Werkgroepopdrachten 

Opdracht 1

De rechtsstaat wordt zowel in de media, als in de rechtszaal en ’s lands Vergaderzaal regelmatig aangehaald. Maar soms lijkt het er op alsof niemand precies weet wat met  ‘de rechtsstaat’ precies wordt bedoeld. 

Vraag 1a

Wat wordt in handboeken staatsrecht normaal gesproken onder de ‘rechtsstaat’ verstaan?

Vraag 1b

Welke betekenissen worden volgens de bekende jurist Ernst Hirsch Ballin in het maatschappelijk en het politiek debat onderscheiden?

Vraag 1c

Zijn er volgens u nog andere manieren waarop de rechtsstaat in het maatschappelijk debat zou kunnen worden gebruikt?

Vraag 1d

Zijn democratie en rechtsstaat volgens u los verkrijgbaar? Moet, met andere woorden, een rechtsstaat altijd democratisch zijn? Illustreer uw antwoord aan de hand van (al dan niet zelfbedachte) voorbeelden.

Vraag 1e

Welke functie(s) heeft het concept van de rechtsstaat? Illustreer uw antwoord aan de hand van (al dan niet zelfbedachte) voorbeelden.

Opdracht 2

Aan de vooravond van de verkiezingen van 2012 figureerde op YouTube het volgende filmpje. Het gaat om een interview over de vraag of Nederland wel rechtmatig ‘is’ (of ‘bestaat’). Belangwekkende informatie dus, voor een ieder die zich op het grondgebied van het Koninkrijk bevindt. Bekijk het filmpje en probeer de volgende vragen van een zinnig antwoord te voorzien. Op 0:44-0:54 van het filmpje, wordt gewag gemaakt van het feit dat de eerste regering van na de Tweede Wereldoorlog door het staatshoofd is benoemd.

Vraag 2a

Welke functie vervult de democratie in dit fragment?  En hoe beoordeelt u dit?

Vraag 2b

Hoe verhoudt zich de manier waarop in Nederland de vertrouwensregel tussen regering en parlement is ontstaan, tot deze redenering?

Volgens de spreker kan de rechtmatigheid van de Nederlande Staat uitsluitend bij het Belgische Grondwettelijk Hof aan de orde worden gesteld. In wezen wordt hier geïmpliceerd dat Nederland, bij gebrek aan een constitutioneel hof, geen volwaardige rechtsstaat is. 

Vraag 2c

In hoeverre klopt dat volgens u? Betrek in uw antwoord, de overwegingen van de Staatscommissie parlementair stelsel omtrent constitutionele toetsing.

Opdracht 3

In 1848 werd de Nederlandse Grondwet (die dateert van 1814 of 1815, daarover bestaat discussie) ingrijpend gewijzigd. De structuren die toen zijn aangebracht, vormen nog steeds de fundamenten van ons staatsbestel. 

Vraag 3a

Raadpleeg http://www.denederlandsegrondwet.nl/ en wijs drie bepalingen in de grondwet van 1848 aan die deze structuren bevatten en vandaag nog steeds (grotendeels) overeind staan.

Vraag 3b

In 1917 is het Nederlandse constitutionele bestel opnieuw fundamenteel gewijzigd. De belangrijkste wijziging staat echter niet in de Grondwet. Om welke wijziging zou het hier gaan?

Vraag 3c

In hoeverre is de wijziging volgens u te beschouwen als rechtsstatelijke of democratische innovatie?

Vraag 3d

Is het volgens u tijd voor een nieuwe grondwetswijziging? Betrek in uw antwoord, het rapport van de Staatscommissie parlementair stelsel.

Opdracht 4

Momenteel ligt in de Tweede Kamer voor, het concept-wetsvoorstel ter goedkeuring van het zogenaamde CETA-verdrag. Het gaat om een handelsverdrag

Opdrachten

Opdracht 1

Zoek de bekendmaking van een voorgenomen grondwetswijziging in het Staatsblad (jaargang 2018) op. Dit wetsvoorstel, parlementair bekend onder nummer 34516, ziet op het opnemen van een zogenoemde algemene bepaling in de Grondwet. 

Vraag 1a

Wie kunnen in Nederland een wetsvoorstel indienen?

Vraag 1b

Welke ministers hebben dit specifieke wetsvoorstel ingediend/ondertekend?

