningaanvraag wordt echter door het college van B&W afgewezen. Jochem laat het niet hierbij zitten en besluit naar de burgerlijke rechter te stappen. Bespreek de bevoegdheid van de burgerlijke rechter.

Vraag 5

Het college van B&W geeft de directeur van de Rotterdamse haven toestemming om te contracteren met derden. De overeenkomsten mogen een financiële waarde hebben van maximaal 22 miljoen euro. De directeur van de haven sluit een contract met een aannemer voor het bouwen van een nieuwe loods. Deze overeenkomst heeft een waarde van 19 miljoen euro. De aannemer vraagt kort na het sluiten van de overeenkomst faillissement aan. Er wordt een onderzoek ingesteld. De uitkomst van dit onderzoek brengt de directeur in diskrediet: het bedrijf stond erom bekend zijn afspraken niet na te komen. De directeur had dit dan ook kunnen weten. De gemeenteraad is woedend en vraagt om uitleg, omdat een groot deel van het gemeenschapsgeld terug zal vloeien in de gemeentelijke kas.

1. Wie is in casu politiek verantwoordelijk voor de transactie en dient dus verantwoording af te leggen aan de gemeenteraad?

   In eerste instantie zal de burgemeester door de gemeenteraad politiek verantwoordelijk worden gehouden voor de transactie. Voorheen zou de burgemeester hebben gevraagd om voldoende vertrouwen, opdat de directeur mandaat zou verkrijgen op grond van zijn doen en laten. De meerderheid in de gemeenteraad wil dat de burgemeester vertrekt, omdat de raad het vertrouwen heeft verloren in de burgemeester.

2. Kan de burgemeester door de gemeenteraad worden ontslagen?

Vraag 6

In de gemeente Moerdijk ligt een groot perceel al lange tijd braak. Bij besluit van 29 augustus 2014 beslist de gemeente om een fabriek op dit perceel te laten bouwen. Hoewel de fabriek zich op de wettelijk toegestane afstand van wijk A bevindt, ondervinden verschillende bewoners van wijk A hinder van de fabriek. De fabriek veroorzaakt geuroverlast en omwonenden hebben last van hun luchtwegen. Alle bestuursrechtelijke voorwaarden zijn door de overheid vervuld en voor zover zijn er geen juridische fouten gemaakt. Desondanks start een buurtcomité een procedure bij de bestuursrechter. Het comité stelt dat de verbrandingsoven van de fabriek verschillende internationaal beschermde mensenrechten aantast.

1. Nederland heeft een monistisch stelsel van doorwerking van bepalingen van internationaal recht. Geef hiervan de juridische basis en leg uit wat dit precies inhoudt.

2. Het buurtcomité voert het recht op bescherming van de gezondheid (artikel 11 Europees Sociaal Handvest) voor de Nederlandse bestuursrechter aan. Prevaleert dit artikel boven de Nederlandse rechtsregels die in strijd zijn met dat dat sociale mensenrecht?

3. Het buurtcomité meent dat artikel 8 EVRM (het recht op bescherming van het privé- en gezinsleven) is geschonden. Volgens het EHRM valt de bescherming van een gezonde leefomgeving namelijk onder de reikwijdte van artikel 8 EVRM. Kan artikel 8 EVRM ten koste van strijdige bepalingen uit het Nederlandse recht voor de Nederlandse bestuursrechter worden ingeroepen?

Antwoordindicatie

Vraag 1a

De gemeenteraad is krachtens artikel 127 Grondwet jo 147 en 149 Gemeentewet bevoegd om gemeentelijk verordeningen te maken.

Vraag 1b

De gemeenteraad is niet bevoegd, omdat de bepaling door de ondergrens zakt (HR Wilnisser visser). Er is te ruim geredigeerd. Niet alleen publieke maar ook private ruimten in Rotterdam vallen onder het verbod. De gemeentelijke regelgever mag niet treden in de bijzondere belangen van de ingezetenen.

Vraag 2a

Nederland kan wel worden aangemerkt als een democratie, omdat de wijzigingen volgens het democratisch proces zijn verlopen: de wijzigingen zijn zelf verkozen en in de herzieningsprocedure was er sprake van parlementaire steun. Nederland kan echter niet meer als rechtsstaat worden aangemerkt. De Staat verkeert zich in de hoedanigheid van wetgever. Hoewel de staat zich aan de spelregels houdt, wordt de rechtsstaatidee geschonden. In casu worden immers zeer fundamentele grondrechten afgeschaft.

Vraag 2b

Nee, want de aan de orde zijnde verdragsbepalingen moeten dan ook worden opgezegd.

Vraag 3a

Het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer, ofwel artikel 10 van de Grondwet en artikel 8 EVRM.

