Hoorcollege 7 Verbintenissenrecht

Afdeling 6.1.10 BW

Toepassingsbereik

-        Is uitsluitend van toepassing op alle wettelijke verplichtingen tot schadevergoeding (dus zowel op onrechtmatige daad als wanprestatie)

-        Er moet naar deze afdeling worden gekeken om te beoordelen hoeveel schade er vergoed moet worden

-        Deze afdeling is niet van toepassing op andere verplichtingen (zoals nakoming of uitkering, dit zijn geen wettelijke verplichtingen tot schadevergoeding)

-        Het feit dat er geld moet worden gegeven, betekent niet dat je in deze afdeling moet kijken

-        Er moet enkel in deze afdeling worden gekeken, indien er sprake is van schending van een recht

Onze opdracht

-        De lijdende partij moet zoveel mogelijk worden gebracht in de situatie waarin deze zonder de normschending vermoedelijk zou hebben verkeerd.

-        Dit vergt een vergelijking tussen de situatie na de normschending en de situatie zoals die er zonder de normschending zou zijn geweest

-        De ene kent een onzekere toekomst, de ander is een hypothetische

-        Er moet worden ingeschat wat de toestand is nadat de onrechtmatige daad is gepleegd

-        ‘’Wat is de adequate reactie van het recht op de wijziging van de positie van de benadeelde, zoals die door toedoen van de schadeveroorzaker is ontstaan?’’/’’Wat is een redelijke herstelmaatregel en blijft er na het toepassen van die herstelmaatregel nog wat over dat gecompenseerd moet worden?

Uitgangspunten
 

-        Volledige vergoeding

-        In beginsel in geld

-        Van de werkelijk geleden schade

-        Concreet berekend

o   Art. 6:97 BW: Rechter begroot

o   Bij voorkeur nauwkeurig

o   Op een wijze meest in overeenstemming met de aard van de schade

o   Eventueel geschat

Wettelijke schadevergoedingsverbintenissen

-        Toerekenbare tekortkoming (art 6:74 BW)

o   Vergoeding van positief contractsbelang

o   Vergelijken met situatie waarin er wél goed en tijdig zou zijn nagekomen

o   Je krijgt dus niet alleen de kosten die je hebt gemaakt vergoed, maar ook de gederfde winst

-        Onbevoegde vertegenwoordiging (art. 3:70 BW)

o   Vergoeding van positief contractsbelang

o   Vergelijken met situatie waarin er geen bevoegdheidsoverschrijding zou zijn geweest

o   Ook hier vergoeding van zowel kosten als gederfde winst

-        Onrechtmatige daad (titel 6.3 BW)

o   Zoveel mogelijk naar situatie zonder OD/normschending

o   Er is hier geen sprake van positief contractsbelang, omdat er nooit sprake is geweest van een overeenkomst

o   Hier is geen sprake van een aanspraak op schadevergoeding, wel kan er bijvoorbeeld een dwangsom worden opgelegd

Zaaksbeschadiging

-        NJ 2005, 76

o   Door de enkele beschadiging lijdt de gerechtigde reeds voor en onafhankelijk van herstel daarvan in zijn vermogen een nadeel, gelijk aan de waardevermindering welke het desbetreffende vermogensbestanddeel heeft ondergaan. Indien herstel mogelijk en verantwoord is, dan wordt deze waardevermindering in het algemeen bepaald op de – naar objectieve maatstaven berekende – herstelkosten. Ook als de herstelkosten de waardevermindering overtreffen.

o   Abstracte schadebenadering -> uitzondering op de hoofdregel, in ieder geval van toepassing bij zaaksbeschadiging

Uitgangspunt en begrenzing

-        Het uitgangspunt van volledige schadevergoeding wordt begrensd door de leerstukken van causaliteit (6:98 BW), voordeelstoerekening (6:100 BW), eigen schuld (6:101 BW), matiging (6:109 BW) en limitering (6:110 BW)

Causaal verband: 2 stappen

-        De beperking via het vereiste van condicio sine qua non gaat niet ver genoeg;

-        Een tweede normatieve toets is nodig om de omvangrijke kring van gevolgen in te perken (6:98 BW)

o   Toerekening naar redelijkheid

§  Factorenbenadering:

§  Aard van de aansprakelijkheid

§  Aard van de schade

§  Aard van de geschonden norm

§  Voorzienbaarheid

§  Lengte van de keten

Voordeelstoerekening

6:100 BW

-        Heeft een zelfde gebeurtenis voor de benadeelde naast schade tevens voordeel opgeleverd, dan moet, voor zover dit redelijk is, dit voordeel bij de vaststelling van de te vergoeden schade in rekening worden gebracht

-        Denk hierbij aan kartelschade -> je betaalt teveel voor een bepaald iets wat je koopt (doordat het kartel prijsafspraken heeft gemaakt waarbij de prijzen zijn opgewaardeerd)

-        HR TenneT/ABB

o   HR 8 juli 2016, ECLI:NL:HR:2016:1483

-        1. Condicio sine qua non verband tussen de normschending en de gestelde voordelen in die zin dat in de omstandigheden van het geval sprake is van een voordeel dat zonder de normschending niet zou zijn opgekomen

-        2. Het dient met inachtneming van de in art. 6:98 BW besloten maatstaf redelijk te zijn dat die voordelen in rekening worden gebracht bij de vaststelling van de te vergoeden schade.

