Er is heel veel kritiek op de uitspraken van de Hoge Raad. Ondanks dat kritiek vooruitbrengt, is het in dit geval eenzijdig en doet het lijken of de uitspraken vaak incorrect zijn en dat is volgens Barendrecht in werkelijkheid niet zo. In dit artikel bespreekt hij het Jeffrey-arrest en de kritiek daarop.
Jeffrey-arrest
De ouders van Jeffrey, een kind dat is verdronken na afloop van door een therapeute gegeven zwemtherapie, spraken de Vereniging waar de zwemtherapeute werkzaam was. Ze vorderen een verklaring voor recht voor de aansprakelijkheid van de Vereniging (dus geen schadevergoeding). De ouders vinden dat zij een belang hierbij hebben omdat zij het zal helpen bij het verwerkingsproces van het verlies van hun kind. De Hoge Raad oordeelt dat dit een zuiver emotioneel belang is en hoe zwaarwegend ook, het niet kan worden aangemerkt als voldoende belang, art. 3:303 BW. Barendrecht pleit voor meer openheid (over bijvoorbeeld juridische argumenten, inhoudelijke belangen, mogelijke oplossingen voor het probleem, over beperkingen van het besluitvormingsproces in cassatie, in de vorm, enzovoorts). Uitspraken zijn vaak voor zelfs juristen niet altijd begrijpelijk en dat is ongewenst.
Barendrecht is ervan overtuigd dat de Hoge Raad maatschappelijk aanvaardbare uitspraken wil doen, maar hij stelt dat deze goede wil niet altijd voldoende is als de tradities waarbinnen wordt gewerkt niet meer van deze tijd zijn. Barendrecht beveelt dan ook aan dat de Hoge Raad psychologen en economen aan zijn staf zou moeten kunnen toevoegen om werkelijke belangen in kaart te brengen voor een maatschappelijk aanvaardbaardere beslissing. Ook zouden communicatiespecialisten kunnen helpen om uitspraken toegankelijker te maken.
Juridische achtergrond
In de meeste gevallen over aansprakelijkheid eist een partij schadevergoeding of een andere door de rechter op te leggen maatregel. De rechter moet dan ingrijpen in verhoudingen tussen partijen: de ene partij wordt veroordeeld om iets te doen of na te laten in relatie tot de andere partij. In sommige gevallen kan de rechter ook alleen uitspreken hoe de juridische verhouding tussen partijen ligt. Dit heet ‘een verklaring voor recht’ of ‘declaratoir vonnis’, art. 3:302 BW.
Vereist hiervoor is dat er een voldoende belang aanwezig is, art. 3:303 BW. In de jurisprudentie heerst er terughoudend bij de vorderingen tot vaststelling van recht. Bijzondere omstandigheden zijn altijd nodig om een verklaring voor recht te krijgen. De Hoge Raad heeft vrij grote vrijheid om op basis van inhoudelijke argumenten tot een oplossing te komen binnen deze problematiek.
De Hoge Raad overweegt vaak de volgende belangen:
Inventarisatie van maatschappelijke belangen die een rol spelen. Achtergrond voor de terughoudendheid van de vaststelling van recht bij de rechter is omdat rechtspraak als kostbaar en schaars wordt beschouwd en slechts doelmatig moet worden ingezet. De prioriteit van de rechter ligt bij gevallen waarin hij daadwerkelijk een verandering moet aanbrengen in de situatie van partijen. Verruiming van de mogelijkheden anderen in rechte verantwoordelijk te stellen, kan echter wel een verbetering van de preventieve werking van het aansprakelijkheidsrecht betekenen. Ook belangen van de gedaagde spelen een rol (proceskosten). Vaststelling kan helpen bij verwerking, genoegdoening, enz. Dit soort belangen zullen over het algemeen parallel lopen met een door het recht erkend belang bij schadevergoeding. Juist bij aanspraken van nabestaanden ontbreekt die samenloop, omdat de aanspraken op schadevergoeding zeer beperkt zijn. Het is een soort uitzonderingscategorie van een zeer traumatische ervaring waarbij in beginsel geen vermogensrechtelijke aanspraak ontstaat. Het gaat wel om een beperkte categorie gevallen: het slachtoffer is vaak geen kostwinner. Vaak worden letselschadeclaims buiten de rechter om afgedaan (week 7). Bovendien heeft regelmatig maar een deel van de betrokken nabestaanden behoefte aan deze wijze van genoegdoening.
Opvattingen over de weging van deze belangen in de juridische literatuur.
Rechtsvergelijking. De vraag hangt samen met de positie van nabestaanden in het aansprakelijkheidsrecht in bredere zin. De ontwikkeling lijkt ook in andere landen te gaan in verruiming van aanspraken van nabestaanden.
Andere relevante gegevens en opvattingen. In de literatuur is veel aandacht over geschiloplossing voor het aanbieden van verontschuldigingen als bijdrage tot het oplossen van conflicten en belemmeringen die daarvoor in het rechtssysteem bestaan.
Mogelijke oplossingen zijn:
Hof: zuiver emotionele belangen zijn onvoldoende voor een civielrechtelijke vordering.
Het is aan de eiser te bepalen of hij een schadeclaim zo belangrijk vindt om aan de rechter voor te leggen. Hierdoor is er een rem op het instellen van vorderingen.
