Deze auteur heeft de volgende kritiek op de BET. Volgens de auteur is de BET vooral gebaseerd op gezond verstand en te gemakkelijke aannames over gezichtsuitdrukkingen. Er zijn binnen de theorie nog veel onopgeloste conceptuele problemen. Daarbij heeft nieuw onderzoek gewezen op allerlei feiten over gezichten en gezichtsuitdrukkingen, en de BET zou moeten worden herziend. Er zou ook moeten worden gekeken niet naar-emotionele aspecten van gezichtsuitdrukkingen. Tot slot zou er onderscheid moeten worden gemaakt tussen de gezichtsuitdrukking, en de interpretatie van die gezichtsuitdrukking.

De gezichtsuitdrukking

Er bestaan verschillende categorisaties van gezichtsuitdrukkingen. De meeste zijn echter gebaseerd op zeer overdreven gezichtsuitdrukkingen. Wanneer we kijken naar wat de gezichtsuitdrukking veroorzaakt, gaat de BET simpelweg uit van een causaal verband tussen emotie en gezichtsuitdrukking. Het is zo simpel als “geluk doet je lachen” en “pijn doet je huilen”. Er is echter maar weinig bewijs voor dit causale verband. Er zijn heel veel oorzaken die het gezicht doen bewegen, zoals reflexen, zintuigen, en sociale interacties.

De interpretatie van de gezichtsuitdrukking

De BET neemt aan dat mensen emoties bij anderen herkennen. Dit wordt door hen ook wel emotion recognition genoemd. Deze aanname is gebaseerd op studies waarmee personen een bepaalde emotie moeten koppelen aan een bepaalde gezichtsuitdrukking op een foto. Er zijn echter grote methodologische problemen met deze onderzoeken. Ten eerste zouden de resultaten het gevolg kunnen zijn van slecht onderzoeksontwerp (e.g. overdreven gezichtsuitdrukkingen). Ten tweede wordt de gezichtsuitdrukking uit de context gehaald, terwijl men normaal gesproken ook de context gebruikt om de gezichtsuitdrukking te interpreteren. Wat de BET herkenning noemt, kan beter interpretatie worden genoemd. Deze interpretatie wordt beïnvloedt door allerlei factoren, zoals de interesses en motieven en emotionele staat van degene die de gezichtsuitdrukking interpreteert.

Universaliteit

De BET gaat uit van universaliteit van herkenning. Dit betekent dat de basis emoties door iedereen gemakkelijk kunnen worden herkend, ongeacht de cultuur, taal, of opleiding van degene die de gezichtsuitdrukking interpreteert. Er zijn echter wel culturele verschillen gevonden.

Minimale universaliteit

De auteur stelt minimale universaliteit voor. Mensen maken simpele interpretaties van anderen (e.g. is die ander boos of blij?). Vooral als kinderen maken mensen eerst zeer gemakkelijke indelingen van emoties. Maar naarmate kinderen ouder worden, wordt er ook meer gecategoriseerd. Het is dan niet boos versus blij, maar boos omdat ze geen snoepje krijgen versus boos omdat mama niet luistert. Uiteindelijk ontstaan er heel veel verschillende emotionele concepten, die zeker niet gelijk zijn voor alle individuen, talen, en culturen.

Alternatieven

Twee voorbeelden van alternatieven zijn de behavioral ecology view van Fridlund en de appraisal theories van Ortony en Turner. De auteur stelt zelf een alternatief voor. Emotie zou niet moeten worden gezien als een wetenschappelijke term. Het is beter om een bepaald moment of periode als emotioneel te benoemen. Deze periodes bestaan uit veranderingen in bepaalde component processen, zoals periferische fysiologische veranderingen en subjectieve ervaringen. Geen van deze is op zichzelf een emotie. Ook zijn de op zichzelf niet vereist of voldoende om een emotionele periode tot stand te brengen. Elk component heeft zijn eigen semi-onafhankelijke causale proces.

Het effect van taal op de keuzes die mensen maken

Stel je voor dat er een Aziatische ziekte is uitgebroken, waaraan 600 mensen zullen sterven wanneer er niks wordt gedaan. Er kan een medicijn worden gemaakt wat in ieder geval 200 levens redt, of een medicijn waarbij de kans 1/3^e is dat iedereen wordt gered en 2/3^e dat niemand wordt gered. Stel nu datzelfde verhaal, maar dan omschreven in termen van verliezen: bij A gaan in ieder geval 400 mensen dood, bij B is de kans 1/3^e dat niemand dood gaat en 2/3^e dat iedereen dood gaat. Wanneer een verhaal in termen van verliezen is omschreven kiezen mensen vaak voor een risico en wanneer een verhaal in termen van winst is omschreven kiezen ze voor een zekere optie. Dit geldt ook wanneer de verschillende opties in beide verhalen tot hetzelfde resultaat leiden (A leidt altijd tot 200 doden, B leidt altijd tot een mogelijkheid dat iedereen dood gaat of iedereen overleeft). De logica stelt dat mensen dezelfde keuze maken en dat de verwoording van een situatie en de opties daarin geen invloed zou moeten hebben. Waarom kiezen mensen dan toch voor andere opties?

Mensen reageren anders wanneer verhalen worden omschreven in termen van verliezen dan wanneer verhalen worden omschreven in termen van winst dit wordt het loss-versus-gain effect genoemd. Wanneer er moet worden gekozen tussen positieve uitkomsten, kiezen mensen meer voor een zekere optie. Mensen zijn meer geneigd tot het nemen van risico’s wanneer er wordt gekeken naar mogelijke verliezen. Na dit onderzoek zijn er veel meer voorbeelden ontdekt waarbij de formulering een sterke invloed heeft. Naast dit loss-versus-gain effect kunnen mensen ook in een bepaalde richting gestuurd worden aan de hand van een default optie. Dit is een onuitgesproken optie die mensen krijgen wanneer zij géén keuze maken. Mensen hebben geen sterke voorkeuren of waarden, maar vormen deze aan de hand van de vragen die worden gesteld of de opties die worden voorgelegd.