Vraag 1c

In hoeverre verschilt het ingediende wetsvoorstel van de tekst zoals deze uiteindelijk in het Staatsblad terecht is gekomen? Hoe is dat verschil te verklaren?

Vraag 1d

De regering licht in de Memorie van Toelichting toe waarom zij van mening is dat een dergelijke algemene bepaling moet worden toegevoegd. Wat beoogt de regering met dit voorstel, volgens de Memorie van Toelichting?

Vraag 1e

In de Memorie van Antwoord gaat de regering, naar aanleiding van een verzoek tot toelichting van de Eerste Kamer fractie van het CDA, in op de vraag waarom zij er bewust voor heeft gekozen om geen specifieke inkleuring van het democratieconcept te geven in de algemene bepaling. Waarom is dat?

Vraag 1f

Het hier besproken ‘wetsvoorstel’ tot toevoeging van een algemene bepaling in de Grondwet, is strikt genomen natuurlijk een voorstel tot wijziging van de Grondwet. In hoeverre verschillen beide procedures van elkaar? En wat is het belang van de zogenaamde ‘tweede lezing’?

Vraag 1g

Stel: na de aanstaande Tweede Kamerverkiezingen (vooralsnog op 17 maart 2021) blijft de zetelverhouding exact zoals deze nu is. Ook de politieke partijen veranderen niet van standpunt ten aanzien van dit wetsvoorstel, zowel in de Eerste als Tweede Kamer. Gaat dit voorstel tot wijziging van de Grondwet in de Tweede / Eerste Kamer uiteindelijk ‘de eindstreep halen’?

Opdracht 2

Opdrachten

Opdracht 1

Zet u schrap voor een droevig geval. Gelukkig een fictief, maar helaas wél deels op de werkelijkheid gebaseerd verhaal. De kleine Lara van Driessen is net 8 jaar geworden als bij haar een agressieve variant van de ziekte Multiple Sclerose (MS) wordt geconstateerd. Haar gezondheidstoestand gaat snel achteruit en binnen een jaar kan Lara niet meer lopen, kan ze maar beperkt zien en kan ze haar behoefte niet meer ophouden. Ze heeft bovendien regelmatig aanvallen van ernstige spierkramp en hevige pijn in haar gezicht.

Aan haar ziekte is weinig te doen maar in 2018 gloort er licht aan de horizon. Lara’s arts, de Utrechtse hoogleraar-internist Judith Vossen, vertelt de ouders dat het al jaren bestaande geneesmiddel Monentaf redelijk goed blijkt te werken bij bepaalde vormen van MS. Monentaf werkt tijdens de aanvallen pijnstillend, en het zorgt er ook voor dat de ziekte niet verergert. Monentaf is in Europees verband uitvoerig getest en de resultaten zijn positief. Ze schrijft Monentaf voor en Lara gaat met sprongen vooruit.

Dan komt er echter een kink in de kabel. De zorgverzekeraar meldt de ouders dat Monentaf niet voor vergoeding in aanmerking komt. Aangezien zij het, met hun modale inkomen, niet zelf kunnen betalen, wordt de behandeling stopgezet. De situatie verergert snel. De verwachting is dat Lara zonder Monentaf binnen twee jaar zal overlijden.

Vossen vraagt zich af waarom de zorgverzekeraar weigert om Monentaf te vergoeden. Ze schrijft het geneesmiddel namelijk ook geregeld bij volwassenen voor en dan wordt het wél probleemloos vergoed. Navraag leert dat artikel 11, derde en vierde lid van de Zorgverzekeringswet jo. Art. 2.8 Besluit Zorgverzekering (een Amvb) jo. Art. 2.5 Regeling zorgverzekering (een ministeriële regeling) voorschrijven dat Monentaf alleen voor volwassenen mag worden vergoed. De reden zou zijn dat Monentaf bij volwassenen al uitgebreid getest is, terwijl dat bij kinderen nog niet zo is. Er zijn eenvoudigweg te weinig kinderen met deze vorm van MS om wetenschappelijk bewijs te kunnen leveren dat het geneesmiddel werkt.