Slechts aannemelijk emotionele belangen van een zekere zwaarte zijn voldoende reden te beschouwen om een verklaring voor recht te vorderen.
Wel een symbolische schadevergoeding of beperkt smartengeld mogelijk maken.
Adresseren van mogelijk achterliggende behoeften aan erkenning van belangen en aan een optimale omgang met traumatische ervaringen van patiënten en hun naasten.
De Hoge Raad acht de opvatting van het hof, hoe goed die ook is in te passen in de civielrechtelijke traditie waarin vermogensrechten op de voorgrond staan, in de huidige tijd niet langer juist. Inhoudelijke maar ook emotionele en relationele belangen zijn relevant voor het welzijn van mensen en hebben een duidelijke plaats in de omgang tussen individuen. Waar het privaatrecht normen geeft voor die omgang, kan dat recht in deze situaties niet achterblijven. In de rechtspraak is bovendien toenemende aandacht hiervoor wat zich uit in bejegening in de rechtszaal, mediation, etc. Nu de wetgever bezig is de aanspraken van nabestaanden te verruimen, acht de Hoge Raad het niet op zijn weg om die oplossingsrichting te kiezen. Zij stelt daarom dat nabestaanden in de eerste lijn en levenspartners een verklaring voor recht kunnen vorderen waarin de rechter aansprakelijkheid vaststelt. De Hoge Raad wijst er nog op dat van ziekenhuizen en vergelijkbare instellingen mag worden verwacht dat zij een procedure hebben voor de wijze waarop wordt omgegaan met een situatie waarin na de behandeling van een patiënt een verslechtering van diens gezondheidstoestand optreedt. Barendrecht pleit voor meer aandacht voor het onderwerp.
Join with a free account for more service, or become a member for full access to exclusives and extra support of WorldSupporter >>
Contributions: posts
Spotlight: topics
Online access to all summaries, study notes en practice exams
- Check out: Register with JoHo WorldSupporter: starting page (EN)
- Check out: Aanmelden bij JoHo WorldSupporter - startpagina (NL)
How and why use WorldSupporter.org for your summaries and study assistance?
- For free use of many of the summaries and study aids provided or collected by your fellow students.
- For free use of many of the lecture and study group notes, exam questions and practice questions.
- For use of all exclusive summaries and study assistance for those who are member with JoHo WorldSupporter with online access
- For compiling your own materials and contributions with relevant study help
- For sharing and finding relevant and interesting summaries, documents, notes, blogs, tips, videos, discussions, activities, recipes, side jobs and more.
Using and finding summaries, notes and practice exams on JoHo WorldSupporter
There are several ways to navigate the large amount of summaries, study notes en practice exams on JoHo WorldSupporter.
- Use the summaries home pages for your study or field of study
- Use the check and search pages for summaries and study aids by field of study, subject or faculty
- Use and follow your (study) organization
- by using your own student organization as a starting point, and continuing to follow it, easily discover which study materials are relevant to you
- this option is only available through partner organizations
- Check or follow authors or other WorldSupporters
- Use the menu above each page to go to the main theme pages for summaries
- Theme pages can be found for international studies as well as Dutch studies
Do you want to share your summaries with JoHo WorldSupporter and its visitors?
- Check out: Why and how to add a WorldSupporter contributions
- JoHo members: JoHo WorldSupporter members can share content directly and have access to all content: Join JoHo and become a JoHo member
- Non-members: When you are not a member you do not have full access, but if you want to share your own content with others you can fill out the contact form
Quicklinks to fields of study for summaries and study assistance
Main summaries home pages:
- Business organization and economics - Communication and marketing -International relations and international organizations - IT, logistics and technology - Law and administration - Leisure, sports and tourism - Medicine and healthcare - Pedagogy and educational science - Psychology and behavioral sciences - Society, culture and arts - Statistics and research
- Summaries: the best textbooks summarized per field of study
- Summaries: the best scientific articles summarized per field of study
- Summaries: the best definitions, descriptions and lists of terms per field of study
- Exams: home page for exams, exam tips and study tips
Main study fields:
Business organization and economics, Communication & Marketing, Education & Pedagogic Sciences, International Relations and Politics, IT and Technology, Law & Administration, Medicine & Health Care, Nature & Environmental Sciences, Psychology and behavioral sciences, Science and academic Research, Society & Culture, Tourisme & Sports
Main study fields NL:
- Studies: Bedrijfskunde en economie, communicatie en marketing, geneeskunde en gezondheidszorg, internationale studies en betrekkingen, IT, Logistiek en technologie, maatschappij, cultuur en sociale studies, pedagogiek en onderwijskunde, rechten en bestuurskunde, statistiek, onderzoeksmethoden en SPSS
- Studie instellingen: Maatschappij: ISW in Utrecht - Pedagogiek: Groningen, Leiden , Utrecht - Psychologie: Amsterdam, Leiden, Nijmegen, Twente, Utrecht - Recht: Arresten en jurisprudentie, Groningen, Leiden
JoHo can really use your help! Check out the various student jobs here that match your studies, improve your competencies, strengthen your CV and contribute to a more tolerant world
1112 |
Add new contribution