Winsten en verliezen

Keuzes die logisch gezien aan elkaar gelijk zijn, hoeven dat psychologisch niet te zijn. In de prospect theorie wordt de relatie tussen het objectieve en het subjectieve in relatie tot winst en verlies bekeken. De mate van geluk wordt niet in een lineaire relatie vergroot met de mate van winst. De subjectieve staat van iemand verbeterd een stuk langzamer dan de objectieve winst totdat er een situatie ontstaat waarbij er nauwelijks een verandering is in iemands tevredenheid. Dit heet in economische termen ‘dismishing marginal utility’. Dit betekent bijvoorbeeld dat het redden van 600 levens niet 3 keer zo goed voelt als het redden van 200 levens. Het risico nemen om alle 600 levens te redden voelt psychologisch daarom als een slechte gok. Wanneer het gaat om de negatieve kant, het aantal doden, verdwijnen de veranderingen in iemands psychologische staat wanneer de situatie slechter wordt. Het verliezen van 600 levens voelt op die manier niet drie keer zo slecht aan als het verliezen van 200 levens. Het risico nemen om niemand te verliezen voelt daarom aan als een goede psychologische gok. Bij de prospect theorie hoort ook dat mensen zich slechter voelen over een verlies dan dat ze zich goed voelen over een winst. Mensen richten op het verminderen van verlies werkt dus meer motiverend dan het richten op de zekerheid op winst.

De kracht van stilte

Een andere machtige manier van beïnvloeden is door iets ongezegd te laten. Dit kan beschreven worden aan de hand van orgaandonaties. Wanneer mensen actie moeten ondernemen om géén donor te zijn, staat 90% van de mensen ingeschreven als donor.

Wanneer mensen zich kunnen aanmelden als donor in plaats van dat ze automatisch staan ingeschreven, is maar 25% van de mensen donor. De verzuim-optie is in beide gevallen tegenovergesteld aan elkaar. De invloed hiervan is zo groot door de onoplettendheid van mensen. Mensen kunnen niet overal aandacht aan besteden. Ook nemen mensen aan dat de optie waar ze niks voor hoeven doen de beste en aangeraden optie is. Beleidsmakers kunnen mensen zo een richting op sturen die hun welzijn vergroot.

Matchmaker

Een derde grote invloed van het maken van een keuze is de context. De aantrekkelijkheid van een optie wordt ook bepaald door waar de optie mee vergeleken wordt. Wanneer een broodmachine 275 euro kost, lijkt dit misschien veel. Wanneer er daarna echter een meer luxe variant op de markt komt die 475 euro kost, wordt de eerste machine (van 275 euro) ineens een stuk meer verkocht. Dit komt doordat de duurdere broodmachine de oude versie een hele goede deal laat lijken. Een goed gestructureerde vraag kan op die manier een project met weinig prioriteit meer in de aandacht brengen bij mensen. Een groot kader kan juist weer leiden tot verminderde aandacht. Door dit te controleren kan de publieke opinie erg gestuurd worden.

Ware leugens

Weten mensen wel wat ze willen? Deze vraag komt naar voren uit de voorgaande invloeden. Mensen zien zichzelf als rationeel en denken dat ze de beste optie kiezen. Onderzoek laat echter iets anders zien. Het is dus erg moeilijk om de echte waarden en voorkeuren van mensen te leren kennen.

Toepasbaarheid en toegankelijkheid

Vaak kan input in meerdere, verschillende categorieën worden gecodeerd, elk met andere implicaties. Als gevolg hiervan kan dezelfde input soms heel anders geïnterpreteerd worden. Wanneer een stimulus in een bepaalde categorie gecodeerd moet worden, moet de categorie toepasbaar en toegankelijk zijn. Toepasbaarheid houdt in dat de categorie potentieel gebruikt moet kunnen worden om betekenis te geven aan de stimulus. Toegankelijkheid of beschikbaarheid verwijst naar de moeite waarmee voorafgaande kennis opgehaald kan worden uit het geheugen. Toegankelijkheid en toepasbaarheid zijn logisch onafhankelijk.

Frequentie, recency & priming

Twee algemene principes beïnvloeden de toegankelijkheid van voorafgaande kennis: frequentie en recency. Ten eerste wordt informatie die net gebruikt is sneller opgehaald dan informatie die veel langer geleden gebruikt is (recency). In de tweede plaats is informatie die vaak gebruikt wordt eenvoudiger op te halen dan informatie die niet vaak gebruikt wordt (frequentie). Het recency principe komt duidelijk naar voren in priming experimenten, waarbij recent geactiveerde categorieën toegankelijkheid versterken. Priming kan gezien worden als informatie activatie, waardoor de informatie eerder gebruikt zal worden in de verdere verwerking. Een van de bekendste priming experimenten is dat van Higgins, Rholes en Jones (1977). Participanten moesten een target persoon, Donald, beoordelen op basis van een ambigue beschrijving. Voorafgaand aan die taak kregen ze een lijst met woorden te zien, waarvan sommige woorden toepasbaar waren op de beoordeling van Donald, op een positieve of negatieve manier. Alleen de toepasbare woorden werden gebruikt om een oordeel te vormen. Het oordeel was positief wanneer deze woorden positief waren, en negatief wanneer de woorden negatief waren.

Een belangrijke assumptie van primingonderzoek is dat individuen niet zoeken naar bepaalde categorieën die relevant zijn voor het coderen van een bepaalde stimulus input. Vanwege capaciteitsbeperkingen kunnen individuen niet alle categorieën nagaan; ze moeten het zoekproces afkappen (truncate the search process) wanneer ze een toepasbare categorie gevonden hebben. De mate waarin gezocht wordt hangt af van de verwerkingscapaciteit en motivatie van individuen. Ze gebruiken cognitieve mechanismen die simplificatie van het benodigde proces toestaan en een hoge mate van efficiëntie en adaptieve waarde hebben.