Eigen schuld:

Art. 6:101 BW

-        “Wanneer de schade mede een gevolg is van een omstandigheid die aan de benadeelde kan worden toegerekend, wordt de vergoedingsplicht verminderd door de schade over de benadeelde en de vergoedingsplichtige te verdelen in evenredigheid met de mate waarin de aan ieder toe te rekenen omstandigheden tot de schade hebben bijgedragen, met dien verstande dat een andere verdeling plaatsvindt of de vergoedingsplicht geheel vervalt of in stand blijft, indien de billijkheid dit wegens de uiteenlopende ernst van de gemaakte fouten of andere omstandigheden van het geval eist.’’

-        Vier stappen

o   Causaal verband

o   Toerekenbaarheid

§  De omstandigheid aan de zijde van de benadeelde aan hem kan worden toegerekend, namelijk indien schade is te wijten aan diens schuld of voor diens rekening komt

§  Dat de benadeelde de (extra) schade had kunnen voorkomen door anders te handelen dan hij deed is immers niet voldoende om hem zijn schade gedeeltelijk zelf te laten dragen. Vereist is dat hij anders had moeten handelen.

o   Causaliteitsmaatstaf

§  De schade moet over dader en benadeelde worden verdeeld in evenredigheid met de mate waarin de aan ieder toe te rekenen omstandigheden tot de schade hebben bijgedragen

§  Afweging van veroorzakingswaarschijnlijkheid

o   Billijkheidscorrectie

§  Ten slotte moet worden beslist of de aansprakelijkheid van de dader conform deze causale afweging wordt afgewikkeld dan wel door toepassing conform een schadedeling naar billijkheid

Matiging (6:109 BW)

-        Rechterlijke bevoegdheid

-        Kennelijk onaanvaardbare gevolgen

-        Onverzekerd

-        Weinig praktijkgevallen waarin dit is toegepast

-        27 september 1989: AFC Ajax – Austria Wien

o   Grimmige sfeer

o   Er werd met staven gegooid

o   Gerald M -> Ajax-supporter -> werd opgepakt -> keeper van Austria Wien raakte hierdoor geblesseerd, wedstrijd kon door onrust niet meer worden uitgespeeld

o   Allerlei sancties opgelegd aan Ajax -> Mochten niet meer meedoen aan betreffende Europa Cup, moesten voor een bepaalde tijd hun thuiswedstrijden uit spelen -> miljoenenschade (ook op verlies kaartverkoop)

o   Gerald M was een zeventienjarige jongen die de betreffende schade nooit zou kunnen betalen

§  Rechter ging over tot matiging -> Ajax had betere maatregelen kunnen treffen, heeft verder gekeken naar omstandigheden van het geval

Limitering (art. 6:110 BW)

-        AMVB

-        Op knelpunten gericht

Schadevergoeding

-        De wet (art. 6:95 e.v. BW) werkt met een tweeledig schadebegrip:

o   Vermogensschade

§  Geleden verlies, gederfde winst, kosten ter schadebeperking, BGK, incassokosten

§  Steeds volledig vergoeden

§  Vergoedingen die in geld uit te drukken zijn

o   Ander nadeel

§  Voor zover de wet recht op vergoeding geeft naar billijkheid

§  Zie art. 6:106 BW (smartengeld)

·        A. Oogmerk om zodanig nadeel (smart) toe te brengen (geestelijk letsel)

·        B. Aantasting in de persoon

o   Letsel

o   Goede naam of eer

o   Andere aantasting

·        C. Aantasting nagedachtenis overledene

o   Bijvoorbeeld als een man enkel en alleen om zijn ex-vrouw geestelijk pijn te doen hun kinderen vermoordt

o   Komt in een betreffend geval ook voor vergoeding in aanmerking komt (valt onder categorie A, wel vrij uitzonderlijke situatie)

Omvang smartengeld

-        Hoe hoog moet je gaan vergoeden?

