Aantekeningen college Persoonlijkheidsstoornissen - Universiteit Utrecht 22/23

Hoorcollege 11

Persoonlijkheid wordt gedefinieerd als het geheel van gedragingen, gedachten en gevoelens dat een zekere mate van stabiliteit gedurende de levensloop vertoont en in verschillende situaties en episodes gelijk blijft.

Freud had het over intrapsychische domein

Basis-assumpties Psycho-analytische theorie:

• Seks en agressie
• Onbewuste motivatie
• Psychisch determinatie

Opbouw persoonlijkheid:

• Id: bewust
• Ego: sub- bewustzijn
• Superego: onbewust

Wat kunnen wij met deze theorie?

Zelfinzicht en persoonlijke groei: De intrapsychische benadering biedt individuen de mogelijkheid om zich bewust te worden van hun onbewuste processen, innerlijke conflicten en verdedigingsmechanismen. Dit kan leiden tot zelfinzicht en persoonlijke groei.

Kritiek op de Intrapsychische Benadering 

• Beperkte empirische basis: Een van de kritiekpunten is dat de intrapsychische benadering vaak gebaseerd is op klinische observaties en casestudies, wat leidt tot beperkte empirische ondersteuning.
• Onderschatting van sociale en contextuele invloeden: Deze benadering legt voornamelijk de nadruk op interne psychologische processen en kan de invloed van externe sociale en contextuele factoren op persoonlijkheid verminderen.

Deze analyse is dus niet goed wetenschappelijk onderbouwd en er wordt weinig rekening gehouden met culturele en contextfactoren.

Starterspakket:

• Dispositionele domeinen.
• Starterspakket van je ouders met genetica, er wordt dan gesproken van temperament.

Eysenck had het over de biologische factoren. Er zijn 3 persoonlijkheidstrekken die zorgen voor verschillen tussen mensen. Denk aan verschillen in corticale opwinding en verschillen in het zenuwstelsel.

• Psychoticisme
• Extraversie
• Neuroticisme

Kritiek:

• High order trekken: te simplistisch
• Houdt geen rekening met omgevingsinvloeden
• Houdt geen rekening met cultuur

Desondanks heeft zijn werk bijgedragen aan de ontwikkeling van het begrip van persoonlijkheid en heeft het de weg geëffend voor verdere onderzoeken en theorievorming.

Toen kwam Cattel. Hij had een andere taxonomie. Hij ging uit van een gelaagdheid van persoonlijkheid.

• Hij nam 16 factoren voor persoonlijkheid
• Dit valt nog steeds onder het biologisch/fysiologisch domein.
• Denk aan angst, extraversie, abstract denken en onafhankelijkheid
• De 16 persoonlijkheidsfactoren.
• Mensen kunnen heel angstig zijn, maar kunnen ook zoiets hebben zo van: ik ga erop af en de anderen vermijden. Dus dat is ook een kritiekpunt hierop.

Five factor model van Costa & McCrae

• Neuroticisme
• Extraversie
• Agreeableness
• Conscientiousness
• Openness

Bij het dispositionele model: het starterspakketje. Heb je al heel veel verschillende persoonlijkheidsmodellen en theorieën In dit domein is het heel erg gericht op gedachten. Vooral de cognitieve processen worden hier benadrukt.

Het concept van Learned helplessness door Seligman. Toestand waarin iemand altijd het gevoel heeft geen controle te hebben.

Dat is een gevolg van negatieve leerervaringen. Hier worden al meer omgevingsfactoren meegenomen. Gevolgen van negatieve ervaringen.

Piramide:

• Onderaan zie je het starterspakketje van je ouders.
• Dan: hoe gaat iemand om met zijn eigen uitdagingen. Dat is de coping.
• Bovenaan spreek je pas van symptomen, daar zitten de klachten maar ook de krachten.
• Van persoonlijkheid naar persoonlijkheidsstoornis.
• Bij de stoornis kijk je heel erg naar iets dat meetbaar is. Je wil het kunnen zien.

Classificatie is toepasbaar op alle individuen op de hele aardbol.

In hoeverre is cultuur bepalend voor iemands persoonlijkheid?