Opslaan en ophalen

Individuen kunnen de gecodeerde informatie gebruiken voor de onmiddellijke situatie, maar ook in latere situaties. Om informatie opnieuw te kunnen gebruiken, moet het worden opgeslagen in het geheugen. Hoe meer een individu denkt aan bepaalde informatie, hoe waarschijnlijker het wordt opgeslagen in het geheugen. Aandachttrekkende informatie wordt bijvoorbeeld eerder opgeslagen en opgehaald dan andere informatie. In de tweede plaats coderen individuen vaak hun codering van de stimulus input, en niet te stimulus zelf (zie box 2.2). Informatie moet zo efficiënt mogelijk worden opgeslagen, zodat het later zo snel mogelijk weer kan worden opgehaald als de informatie nodig is. De verwerkingsdoelen en voorafgaande kennis dragen bij aan de opslagprocessen. De werking van deze verwerkingsdoelen komt naar voren in onderzoek van Hamilton, Katz en Leirer (1980; zie boek blz. 40).

De invloed van voorafgaande kennis op opslagprocessen

Individuen hoeven niet altijd passende kennisstructuren te creëren: ze kunnen uitgaan van hun voorgaande kennis, die al een kennisstructuur biedt. Wanneer er al zo’n kennisstructuur aanwezig is, is het voldoende om een link te leggen met de kennisstructuur, in plaats van het opnieuw opslaan van informatie. Consistente informatie kan hierdoor eenvoudiger en preciezer worden opgehaald. Tegenover dit voordeel staat het nadeel van intrusion errors, waarbij een individu algemene kennis gebruikt om informatie te reconstrueren terwijl dit geen deel uitmaakte van de gegeven informatie. Inconsistente informatie kan niet worden gereconstrueerd aan de hand van voorafgaande kennis. Dit betekent niet dat inconsistente informatie verloren gaat. Inconsistente informatie vraagt over het algemeen meer aandacht, en individuen gebruiken meer verwerkingsbronnen om hiermee om te kunnen gaan. Hoe meer individuen aan iets denken, hoe eerder het opgehaald zal worden, omdat er voldoende verwerkingsbronnen waren tijdens het coderen en opslaan. Consistente en inconsistente hebben dus allebei ophaalvoordelen, maar om verschillende redenen. De verschillende thema’s die in het begin van het hoofdstuk zijn beschreven komen ook hierin terug: opslag en ophalen hangt af van voorafgaande kennisstructuren (thema 1) en de hoeveelheid verwerking (thema 3). Bovendien komt opnieuw de adaptieve waarde van menselijke cognitie naar voren: individuen simplificeren hun processen waar mogelijk (consistente informatie) en gebruiken meer verwerkingsbronnen waar nodig (inconsistente informatie).

Verdere verwerking, inferenties, oordelen en beslissingen

Om aan de verwachtingen van de sociale wereld te voldoen moeten individuen informatie, na het coderen en ophalen van informatie, verder verwerken. Ze moeten inferenties, oordelen en beslissingen maken. Het is soms lastig om onderscheid te maken tussen deze processen. Ze delen hun constructieve kwaliteit, en vooral in deze processen komt naar voren hoe individuen gebruik maken van informatie die niet gegeven was.

Een belangrijke vorm van inferentie is de manier waarop individuen algemene disposities afleiden op basis van specifieke gedragingen. De neiging om gedrag van anderen toe te wijzen aan disposities in plaats van situationele factoren wordt ook wel de fundamentele attributiefout genoemd. Het overwegen van situationele factoren vraagt om extra verwerkingsbronnen, die individuen soms niet willen of kunnen inzetten. In het algemeen kunnen inferenties ook worden gezien als oordelen, die soms worden beschouwd als het eindpunt van de opeenvolging van informatieverwerking. Oordelen zijn lastig te onderscheiden van beslissingen, en veel onderzoekers weerhouden zich ervan om een onderscheid te maken. Een mogelijk verschil is dat oordelen meestal laten zien dat een individu het target een locatie toewijst langs een bepaalde dimensie of continuüm, terwijl beslissingen vaak inhouden dat individuen een keuze maken uit twee of meer opties. Dit verschil wordt verzwakt wanneer oordelen worden gezien als een selectie van verschillende alternatieven van de onderliggende dimensie.

Het selecteren, wegen en integreren van informatie

Het oordeel van een individu verwijst naar de inhoud van de informatie die in gedachten komt wordt wanneer het oordeel wordt gevormd. Aan de ene kant bevat deze informatie voorafgaande kennis uit het geheugen, en aan de andere kant de stimulus input van de situatie. Ook de beoordelingsprocessen worden sterk beïnvloed door verwerkingsbeperkingen. Omdat individuen capaciteitsbeperkingen hebben wordt niet alle informatie overwogen of opgehaald; in plaats daarvan gaan ze uit van een subset van informatie die gevormd wordt door het afkappen van het zoekproces wanneer relevante informatie gevonden is. De recency en frequentie principes beïnvloeden welke informatie gebruikt wordt. Ook nu kunnen individuen in meerdere of mindere mate informatie verwerken (thema 3) afhankelijk van de persoonlijke relevantie en beschikbare verwerkingsbronnen. Beperkingen in motivatie en capaciteit zorgen voor een stijging van de invloed van stereotypes op de impressies van individuen over andere personen. Bovendien kan uit worden gegaan van perifere cues, zoals de aantrekkelijkheid van een spreker. In hoofdstuk E wordt uitgebreid beschreven hoe mensen informatie selecteren, wegen en integreren (zie ook box 2.3).

