Het geheim van de raadkamer en de dissenting opinion - Thomassen - Artikel

De mogelijkheid van het schrijven van dissenting opinions kan een verrijking van de rechtspraak betekenen waartegen het geheim van de raadkamer niet in stelling kan worden gebracht. Thomassen is hierover geïnspireerd door het EHRM.

Argumenten voor het toelaten van de dissenting opinion:

• Betere motivering, wat ertoe leidt dat beslissingen minder vaag of onduidelijk gemotiveerd hoeven te worden vanuit de noodzaak om vanuit uiteenlopende gedachtengangen tot een conclusie te komen.

• Kwaliteitsverhoging, het dwingt tot opschrijven van een motivering waarom het niet zo kan wat de ander (die de dissenting opinion geeft) bepleit.

• Vertrouwen in de rechtspraak en dus meer belangstelling ontstaat. Er zal grotere bereidheid zijn om zich bij een uitspraak neer te leggen omdat het rechterlijk college immers geen anoniem machtsblok meer is.

• Rechtsvorming en rechtszekerheid. De dissenting opinion draagt bij aan debat over de uitleg van wet en recht. Minderheidsopinies kunnen dienen als verweer voor advocaten in andere zaken. Een rechterlijk college zal veelal, indien zij verdeeld is, nu (zonder de dissenting opinion), zoeken naar een vage formule die de praktijk weinig meerwaarde biedt.

Argumenten tegen de dissenting opinion:

• Het is tijdrovend. Thomassen weerlegt dit omdat, als het goed, de rechters de basis van hun minderheidsopinie al grotendeels klaar hebben omdat ze zich immers goed voorbereid hadden voor een zaak.

• We hebben de conclusie van de Advocaat-Generaal al. Thomassen stelt dat de Advocaat-Generaal adviseert terwijl de motiveringseis de rechter betreft. De rechter gaat niet in discussie met de A-G.

• Minder openhartige gedachtewisseling in de raadkamer. Thomassen zegt dat dit bezwaar veronderstelt dat het publiceren van een minderheidsopvatting impliceert dat de discussies in de raadkamer in openbaarheid moeten worden gebracht, maar dat hoeft niet. Het Geheim van de Raadkamer blijft gewoon gelden, art. 7 lid 3 RO. Thomassen pleit ervoor dat transparantie het dient te winnen van het geheim.

• Eenstemmigheid verleent de uitspraak meer gezag. Thomassen zegt dat deze eenstemmigheid in de uitspraak in werkelijkheid maar een fictie van eenstemmigheid is. Niemand gelooft dat alle rechters in de Hoge Raad hetzelfde vonden. Het recht is immers veelomvattend en bevat tegenstrijdige, open of vage normen waar de rechter uit moet kiezen en inhoud aan moet geven. Het kan goed zijn om bevestigd te zien dat niet elke rechter bv. de plank misslaat als een uitspraak onbegrijpelijk is. Natuurlijk is bij eenstemmigheid een oordeel van extra gezag.Maar dat vloeit niet voort uit de schijn van eenheid, maar uit het bestaan van een échte unanimiteit en daarvan kan pas blijken als men de kans heeft gehad om een minderheidsopvatting openbaar te maken.

• Bescherming van de individuele rechter tegen druk van buiten (uit angst om persoonlijk aangesproken te worden). Thomassen vindt dat onafhankelijkheid echter pas op het spel komt te staan als aan de rechter, in verband met zijn mening, beperkingen worden opgelegd. Het is de taak van de rechter om verantwoording af te leggen. Invoering van de dissenting opinion betekent dat de rechter niet langer gedwongen wordt een verantwoordelijkheid te dragen die hij niet kan en wil dragen.

Conclusie en advies

Thomassen geeft een aanbeveling om de dissenting opinion in te voeren en als eerst bij de Hoge Raad. Dit omdat daar vooral het belang van de discussie een rol speelt (de Hoge Raad beantwoordt immers rechtsvragen, niet feiten), art. 7 RO. Via een wetswijziging moet de omvang van de motiveringsplicht duidelijk worden gemaakt. In de motivering moet staan met welke stemmenverhouding is gewezen, welke rechters het eens en oneens zijn en met welke motivering. Het voorstel van Thomassen is niet nieuw, het is al in 1934 ooit gedaan.