Persoonlijkheidsstoornissen

• Men is vaker gescheiden of leeft alleen
• Meer PS-en te vinden in steden
• Men heeft meer en heftigere life-events meegemaakt
• Bij sommige PS-en speelt gender een rol

Verklaringsmodellen: Genetisch, Hechting en Trauma.

Criterium PS:
Duurzaam patroon van innerlijke ervaringen en gedragingen dat duidelijk afwijkt van wat binnen de cultuur van de betrokkene wordt verwacht. Patroon wordt zichtbaar op twee of meer van de volgende terreinen:

• Cognities
• Affectiviteit
• Interpersoonlijk functioneren
• Impulsbeheersing

Er wordt rekening gehouden met cultuur in de DSM-5

Sprake van PS als:

• Afwijken van de populatienorm
• Inflexibel/star zijn
• Reeds lange tijd bestaan en vaak voorkomen
• In veelheid aan situaties voorkomen
• Resulteren in lijdensdruk of functionele beperkingen
• Niet uitsluitend gerelateerd zijn aan middelengebruik of andere aandoeningen

Persoonlijkheidsontwikkeling is afgelopen rond je 25e. Dan weet je de drijfveren in je leven, daarvoor ben je zoekende.

Cluster C: angsthazen

• Afhankelijke PS
• Vermijdende PS
• Dwangmatige PS

Zie boek voor uitleg per PS. Deze moet je kennen.

• Je moet aan 5 criteria voldoen. Angst voor verlating of scheiding. Heeft constant steun en liefde nodig om te kunnen overleven.

Vermijdende PS:

• Patroon van sociale geremdheid. Iemand voelt zich niet genoeg, hypersensitiviteit voor negatieve beoordelingen.
• Hier hoef je maar aan 4 criteria voldoen.
• Het gaat altijd om de negatieve beoordeling van anderen.
• Als iemand mij echt leert kennen, dan laat diegene mij sowieso in de steek.
• Het zijn hele aardige mensen.

Dwangmatige PS:

• Extreem patroon van ordening. Perfectionisme. Interpersoonlijke controle die ze uit willen oefenen.
• Er is maar 1 manier om het te doen, en dat is jouw manier.
• Angst voor falen en het ongecontroleerde.
• Als het niet perfect is, falen zij als persoon. Dit is iets anders dan narcistische stoornis.
• Samenvatting cluster C: Angst is de drijfveer.

Cluster A: Buitenbeentjes

• Paranoïde PS
• Schizoïde PS
• Schizotypische PS

Zie boek voor uitleg per PS. Deze moet je kennen.

Er is iets anders aan de hand voor ze om hulp zoeken. Mensen die met dieren kunnen praten, die magische krachten hebben.

Paranoïde PS:

• Alleen maar wantrouwen en achterdocht.

Schizoïde PS:

• Afstandelijkheid, beetje afgevlakt.
• Als ik te dicht bij een relatie aan ga met iemand dan wordt het verwarrend en onduidelijk.

Schizotypische PS:

• Intens patroon van ongemak. Ook zij zijn bang voor het hebben van heftige relaties.
• Het is ook excentriek. Die mensen vallen op. Het hoort bij hun overtuiging: meer in contact komen met vogels ofzo.
• Schizotypisch is meer op magisch gericht.

Cluster B: Lastpakken

Zie boek voor uitleg per PS. Deze moet je kennen.

Borderline PS:

• Instabiliteit: zelfbeeld. Kunnen niet goed met emoties omgaan.
• De angst is machteloosheid.
• Intimiteit, heel impulsief. Moet ook heel controlerend zijn.
• Iemand moet de regie houden over interpersoonlijke relaties.

Antisociale PS:

• Gaat over begonnen op de leeftijd voor 15 jaar. Brand stichten voorr 15 jaar, ze gaan dieren martelen.
• Ernstige vormen van pesten voor de leeftijd van 15 jaar.

Narcistische PS:

• Je wil bewonderd worden. Iemand heeft echt het idee dat hij fantastisch is, hij heeft recht op bewondering.
• Gebrek aan empathie.

Histrionische PS:

• Veel meer het emotionele, veel meer om aandacht vragen.
• De angst om verlaten te worden.