Heuristieken als oordeel-short cuts

Vaak is het selecteren, wegen en integreren van informatie een complexe taak, zelfs als mensen dit simplificeren door de zoektaak af te kappen. Om met deze complexiteit om te kunnen gaan maken individuen gebruik van heuristieken. De meest prominente heuristieken werden geïntroduceerd door Tversky en Kahneman (1973). Een voorbeeld van een heuristiek is de beschikbaarheidheuristiek, waarbij individuen hun oordelen niet alleen baseren op de inhoud van de geactiveerde informatie, maar ook op de eenvoud waarmee deze informatie in je gedachten komt. De assumptie achter deze heuristiek is dat wanneer exemplaren van een categorie makkelijk in je gedachten komen, er hier ook veel van zullen zijn. Over het algemeen zijn heuristieken accuraat, maar niet altijd. Heuristieken komen uitgebreider aan bod in hoofdstuk D.

De selectie van een gedragsrespons

Een belangrijk idee uit de sociale cognitie houdt in dat het gedrag van individuen gebaseerd is op hun interne representaties van hun sociale wereld; op hun inferenties, oordelen en beslissingen. Deze gedragsrespons kan verschillende vormen aannemen. In de eerste plaats kunnen individuen hun oordelen direct communiceren naar andere personen. Dit kan de interactie tussen individuen versterken.

Bovendien kunnen individuen direct feedback krijgen en hun wereldbeelden vergelijken, wat een ondersteuning kan zijn van hun zelfbeeld of de accuraatheid van de informatie. In de tweede plaats vormen interne beslissingen en oordelen de basis voor het hele spectrum van gedrag. De gecommuniceerde oordelen en gedragingen komen niet altijd overeen met de interne representatie van het te beoordelen target. Bovendien nemen individuen ook andere aspecten van de situatie me, afgezien van het target, zoals sociale normen. De interactie tussen sociale normen en attitudes komt naar voren in theorie van gepland gedrag van Fishbein en Azjen (1974;1980). Attitudes beïnvloeden meestal het gedrag, maar kunnen soms overstemd worden door sociale normen.

Attitude

Een attitude is een evaluatie van een object of een gedachte. Een attitude object kan van alles zijn, zoals een ding, een persoon, groepen, of ideeën. Niet iedereen is het eens met deze definitie, en in de wetenschappelijke wereld bestaat er een heel spectrum van definities. Aan de ene kant van dit spectrum gelooft men dat attitudes stabiele entiteiten zijn, die zijn opgeslagen in het geheugen. Dit wordt ook wel de ‘stable-entity view’ genoemd. Aan de andere kant van het spectrum gelooft men dat attitudes tijdelijke beoordelingen zijn, die in het moment worden geconstrueerd op basis van de informatie die op dat moment beschikbaar is. Dit noemt men de constructionistische benadering. Tussen deze twee uitersten bestaan er nog allerlei gematigde benaderingen.

‘Stable-entity view’

We bespreken nu twee modellen die zich aan deze kant van het spectrum bevinden. Beide modellen beschouwen attitudes als lange termijn geheugen structuren. De eerste is de MODE. Dit staat voor ‘Motivation and Opportunity as Determinants’. Volgens dit model is de representatie van een object verbonden aan een globale evaluatie. Het tegenkomen van dit object, laat de globale evaluatie naar voren komen aan de hand van een associatieve link. Een ander voorbeeld is het MCM. Dit staat voor ‘Meta-Cognitive Model’. Dit model is te vergelijken met de MODE, maar bevat daarnaast ook de mogelijkheid dat een object is verbonden aan meer dan één evaluatie met variërende associatieve kracht.

Constructionistische benadering

Aan deze kant van het spectrum worden attitudes gezien als evaluatieve beoordelingen die worden geconstrueerd in het moment en zijn gebaseerd op de op dat moment beschikbare informatie. Een voorbeeld van een model aan deze kant van het spectrum is het APE, dat staat voor ‘Associative-Propositional Evaluation’. Beide benaderingen hebben sterke en zwakke punten. Er is veel bewijs dat evaluatieve beoordelingen beïnvloed worden door de context, maar er is ook bewijs dat veel attitudes stabiel zijn door de tijd heen en in veranderende contexten. Toekomstig onderzoek zou beide benaderingen moeten combineren, en rekening moeten houden met zowel de stabiele aspecten als de variabele aspecten van attitudes.

Het meten van attitudes

De meest gebruikte methode voor het meten van attitudes is zelfrapportage. Hierin wordt een respondent direct gevraagd om een attitude object te evalueren door middel van een numerieke respons. Deze methode gaat er van uit dat mensen bereid zijn en in staat zijn om precies aan te geven wat hun attitude is. Dit is helaas niet het geval. Mensen zijn zich niet altijd bewust van hun attituden en soms willen ze liever hun werkelijke attitude niet aangeven. Als gevolg van deze problemen zijn nieuwe methoden geïntroduceerd om impliciete attitudes te meten. De meest populaire zijn de ‘implicit association test’ en de ‘evaluative priming task’. Het onderliggende idee bij deze methoden is dat evaluatieve associaties in de gedachten van de observeerder verschillende niveaus van interferentie veroorzaken. Door het meten van de verschillen in response tijden worden de impliciete attitudes gemeten.

Studies die gebruik hebben gemaakt van zowel impliciete als expliciete methoden hebben gemengde resultaten opgeleverd. In sommige studies hadden beide methoden parallelle verandering, terwijl in andere studies er wel impliciete attitudeverandering was, maar geen expliciete attitudeverandering.

Attitudeverandering

De auteurs van dit artikel volgen een gematigde attitude benadering. Volgens hen gaat attitude verandering zowel over het terughalen van opgeslagen informatie, als om het overwegen van nieuwe evaluatieve informatie. Het heeft daarom ook geen zin om een onderscheid te maken tussen attitudeformatie en attitudeverandering. Want wanneer iemand een attitude verandert, kan men ook zeggen dat er tegelijkertijd een nieuwe attitude wordt geformeerd. Een voorbeeld binnen dit idee is dat oude attitudes worden opgeslagen in het geheugen terwijl nieuwe attitudes worden gevormd. Hierdoor kunnen er binnen een persoon meerdere attitudes zijn tegenover een object. Deze attituden kunnen elkaar ook tegenspreken, ook al is de persoon zich daar misschien niet van bewust. Of soms zijn mensen zich daar wel van bewust, en zijn ze simpelweg en openlijk ambivalent over een bepaald object. Een ander voorbeeld van dit idee van meerdere attitudes is het PAST-model. Dit staat voor ‘Past Attitudes are Still There’. Volgens dit model vergaan oude attitudes niet. Ze blijven bestaan binnen de persoon, maar worden door de persoon zelf als ‘verkeerd’ gelabeld.