o   Naar billijkheid, afhankelijk van omstandigheden van het geval

§  Aard, ernst, duur smart

§  Aard van de aansprakelijkheid

§  Ernst van de normschending

§  Vergelijken

·        Wat krijgen andere slachtoffers onder vergelijkbare omstandigheden aan smartengeld vergoed -> mag ook naar het buitenland gekeken worden, hier wordt vaak meer uitgekeerd dan in Nederland

§  Geldontwaarding

·        1000€ is een stuk meer dan 2200 gulden

-        Schadevergoeding voor derden?

o   Systeem van de wet:

§  6:107, 6:107a en 6:108 BW

o   6:107a BW

§  Werkgever lijdt schade, doordat een werknemer ziek thuis zit door een onrechtmatige daad van een ander en zijn loon doorbetaald krijgt

§  De werkgever heeft dus als derde beperkt aanspraak op schadevergoeding

o   6:107 BW

§  Speciale categorie voor situaties waarin kosten zijn gemaakt ten behoeve van de gekwetste, maar niet door de gekwetste zelf maar door derden (de gekwetste zou deze kosten doorgaans zelf maken)

§  Voorbeeld: als er verzorgkosten gemaakt worden door bijvoorbeeld een partner of een ouder van de gekwetste (huurt verzorging voor de gekwetste in)

§  Ander voorbeeld: werkzaamheden die normaal gesproken door de man worden gedaan, worden nu door de vrouw gedaan -> lijdt hierdoor verlies van inkomen of levert vrije tijd in -> recht op vergoeding van objectieve kosten die bij het inhuren van een derde zouden zijn gemaakt (bijv. schoonmaakkosten)

o   6:108 BW

§  Situatie waarin je als derde schadevergoeding kan krijgen bij het overlijden van iemand -> kosten van lijkbezorging voor zover die niet verzekerd zijn worden vergoed door diegene die het overlijden veroorzaakt heeft

§  In beginsel krijg je geen schadevergoeding (je bent niet de direct gekwetste), tenzij iemand is overleden in jouw onderhoudverzag (derven van levensonderhoud)

HR AA 1999, 656 Johanna Kruithof

-        Ging om jong meisje met ernstige brandwonden

-        Ligt langdurig in brandwondencentrum

-        Ouders bezoeken haar vaak (steken hier dus veel vrije tijd en reiskosten in)

-        Komt dit voor schadevergoeding in aanmerking?

o   Nee, de ouders zijn hier derden -> het meisje zelf is de gekwetste

o   Uitzondering: artikel 6:107 BW -> Ouders: ‘’Wij verzorgen nu het kind, als wij zelf niet zouden komen zouden wij een derde moeten inhuren om voor haar te zorgen’’

o   HR: ‘’Onder bepaalde omstandigheden kan dergelijke schade (zeer beperkt) worden vergoeden, maar niet zozeer in de kosten die de ouders moeten maken/inkomen dat ze mislopen, maar objectieve kosten (die gemaakt zouden zijn bij het inhuren van een derde)

HR NJ 1999, 145 (Wrongful Birth)

-        Ongepland zwanger zijn

-        Je denkt dat je iets hebt gedaan tegen de vruchtbaarheid van jou of je partner -> is niet het geval want arts heeft bijvoorbeeld spiraaltje niet goed geplaatst/heeft niet goed gesteriliseerd

-        Alle landen zeggen dat deze schade voor vergoeding in aanmerking komt, maar Noorwegen niet

-        Het betreft hier schade die wordt geleden door het opvoeden van een kind

-        Tevens gaat het om aantasting van de persoon (je hebt de keuze niet zelf kunnen maken om wel of geen kind te hebben/op te voeden)

-         

HR NJ 2006, 606 (Wrongful life)

-        De zwangerschap was gepland en gewenst, maar de geboorte in zoverre niet dat door een fout van een arts/verpleegkundige er geen test is geweest die de mogelijkheid had geboden om de zwangerschap af te breken (bijvoorbeeld als er een indicatie is dat het kind ernstig gehandicapt ter wereld zou zijn gekomen)

-        In Nederland is door de HR beslist dat er een recht op schadevergoeding bestaat voor zowel het kind als de ouders (in geen enkel ander land is dit het geval)

Wetsvoorstel affectieschade

-        Meteen door de Tweede Kamer geaccepteerd

-        Lang (tot 2010) bij de Eerste Kamer gebleven

-        Zowel de kant van de slachtoffers als de kant van de verzekeraars was hier al heel lang voor -> problematisch

-        In allerlei andere landen werden dergelijke schadevergoedingen wel uitgekeerd

Wetsvoorstel schadevergoeding zorg- en affectieschade

-        Compensatie voor affectieschade

o   Bij ernstig en blijvend letsel of overlijden

o   Voor naasten/nabestaanden

o   Vergoeding tussen de €12.500-20.000

o   Wetsvoorstel ligt nu bij de Tweede Kamer

o   Is op grond van politieke argumenten onderuit gegaan -> stemming uitgesteld tot november -> wordt mogelijk weer uitgesteld

