Universiteit van Amsterdam Colleges: Constitutioneel Recht, Internationaal Publiekrecht

Internationaal publiekrecht is recht dat ontstaat tussen staten en internationale organisaties. De bronnen hiervan zijn verdragen en besluiten van internationale organisaties die daarop gebaseerd zijn, eveneens het gewoonterecht. Maakt het internationaal recht deel uit van de nationale rechtsorde? Daar zijn meerdere antwoorden op te geven. Ja, zelfs zonder specifieke omzettingshandeling wanneer we uitgaan van het monisme. Nee, tenzij internationaal recht wordt omgezet tot nationaal recht als we uitgaan van het dualisme.

Kijk voor het begrip monisme naar het arrest van de Hoge Raad Grenstractaat Aken.

In art. 93 van de GW wordt het monisme begrenst.

Wat te doen bij strijd tussen nationaal en internationaal recht?

Als het gaat om een ieder-verbindende bepaling, zie art. 94 GW, dan heeft een dergelijke bepaling voorrang op het nationale recht.

Als het niet gaat om een dergelijke bepaling en ongeschreven internationaal recht geldt er voorrang van de wet op dit internationale recht (zie het Nyugat- arrest).

Het Eu-recht is ‘ supranationaal’ want: sprake van voorrang op strijdig nationaal recht (Costa/ENEL), zelfs op de GW (Simmentahl II); vatbaar voor rechtstreekse werking t.o.v. burgers (van Gend en Loos); gemaakt door instellingen die ‘boven’ de lidstaten staan.

Wat is een ieder-verbindende bepaling?

HR; “ indien noch uit de tekst, noch uit de totstandkomingsgeschiedenis volgt dat geen rechtstreeke werking van de verdragsbepaling is beoogd, is de inhoud van die bepaling beslissend. ‘’

·         Behoeft geen nadere uitwerking door bestuur of wetgever

·         Rechtsstreeks toepasbaar door de rechter jegens de burgers.

·         Arrest Spoorwegstaking.

Voor de bronnen van EU recht, zie hieronder. 

Primair recht:

·         EU verdrag (VEU)

·         Werkingsverdrag (VWEU)

·         EU Grondrechtenhandvest

Secundair recht:

Op basis van de Verdragen

Jurisprudentie:

HvJEU

Voorbeeld: Statuut internationaal strafhof                  

“Artikel 1

Een Internationaal Strafhof (,,het Hof’’) wordt hierbij opgericht.

Het is een permanente instelling met de bevoegdheid rechtsmacht uit te oefenen over personen ter zake van de meest ernstige misdrijven van internationaal belang in de zin van dit Statuut, die complementair is aan de nationale jurisdicties in strafzaken. De rechtsmacht en werkwijze van het Hof worden geregeerd door de bepalingen van dit Statuut.”

Wetgeving EU

Cie initiatief -> EP -> Raad       -> EP ->

-- Eerste lezing ---                          Tweede lezing indien nodig geacht

De uitvoering van EU-besluiten op niveau van de EU is een taak van de Commissie. Meestal moet de uitvoering gebeuren in lidstaten: uitvoering in de lidstaten is echter meestal een taak voor de lidstaten.

Sinds het Lissabon  Verdrag van 2009 heeft het Handvest kracht van verdragsrecht, ‘primair recht’.

De EU mag alleen wat haar is opgedragen in de verdragen (legaliteit), zie hiervoor art. 5 lid 1 VEU.

Nationaal constituties

Europese Raad: staatshoofden, rechtstreeks gekozen (nationaal) en regeringsleiders (parlementair stelsel: bij gratie van nationale parlementen).

Raad: ministers (parlementair stelsel: bij gratie van nationale parlementen)

HvJEU

Meest relevante procedurevormen

·         Prejudiciële procedure over uitleg en geldigheid van EU-besluiten, zie art. 267 WEU

·         Inbreukprocedure, zie art. 259 WEU

·         Nietigheidsberoep, zie art. 263 WEU

Er zijn verschillende situaties wat betreft de vertrouwensregel. Zo kan er een ongeschreven vertrouwensregel zijn wat betreft de benoeming van individuele Cie-leden. En een negatieve regel wat betreft alleen voltallige Commissie (collectief). En een positieve regel ten opzichte van verkiezing van de Vz Commissie en benoeming van de voltallige Cie.

Zowel mondelinge als schriftelijke vragen van EP worden door de Raad en Europese Raad beantwoord. Een verdragsrechtelijke verplichting bestaat daartoe echter niet. Let op art. 239 van het WEU verdrag. Praktisch verschijnt (vz) Raad wel in het EP.

EU Verdrag art. 17 lid 8 EU, negatieve vertrouwensregel wat betreft EP en Commissie. Geldt alleen voor het collectief. Er moet gezamenlijk worden afgetreden bij motie van afkeuring van minstens tweederde van de stemmen die ten minste de helft van de leden van de EP omvat (art. 234 WEU).

Er bestaat geen referendum op Europees niveau. Wel kennen we het burgerinitiatief o EU niveau. Zie art. 10 VEU, we kennen op Europees niveau een representatieve democratie.

Belangrijkste instellingen van de Unie:

·         Europees Parlement (art. 14);

·         Europese Raad (art. 14 );

·         Raad (art. 16);

·         De Commissie;

·         Hof van Justitie.

Verdragsgoedkeuring (91 GW jo 3 e.v. RGBV)

Hetzij uitdrukkelijk (art. 4 RGBV, bij wet volgens gewone wetsprocedure), hetzij stilzwijgend (art. 5 RGBV, voorlegging aan beide kamers van verdragstekst voor 30 dagen, indien geen doorbreking van het stilzwijgen, dan wordt het verdrag goedgekeurd. Indien er wel sprake is van een dergelijke doorbreking -> uitdrukkelijke goedkeuring, dus wetsontwerp indienen enzovoort).

Als de Grondwet afwijkt van het verdrag is in andere landen eerst grondwetswijziging nodig. In Nederland is geen formele grondwetswijziging nodig. We kennen een ‘ materiële grondwetswijziging’ bij verdrag. Garantie van uitdrukkelijke goedkeuring met een tweederde meerderheid.

Europese Unie

Burgerschap van de Unie

Reis- en verblijfsrecht; kiesrecht; diplomatieke bescherming; ruimte van veiligheid, vrijheid en recht; buiten- en binnengrenzen; bevoorrechte derde landers.

Economisch recht

Non-discriminatie o.g.v. nationaliteit; vrij verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal; interne markt; sectorbeleid en monetaire unie.

En dan is er nog een Buitenlands- en veiligheidsbeleid.

Kijk hiervoor naar art. 149 in de Gemeentewet. De raad maakt de verordeningen die hij in het belang van de gemeente nodig oordeelt.

Het Gemeentebestuur kent de volgende organen:

De raad, de burgemeester , en burgemeester en wethouders. Zie art. 125 lid 1 en lid 2.

Collegejaar Collegereeks

Gebaseerd op collegejaar 2015-2016