Conceptuele overeenkomsten en verschillen tussen impliciete en expliciete attitudeverandering

Volgens het ‘Elaboration Likelihood Model’ kunnen verschillen tussen impliciete en expliciete attituden worden verklaard door de vatbaarheid van de verschillende methoden voor sociaal wenselijke antwoorden. Volgens dit model wordt attitude-relevante informatie verwerkt door hoge of lage niveaus van effort. Een hogere mate van effort leidt tot langer durende verandering in expliciete attituden. Uit onderzoek is gebleken dat impliciete attituden kunnen worden beïnvloedt door de hoeveelheid denken, net als bij de expliciete attituden.

‘Associative-Propositional Evaluation’

Volgens het APE-model zijn attitudes geworteld in twee typen mentale processen, namelijk associatieve evaluaties en propositioneel redeneren. De associatieve evaluaties zijn de basis van impliciete attitudes, en propositioneel redeneren is de basis van expliciete attitudes.

Associatieve evaluaties worden automatisch geactiveerd wanneer men geconfronteerd wordt met een relevante stimulus. Afhankelijk van de context worden verschillende associatieve patronen, en daardoor verschillende automatische evaluaties, geactiveerd. Veranderingen in de impliciete attituden zouden het gevolg zijn van veranderingen in de stimulus of veranderingen in de associatieve structuur. Propositioneel redeneren wordt gezien als de basis van expliciete attitudes. Deze evaluaties zijn gebaseerd op syllogistische inferenties over propositionele informatie die relevant is voor de evaluatie. Deze inferenties vinden plaats in een reflectief systeem dat gebruikt maakt van inputs uit een associatieve opslag en deze omzet naar proposities. Deze proposities worden dan gecheckt voor hun validiteit door syllogistisch redeneren. Een propositie is valide wanneer deze consistent is met andere proposities die relevant zijn voor deze evaluatiesituatie.

De transformatie van associatieve evaluaties naar proposities kan verklaren hoe een verandering in impliciete attitudes kan leiden tot een verandering in expliciete attitudes (en andersom). De validiteit van evaluatieve propositie kunnen wel of niet overeenkomen met de evaluatieve implicaties van associaties. Dit kan leiden tot een verschil in impliciete en expliciete attitudes. Ter voorbeeld worden er twee mogelijkheden van indirecte beïnvloeding besproken. Ten eerste zou er een indirecte invloed kunnen zijn van informationele input op propositioneel redeneren, dat wordt gemedieerd door een directe invloed op associatief redeneren. Ten tweede zou informationele input een indirecte invloed kunnen hebben op associatief redeneren, welke wordt gemedieerd door een directe invloed op propositioneel redeneren.

Een verandering in het propositioneel redeneren hoeft niet perse een direct effect te hebben op de expliciete attitudes, maar kunnen alsnog een indirect effect hebben op impliciete attitudes. Bijvoorbeeld doordat mensen zichzelf in een onderzoek graag goed willen presenteren.

Evaluatief conditioneren kan worden omschreven als een geobserveerde verandering in de voorkeur (‘liking’) van een stimulus, als gevolg van het paren van die stimulus met een andere stimulus. Het herhaald paren van een positieve of negatieve ongeconditioneerde stimulus (US) met een neutrale geconditioneerde stimulus (CS) leidt tot positievere evaluaties van de CS.

Er zijn twee typen modellen voor evaluatief conditioneren. De eerste zijn associatie formatie modellen. Deze gaan uit van een automatisch proces waarbij een associatie wordt gemaakt tussen de US en de CS, waarbij de waarde van de US wordt gekoppeld aan de CS. Je zou daarover kunnen zeggen dat de nieuwe evaluatie van de CS is gebaseerd op een mistoekenning van een waarde aan de verkeerde stimulus. De tweede zijn propositionele modellen. Deze stellen dat associatieve verbanden niet kunnen worden gevormd zonder de bewuste toekenning van de waarde. De wetenschappelijke onderzoeksresultaten hierover zijn gemengd.

Lichamelijke staten en attitudeverandering

Er bestaat een neurale basis die een verband legt tussen attituden en fysieke perceptie, lichaamsreacties, en bewegingen. Een voorbeeld van dit verband is warmte. Participanten die een warme kop vast hadden gehouden, beoordeelden de andere persoon hoger op kwaliteiten die gerelateerd waren aan warmte (zoals generositeit en zorgzaamheid). Het idee is dat de fysieke ervaring van het vasthouden van de warme kop het concept van warmte toegankelijker maakt buiten het bewustzijn van de participant om.

‘Persuasion’

‘Persuasion’ kan worden omschreven als de formatie of verandering van attitudes als gevolg van informatie verwerking in reactie op een bericht over het attitude-object. Het wetenschappelijk onderzoek in de jaren tachtig en negentig werd vooral gedomineerd door twee dual-process modellen, te weten het ‘Elaboration Likelihood Model’ en het ‘Heuristic-Systematic Model’. Later werd aan deze modellen ook het uni-model toegevoegd. Een van de kernpunten in het debat over duaal- versus enkelproces modellen is de vraag of bepaalde specifieke informatietypen conceptueel kunnen worden verbonden aan kwalitatief verschillende procestypen.