HR NJ 2002/240 Taxibus shockschade

Schending veiligheidsnorm

-        Onrechtmatig tegenover gekwetste en mogelijk niet-direct gekwetste

Waarneming of directe confrontatie

-        Hevige emotionele schok, waaruit geestelijk letsel voortvloeit

-        Ruime interpretatie

Beperkt, zie o.a. HR 9 oktober 2009, NJ 2010, 387 (Vilt)

-        Komt dicht in de buurt van affectieschade, uitzondering moet beperkt uitgelegd worden

-        In dit arrest was geen sprake van een directe waarneming/confrontatie

-        Er vond een verkeersongeval plaats tussen een Opel en een Honda -> Opel zitten vier jeugdige kinderen in -> in de Opel zitten woonwagenkampbewoners dwingen de Honda om hen naar het woonwagenkamp te volgen, waar ze de schade vergoed willen krijgen -> op het moment dat de Honda kans ziet om de Opel achterna te rijden, rijden ze een afrit op -> Opel zet de achtervolging in op de Honda -> beide auto’s gaan steeds sneller rijden, Honda rijdt op een gegeven moment tegen een boom -> drie inzittenden dood, andere gewond -> wat krijgen de ouders aan vergoeding -> niets -> geen vermogensschade, er is geen onrechtmatige daad gepleegd jegens de ouders maar tegen diegenen die in de Honda zaten

-        Ouders konden geen beroep doen op affectieschade

-        Shockschade faalde ook, er was geen sprake van een directe waarneming van het ongeval

-        Op het moment dat het wetsvoorstel dat bij de Tweede Kamer ligt wet wordt, verandert dit, maar dit zou – zoals eerder gezegd – nog lang kunnen duren

Sluipende schade & verjaring

-        HR 28 april 2000, NJ 2000, 430 (Van Hese/De schelde)

-        EHRM 11 maart 2014, NJ 2016, 88 (Moor e.a. vs Zwitserland)

-        Voorbeeld: asbestblootstelling -> fysieke schade kan zich pas na tien of meer jaar na blootstelling voordoen en tot overlijden lijden -> is er sprake van verjaring?

-        Naar Nederlands recht moet je een schadevergoedingsclaim op een gegeven moment instellen, anders is er sprake van verjaring

Verjaring

Art. 3:310 lid 1 BW

-        Een rechtsvordering tot vergoeding van schade (…) verjaart:

o   Door verloop van 5 jaren na de aanvang van de dag, volgende op die waarop de benadeelde zowel met de schade (…) als me de daarvoor aansprakelijke persoon bekend is geworden

o   En in ieder geval door verloop van 20 jaren na de gebeurtenis waardoor de schade is veroorzaakt

-        Relatieve en absolute termijn

-        Soms: 30 jaar – 3:310 lid 2

-        Strafbaar feit: verjaring strafvordering 3:310 lid 4 BW

Verjaring bij personenschade

Art. 3:310 lid 5 BW

-        Een rechtsvordering tot vergoeding van schade door letsel of overlijden verjaart slechts:

o   Door verloop van vijf jaren na de aanvang van de dag volgende op die waarop de benadeelde zowel met de schade als met de daarvoor aansprakelijke persoon bekend is geworden

§  Alleen relatieve termijn

§  5 jaar na meerderjarigheid

§  Voor gebeurtenissen vanaf 1 februari 2004

Verjaring plus redelijkheid & billijkheid

Relatieve termijn

-        Invulling kenbaarheidsvereiste:

o   Benadeelde daadwerkelijk in staat om een rechtsvordering in te stellen

-        Absolute termijn

o   Beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid

§  Een claim op verjaring kan door de maatstaven van r & b nietig zijn (je kan dan toch je schadevergoeding claimen)

§  Gezichtspuntencatalogus HR Van Hese/De Schelde

·        Aard schade?

·        Aanspraak op uitkering uit andere hoofde?

·        Verwijtbaarheid?

·        Rekening houden met?

·        Mogelijkheden van verweer?

·        Aansprakelijkheid verzekerd?

·        Voortvarendheid?

Verjaring

-        Ontwikkeling: versoepeling

-        EHRM 11 maart 2014, NJ 2016, 88 (Moor e.a. vs Zwitserland)

o   Verjaringstermijn van tien jaar

o   Europese rechter: dit recht is schending van het EVRM

o   Kamervragen in Nederland: is ook ons recht strijdig met het EVRM -> nee, want het Nederlandse recht kent een versoepeling -> Ook situaties die nog onder het oude recht vallen en echt onaanvaardbaar zijn kunnen ook voor vergoeding in aanmerking komen