Vossen blijft dat verschil onzinnig vinden, discriminatie zelfs. Ze begint een campagne om dit aan de kaak te stellen. Zo nodig gaat ze met een bord voor de Tweede Kamer staan. Die actie heeft maar beperkt effect. Weliswaar neemt de Tweede Kamer een motie aan dat de regeling ook voor kinderen moet gelden, maar de verantwoordelijke minister weigert die motie uit te voeren. Tijdens de Diës van de universiteit zit ze echter naast een hoogleraar mensenrechten. Ze legt het geval voor. Kan dit zomaar? De jurist belooft er werk van te maken. Al snel onderzoekt een team van docenten en studenten, de mogelijkheden voor een procedure.

Na overleg besluit men twee routes te bewandelen. Eerst zullen docenten en studenten van de UU de ouders van Lara ondersteunen bij een bestuursrechtelijke procedure tegen het besluit van

Opdrachten

Opdracht 1

Bestudeer HvJ EU 14-03-2017, ECLI:EU:C:2017:203 (Achbita)

Vraag 1a

Hoe zou u het gelijkheidsbeginsel definiëren?

Vraag 1b

Noem een aantal bepalingen waarin het gelijkheidsbeginsel is neergelegd.

Vraag 1c

Is er in de zaak waarover een prejudiciële vraag is gesteld sprake van een horizontale werking van een grondrecht?

Vraag 1d

De prejudiciële vraag heeft betrekking op de uitleg van een bepaling neergelegd in richtlijn 2000/78/EG. Hoe is deze bepaling in het Nederlandse recht geïmplementeerd?  

Vraag 1e

Het HvJEU legde niet alleen de bepaling uit waarover een prejudiciële vraag was gesteld. Waarom niet?

Opdracht 2

Vraag 2a

In de inleiding spraken we over een grondrecht op een gezond milieu. Hoe zou volgens u een grondrecht op een gezond milieu juridisch invulling moeten krijgen?

Vraag 2b

Op basis van welk(e) fundamente(e)l(e) recht(en) worden milieuklachten bij het EHRM aanhangig gemaakt? Noem 2 arresten waaruit dit blijkt.

Onderstaande vragen hebben betrekking op Rb. Den Haag 24 juni 2015, ECLI:NL:RBDHA:2015:7145 (Urgenda) en HR 20 december 2019, ECLI:NL:HR:2019:2006 (Urgenda).  

Vraag 2c

Wat is blijkens het arrest van de HR de grondslag van de eis van Urgenda in eerste aanleg? Noem een r.o. waaruit dit blijkt.

Opdracht 3

Lees HvJ EU 27-09-2017, Ars Aequi Jurisprudentie (Puškár). 

Vraag 3a

Vergelijk de formulering van artikel 47 EU-Handvest met die van artikel 6 EVRM. Wat valt u op?

Vraag 3b

Welke voorwaarden worden er in het bovengenoemde arrest door het HvJEU gesteld aan een beperking van artikel 47 EU-Handvest?

Vraag 3c

Welke consequenties heeft de betekenis die door het HvJEU in dit arrest aan artikel 47 EU-Handvest wordt toegekend voor de wijze waarop in Nederland de bezwaarschriftprocedure is ingericht?

Opdracht 4

Op 9 december 2016 werd PVV-leider Geert Wilders door de rechtbank Den Haag schuldig verklaard voor zijn aandeel in de bekende ‘minder-minder’-uitspraak. Het proces tegen Wilders zorgde voor veel ophef, niet in de laatste plaats omdat Wilders zelf zich vóór en na de beslissing van de rechtbank zeer kritisch uitliet over de rechtbank in het bijzonder en het Nederlandse stelsel van rechtspraak in het algemeen. Zo schreef de PVV-leider op een zeker moment over een ‘neprechtbank’ en publiceerde hij foto’s van de rechters tegen de achtergrond van een D66-logo. Zowel in eerste aanleg als in hoger beroep diende Wilders een wrakingsverzoek in.

Vraag 4a

Lees de beslissing van de wrakingskamer op het verzoek van Geert Wilders. Welke redenen voert Wilders aan voor zijn wrakingsverzoek en hoe reageert de wrakingskamer hierop?

Vraag 4b

Stel dat zich na afloop van het proces tegen Wilders een meerderheid in de Staten-Generaal had afgetekend om de rechters tegen wie het wrakingsverzoek werd ingediend te ontslaan. Zou de Staten-Generaal hiertoe bevoegd zijn geweest?

In eerste aanleg had Wilders bij aanvang van het proces aan een van de rechters gevraagd om zich te verschonen, vanwege bepaalde