Ook al is er bewijs gevonden dat een bepaalde variabele verschillende rollen kan spelen binnen persuasion, toch stelt het unimodel dat er geen theoretisch relevant verschil is tussen informatietypen. Het model stelt dat elk persuasive bewijs varieert op een continuüm van verwerkingsmoeilijkheid. Bewijs dat makkelijker te verwerken is heeft een grotere kans op het beïnvloeden van attitudes op lagere verwerkingsniveaus. En bewijs dat moeilijker te verwerken is, heeft hogere niveaus van procesverwerking nodig om attitudes te kunnen beïnvloeden.

De twee benaderingen kunnen echter ook worden geïntegreerd. Zo zijn ze het er allemaal over eens dat de cognitieve activiteiten van de berichtontvanger in kaart kunnen worden gebracht op een continuüm van verwerkingsinspanning. Daarnaast zijn ze het er ook over eens dat vroege informatie het verwerken van volgende informatie kan vertekenen. Zo stelt het unimodel dat vroege informatie de toegankelijkheid van bepaalde inferenties kan verhogen, die vervolgens gaan gelden als een basis voor het interpreteren van de nieuwe informatie.

Additiviteit, attenuation, bias, en contrast

Binnen het framework van het Heuristic-Systematic Model hebben wetenschappers meer gevarieerde assumpties voorgesteld over de interactie tussen het heuristische en systematische informatieverwerking. Deze zijn de additiviteit hypothese, de attenuation hypothese, de bias hypothese, en de contrast hypothese:

• Volgens de additiviteit hypothese hebben zowel heuristische cues als berichtargumenten onafhankelijk invloed op attitudes.

• Volgens de attenuation hypothese kan systematisch procesverwerking zorgen voor meer bewijs met betrekking tot de validiteit van het bericht.

• Volgens de bias hypothese is de interpretatie van gemengde berichten geassimileerd aan de initiële cue-based inferenties. Ondubbelzinnige berichten hebben niet te maken met deze assimilatie.

Volgens de contrast hypothese kunnen argumenten tegen cue-based verwachtingen worden geïnterpreteerd, wanneer deze verwachtingen elkaar duidelijk tegenspreken.

Sommige wetenschappers hebben voorgesteld dat interactieve effecten van de bias- of contrasttype vereisen dat vroege informatie op een bepaalde manier is gerelateerd aan de volgende informatie, terwijl er sprake zou moeten zijn van additieve effecten wanneer er geen relatie is tussen beide typen informatie. Deze ‘relatie’ tussen eerste en latere informatie houdt in dat de eerste informatie bepaalde inferenties moet activeren, die vervolgens worden gebruikt als input om de kwaliteit van de volgende informatie te beoordelen.

Metacognities en persuasion

Metacognities zijn de gedachten van mensen over hun eigen cognitieve reacties als gevolg op een persuasief bericht. Deze metacognities hebben vooral veel invloed wanneer men gemotiveerd is en de verwerkingsmogelijkheid heeft. De effecten van persuasion zouden niet alleen worden gedefinieerd door de waarde van de eerste cognitieve reacties, maar ook door het vertrouwen dat men heeft in deze cognities. Dit wordt ook wel de moderation hypothese genoemd.

Gevolgen van attitudes

Attitudes beïnvloeden het verwerken van informatie. Als een persoon vooral informatie van hoge kwaliteit wil selecteren, en daarbij een attitude-congruente bias heeft in de perceptie van de informatiekwaliteit, kan dat leiden tot een selectieve blootstelling aan informatie. In de sociale interacties zorgen mensen dat hun berichten zijn afgestemd op de attitudes van de mensen die luisteren, waardoor men uiteindelijk te maken krijgt met biased recall en biased evaluation. Attitudes beïnvloeden ook het gedrag van mensen. Met name impliciete attitudes voorspellen spontaan en ongecontroleerd gedrag. Terwijl expliciete attitudes vaker doelbewust en gecontroleerd gedrag voorspellen.

Een simpele definitie van coöperatie is dat het ene individu kosten betaalt, zodat een ander een voordeel ontvangt. Kosten en baten worden gemeten in termen van reproductief succes, waarbij reproductie zowel cultureel als genetisch kan zijn. In een goed gemengde populatie, waarin ieder individu een even grote kans heeft om te interacteren en concurreren met ieder ander individu, geeft natuurlijke selectie de voorkeur aan defectie boven coöperatie. In een populatie met zowel coöperatoren als defectoren, hebben de defectoren een hogere ‘fitness’. Selectie vermindert daarom het aantal coöperatoren, tot de populatie geheel uit defectoren bestaat. Voor coöperatie is een mechanisme voor de evolutie van coöperatie noodzakelijk. Een dergelijk mechanisme is een interactiestructuur, waardoor de voorkeur wordt gegeven aan coöperatie boven defectie. Er zijn vijf van deze mechanismen: directe wederkerigheid, indirecte wederkerigheid, ruimtelijke selectie, multiniveau selectie en familieselectie.

Directe wederkerigheid

Directe wederkerigheid ontstaat als twee individuen elkaar herhaaldelijk ontmoeten. Omdat zijn herhaaldelijk interacteren, kunnen zij voorwaardelijke strategieën gebruiken, waarbij gedrag afhangt van eerdere uitkomsten. Directe wederkerigheid kan tot de evolutie van coöperatie leiden als de kans op een andere interactie hoog genoeg is. Het kan dan zijn dat je vandaag coöpereert en in het nadeel bent, om morgen de wederkerige coöperatie van de ander te verdienen. Een voorbeeld van een succesvolle strategie is ‘tit-for-tat’ waarbij je de eerdere zet van de tegenstander kopieert. Een ander voorbeeld is de ‘win-stay lose-shift’ strategie: je verandert de handeling na het ervaren van exploitatie of wederkerige defectie.