Vraag 3b

Toetsing van de Facebookwet aan artikel 10 van de Grondwet is gelet op het toetsingsverbod in artikel 120 Gw niet toegestaan. De Facebookwet kan wel worden getoetst aan artikel 8 EVRM, omdat rechters krachtens artikel 94 Gw bevoegd zijn om wetten die in strijd zijn met een ieder verbindende verdragsbepalingen buiten toepassing te laten.

Vraag 3c

Het inzien van privéberichten van sociale mediagebruikers door de overheid valt uiteraard onder de reikwijdte van het recht op privacy. Er dient nu gekeken te worden of de beperking van het grondrecht op privacy (artikel 10 Gw) door de Facebookwet wel/niet gerechtvaardigd is. Dit grondrecht is niet geschonden, omdat artikel 10 Gw als enige voorwaarde stelt dat de beperking bij formele wet is voorzien. In casu is de beperking inderdaad bij formele wet voorzien. Om te kunnen bepalen of er sprake is van een schending van artikel 8 EVRM, dient er te worden gekeken of de beperking bij wet is voorzien en of de beperking noodzakelijk is in een democratische samenleving in het licht van de doelcriteria uit artikel 8 lid 2 EVRM. In casu is de beperking bij formele wet voorzien. Daarnaast moet er worden nagegaan of de beperking van de privacy proportioneel is ten aanzien van het gestelde doel. Hoewel je kunt zeggen dat er alternatieven bestaan die minder vergaand zijn om het doel te bereiken, kun je ook redeneren dat de beperking proportioneel is.

Vraag 4a

Blijkens artikel 8:1 lid 1 jo. 7:1 lid Awb kan enkel tegen besluiten bezwaar worden gemaakt en daarna beroep worden ingesteld bij de bestuursrechter. Er bestaan hierop echter uitzonderingen. Voor deze uitzonderingen dien je te kijken in de artikelen 8:2 t/m 8:5 Awb. Men kan echter geen beroep instellen tegen algemeen verbindende voorschriften (artikel 8:3 sub a Awb). Dit betekent dat er tegen artikel 3 van de APV geen beroep kan worden ingesteld bij de bestuursrechter.

Vraag 4b

De burgerlijke rechter is alleen bevoegd indien Jochem meent dat het college van B&W jegens hem een burgerlijk recht heeft geschonden. Dat is bijvoorbeeld het geval wanneer het college onrechtmatig jegens een burger heeft gehandeld. Je dient dus te kijken naar het voorwerp van geschil (objectum litisleer). De objectum litisleer komt aan de orde in het arrest Guldemond/Noordwijkerhout. Je mag er zodoende van uit gaan dat de burgerlijke rechter bevoegd is.

NB: Jochem zal echter niet-ontvankelijk in zijn vordering worden verklaard. Het weigeren om een vergunning te verlenen is een besluit. Dit betekent dat er een met voldoende rechtswaarborgen omklede rechtsgang bij de bestuursrechter openstaat. HR Ambtenarenwet II is hierbij relevant.

Vraag 5a

Het college van B&W is politiek verantwoordelijk en zal dus verantwoording af moeten leggen aan de gemeenteraad (artikel 169 lid 1 Gemeentewet). Daarnaast kan de gemeenteraad individuele wethouders ter verantwoording roepen.

Vraag 5b

De gemeenteraad kan de burgemeester niet ontslaan. De Kroon benoemt en ontslaat de burgemeester bij koninklijk besluit (artikel 131 Gw). De gemeenteraad kan, door tussenkomst van de Commissaris van de Koning, de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wel een aanbeveling doen van ontslag. Dit blijkt uit artikel 61b lid 2 Gemeentewet.

Vraag 6a

De juridische basis voor het monistische stelsel in Nederland betreft een regel van ongeschreven staatsrecht. De regel werd voor het eerst in HR Grenstractaat Aken erkend. Deze regel impliceert dat internationale rechtsnormen als zodanig doorwerken in de nationale rechtsorde en dat er derhalve geen transformatie hoeft plaats te vinden.

Vraag 6b

Alleen verdragsbepalingen die ‘naar hun inhoud eenieder kunnen verbinden’ (artikel 93 van de Grondwet) prevaleren boven het interne recht. In casu wordt er een beroep gedaan op een sociaal grondrecht dat van de overheid enkel een inspanningsverbintenis vraagt (‘de partijen verbinden zich ertoe passende maatregelen te treffen’). Een sociaal grondrecht zoals in casu is niet eenieder verbindend en de Nederlandse rechter zal dit grondrecht geen voorrang geven.

Vraag 6c

De meeste bepalingen van het EVRM zijn krachtens artikel 93 Gw een ieder verbindend. Artikel 8 EVRM (het recht op privacy) en de toepasselijke jurisprudentie zijn eenieder verbindend. Op basis van artikel 8 EVRM kan de bestuursrechter conflicterend intern Nederlands recht buiten toepassing verklaren. Gebruik hierbij artikel 94 Gw.