Indirecte wederkerigheid

Er is sprake van indirecte wederkerigheid als er binnen een populatie herhaaldelijke ontmoetingen zijn en deze worden geobserveerd of achterhaald door derde partijen. Informatie over ontmoetingen kan verspreid worden door communicatie, waardoor de reputaties van de deelnemers worden beïnvloed. Individuen kunnen voorwaardelijke strategieën gebruiken, waarbij de beslissing wordt gebaseerd op de reputatie van de ontvanger. Coöperatie is kostbaar, maar leidt tot de reputatie dat je behulpzaam bent, wat de kans vergroot dat je hulp van anderen ontvangt. Een strategie voor indirecte wederkerigheid bestaat uit een sociale norm en een actieregel. De sociale norm specificeert hoe reputaties worden geüpdatet volgens interacties tussen individuen. De actieregel specificeert of coöperatie wel of niet verstandig is, gegeven de beschikbare informatie over de ander. Indirecte wederkerigheid leidt tot de evolutie van coöperatie als de kans op het kennen van iemands reputatie groot genoeg is.

Ruimtelijke selectie

Als populaties gestructureerd in plaats van willekeurig gemengd zijn, hoeft gedrag niet te worden gebaseerd op eerdere uitkomsten. Omdat individuen interacteren met degenen die dicht bij hen staan, kunnen coöperatoren clusters vormen. Coöperatoren interacteren vaker met andere coöperatoren, waardoor ze grotere resultaten kunnen boeken dan defectoren.

De populatiestructuur specificeert wie met wie interacteert om winst te behalen en wie met wie concurreert voor reproductie. Populatiestructuur kan geografische verdeling of sociale netwerken representeren en kan statisch of dynamisch zijn. Populatiestructuur kan ook worden geïmplementeerd door middel van label-gebaseerde coöperatie, waarbij interactie en coöperatie worden bepaald door arbitraire labels. In dit geval is clustering niet letterlijk ruimtelijk, maar vindt dit plaats in de ruimte van fenotypes.

Multiniveau selectie

Er is sprake van multiniveau selectie als er niet alleen sprake is van competitie tussen individuen in een groep, maar ook competitie tussen groepen. Het is mogelijk dat defectoren binnen groepen winnen, maar dat groepen van coöperatoren het winnen van groepen defectoren. Een dergelijk proces kan leiden tot de selectie van coöperatoren.

Familieselectie

Er is sprake van familieselectie als er sprake is van voorwaardelijk gedrag op basis van herkenning van familie. Familieselectie is gerelateerd aan het concept van ‘inclusieve fitness’: een bepaalde wiskundige methode om fitness effecten te verklaren. Het neemt aan dat persoonlijke fitness kan worden geschreven als de som van bij elkaar opgetelde componenten, veroorzaakt door individuele handelingen.

Interacties tussen mechanismen

Elk van bovengenoemde mechanismen is van toepassing op menselijke coöperatie. Waarschijnlijk waren en zijn deze mechanismen allemaal in variërende mate werkzaam. Hoewel ieder mechanisme afzonderlijk is bestudeerd, is het belangrijk om ook de interactie tussen de mechanismen te onderzoeken. Als mechanismen worden gecombineerd, kunnen er dynamieken ontstaan.

Experimenteel bewijs voor de mechanismen

Directe wederkerigheid

Uit experimenteel onderzoek blijkt dat mensen vaak leren om meer samen te werken wanneer de kans op toekomstige interacties groter is. Herhaling bevordert coöperatie in dyadische interacties. De situatie is echter meer gecompliceerd bij groepen. Groepscoöperatie is onderzocht in de context van de ‘public goods game’ (PGG). De PGG wordt vaak uitgevoerd door iedere speler in de groep een geldbedrag te geven. De spelers mogen zelf bepalen hoeveel ze zelf houden en hoeveel ze aan de groep bijdragen. Gerichte interacties zijn hierbij niet mogelijk: als speler A veel geld inlegt en speler B weinig geld inlegt, kan speler C niet selectief speler A belonen en speler B bestraffen. Hoewel directe wederkerigheid in theorie groepscoöperatie kan stabiliseren, is deze stabiliteit fragiel en kan deze worden ondermijnd door fouten of een klein aantal defectoren. Dit betekent echter niet dat er andere mechanismen nodig zijn om groepscoöperatie te verklaren. Het is alleen nodig om te beseffen dat groepsinteracties niet in een vacuüm plaatsvinden, maar in de context van een netwerk van dyadische persoonlijke relaties. Deze persoonlijke relaties maken gerichte wederkerigheid mogelijk, waardoor coöperatie op groepsniveau kan ontstaan.

Indirecte wederkerigheid

Om indirecte wederkerigheid in het laboratorium te onderzoeken, spelen onderzoeksparticipanten meestal met willekeurig gekozen partners. Zij krijgen informatie over hun keuzes in eerdere interacties met anderen. De meeste participanten baseren hun gedrag op deze informatie. Het hebben van een reputatie als coöperator is waardevol en houdt coöperatie in stand. Het is ook aangetoond dat reputatie-effecten prosociaal gedrag buiten het laboratorium bevorderen.

Indirecte wederkerigheid hangt af van het vermogen van mensen om informatie over reputaties effectief te communiceren en verspreiden. Het internet heeft ons vermogen aanzienlijk vergroot om grootschalige reputatiesystemen van vreemden in stand te houden. Zoals voorspeld door het principe van indirecte wederkerigheid, heeft het hebben van een goede reputatie op Marktplaats een grote economische waarde.

Een fascinerende vraag is waarom mensen de moeite nemen om eerlijke evaluaties te schrijven. Indirecte wederkerigheid kan dit probleem zelf oplossen: om een goede reputatie te houden, moet je niet alleen in primaire interacties coöpereren, maar moet je ook eerlijke informatie delen.

Ruimtelijke selectie

Experimenteel bewijs voor ruimtelijke selectie onder mensen is inconsistent. Experimenten die vaste ruimtelijke structuren onderzoeken, wijzen onderzoeksparticipanten meestal toe aan locaties in een netwerk en laten hen herhaaldelijk met hun buren spelen. Vervolgens worden hun coöperatiecijfers vergeleken met die van een controlegroep. In de controlegroep wordt de positie van participanten in het netwerk in iedere ronde willekeurig gewisseld, waardoor een gemengde populatie ontstaat. In tegenstelling tot de modellen komt coöperatie niet vaker voor in gestructureerde dan gemengde populaties. Hiervoor zijn meerdere verklaringen mogelijk:

Onderzoeksparticipanten in laboratoriumexperimenten experimenteren meer. Zij veranderen hun strategieën vaker willekeurig dan dat ze de strategie van hun buren kopiëren. Veel veranderingen ondermijnen het effect van ruimtelijke structuur: als spelers hun strategie willekeurig veranderen, wordt de clustering die essentieel is voor ruimtelijke selectie verstoord. Zonder voldoende clustering is coöperatie niet meer voordelig.

Het is mogelijk dat onderzoeksparticipanten in experimentele situaties geneigd zijn om updateregels te gebruiken, die het effect van ruimtelijke structuur te niet doen. Hieraan gerelateerd is de verwarring tussen ruimtelijke structuur en directe wederkerigheid, die in deze experimenten plaatsvindt. Participanten in de experimenten weten dat ze herhaaldelijk met dezelfde buren interacteren. Ze kunnen dus voorwaardelijke strategieën gebruiken. Omdat spelers dezelfde actie op alle buren moeten richten, kunnen spelers in deze experimenten hun wederkerigheid niet op specifieke personen richten.

Er is een simpele regel voor wanneer een vaststaande netwerkstructuur bevorderlijk is voor coöperatie: coöperatie verdient alleen de voorkeur wanneer de baten-kosten ratio het gemiddelde aantal buren in het netwerk overschrijdt. Tot op heden voldoen de meeste experimenten niet aan deze voorwaarde.

In tegenstelling tot deze negatieve resultaten bij statische netwerken, blijkt uit onderzoek dat dynamische netwerken coöperatie in het laboratorium bevorderen. Bij deze experimenten kunnen participanten verbindingen met anderen maken en breken, waardoor het netwerk zich over de tijd heen ontwikkelt. Deze dynamische aard stelt de participanten in staat om gericht te handelen via ‘verbindingswederkerigheid’: spelers kunnen ervoor kiezen om banden met defectoren te verbreken en verbindingen met coöperatoren te maken.

Er is aanzienlijk bewijs dat sociale banden en identiteiten flexibel zijn. Minimale cues van gedeelde identiteit (bijvoorbeeld een voorkeur voor een bepaald type schilderijen) kunnen coöperatie tussen vreemden vergroten. Tot slot heeft onderzoek buiten laboratoria aangetoond dat ook in het dagelijks leven populatiestructuur van belang is voor coöperatie.

Multiniveau selectie

In het laboratorium wordt multiniveau selectie vaak geïmplementeerd door middel van interactiestructuren, waarbij groepen tegen elkaar strijden. Dergelijke experimenten hebben aangetoond dat competitie tussen groepen leidt tot een toename in coöperatie. Ook conflicten tussen groepen in de echte wereld vergroot coöperatie binnen groepen.

Familieselectie

Familieselectie is het minst onderzochte mechanisme voor menselijke coöperatie. Ouders die hun kind helpen, is geen voorbeeld van familieselectie, maar simpelweg selectie-maximaliserende directe ‘fitness’. Wel kan familieselectie werkzaam zijn bij interacties tussen ‘collaterale’ familie (familieleden die niet direct van elkaar afstammen, zoals broers en zussen). Er is onderzoek gedaan naar de cues die gebruikt worden om familie te herkennen. Zo wordt gesuggereerd dat samenwonen gebruikt wordt als indicatie dat je aan elkaar verwant bent.

Coöperatie in afwezigheid van mechanismen

Hoe kunnen we coöperatie in eenmalige, anonieme laboratoriumspellen tussen vreemden verklaren? Dit lijkt in tegenspraak te zijn met theoretische voorspellingen, omdat geen van de vijf mechanismen werkzaam lijkt te zijn. Er zijn twee dimensies waarover men het niet eens is. Allereerst is er geen overeenstemming over de vraag of coöperatie in eenmalige interacties expliciet het gevolg is van evolutie (door ruimtelijke of multiniveau selectie) of het gevolg van overgeneraliserende strategieën van situaties, waarin coöperatie op lange termijn in het eigen belang is (door directe en indirecte wederkerigheid). Volgens beide perspectieven leidt de evolutie tot altruïstische mensen, die zelfs coöpereren wanneer er geen toekomstige voordelen zijn. Daarnaast is men het niet eens over het relatieve belang van genetische evolutie versus culturele evolutie in het vormen van menselijke coöperatie. In de context van culturele evolutie verspreiden trekken zich door middel van leren.

Intuïtieve wederkerigheid

Onderzoeksbevindingen suggereren dat er bij coöperatie in eenmalige, anonieme interacties sprake is van overgeneralisatie: meer gegeneraliseerde processen hebben betrekking op intuïtie en emotie en geven de voorkeur aan coöperatie (wat meestal het meest voordelig is), terwijl reflectie en redeneren leiden tot gedrag dat in de specifieke context van een eenmalig spel tot de grootste winst leidt (egoïsme).

Deze experimenten ondersteunen het idee dat coöperatieve strategieën ontstaan in de context van directe en indirecte wederkerigheid en vervolgens onjuist worden toegepast in eenmalige spellen. Is deze intuïtie het gevolg van genen of leren en ervaring? Diverse onderzoeksresultaten ondersteunen de laatste hypothese. Sommige experimenten vonden geen effect van intuïtie op coöperatief gedrag in eenmalige spellen, wat erop duidt dat coöperatieve intuïtie niet universeel is. Studies hebben moderatoren van het intuïtieve coöperatie-effect gevonden. Zo is eenmalige coöperatie alleen intuïtief bij mensen uit gemeenschappen, waarin de meeste andere mensen betrouwbaar en coöperatief zijn.