Onrechtmatige daad van Verheij - Monografieën Privaatrecht deel 4 - 8ste druk BulletPoints

1. Wat zijn verbintenissen (algemene inleiding)? - BulletPoints1

• We kunnen vier afwentelingsmechanismen onderscheiden: Sociale zekerheid, particuliere verzekeringen, fondsen en het aansprakelijkheidsrecht.

• Sociale zekerheid is een vorm van collectieve solidariteit die publiekrechtelijk geregeld is. Kenmerkend voor sociale zekerheid is dat dit ervoor zorgt dat een bepaald bestaansminimum wordt gegarandeerd.

• Mensen kunnen zich verzekeren tegen allerhande onheil door middel van particuliere verzekeringen.

• Er moet onderscheid gemaakt worden tussen schadeverzekeringen en sommenverzekeringen.

• Een slachtoffer kan, indien er aan bepaalde voorwaarden is voldaan, zijn schade afwentelen op de veroorzaker daarvan (aansprakelijkheidsrecht).

• Aansprakelijkheid kan worden onderscheiden in persoonlijke en kwalitatieve aansprakelijkheid.

• Wanneer er sprake is van een dreigende onrechtmatige daad of een herhaling hiervan, kan degene wiens belang dreigt te worden aangetast een verbod bij de rechter vorderen.

• De aanwezigheid van een aansprakelijkheidsverzekering garandeert dat de benadeelde zijn schade (deels) vergoed krijgt.

• De aansprakelijkheidsverzekering mag het de verzekerde niet financieel mogelijk maken om onrechtmatig schade toe te brengen.

• Binnen het aansprakelijkheidsrecht vindt een ontwikkeling plaats van schuld naar risico.

• Door middel van het aansprakelijkheidsrecht wordt een evenwicht gevonden tussen de behoefte aan veiligheid enerzijds en de behoefte aan vrijheid anderzijds.

• De vordering tot schadevergoeding uit onrechtmatige daad kent net als rechtsvorderingen in het algemeen een verjaringstermijn.

• De invloed van de EU op het nationale aansprakelijkheidsrecht is relatief beperkt.

• Met een claimcultuur wordt een mentaliteit bedoelt, waarin mensen elkaar vaak en voor hoge bedragen aansprakelijk stellen voor geleden schade.

2. Wat zijn nakoming en rechtsvordering? - BulletPoints 2

• Art. 6:162 BW kent vijf vereisten voor aansprakelijkheid: onrechtmatigheid, relativiteit, toerekening, causaal verband en schade.

• Gedrag is alleen onrechtmatig in relatie tot een bepaalde persoon en diens belangen.

• Een condicio sine qua non-verband verbindt een onrechtmatige gedraging met schade.

• Een daad is onrechtmatig wanneer deze in strijd is met de wettelijke plicht (plichtcriterium).

• Een gedraging is onrechtmatig wanneer er sprake is van een schending van (ongeschreven) zorgvuldigheidsnormen.

• De Hoge Raad heeft factoren geformuleerd die in het algemeen iets zeggen over de zorgvuldigheidsnorm (Kelderluikfactoren).

• Gedrag dat gevaar creëert is alleen onrechtmatig wanneer de waarschijnlijkheid van een ongeval, als gevolg van dit gedrag, zo groot is dat de dader zich daarvan (naar maatstaven van zorgvuldigheid) had moeten onthouden.

• Wanneer meerdere personen samen een onrechtmatige daad plegen jegens een onschuldige derde en ieder van hen als medeveroorzaker van de schade aan is te merken, is er sprake van mededaderschap.

• Wanneer er sprake is van samenlopende omstandigheden waarbij de benadeelde eigen schuld heeft, geldt dat er sprake is van beperkte hoofdelijke aansprakelijkheid.

• Artikel 6:166 BW gaat over de individuele aansprakelijkheid van groepsleden. Dit zorgt ervoor dat individuele leden van een groep, die schade heeft toegebracht, niet aansprakelijkheid kan ontkomen.

• Er zijn drie gevallen te onderscheiden waarop art. 6:166 BW kan worden toegepast: (1) Er is niet zeker wie de schade heeft veroorzaakt, (2) de dader is bekend, (3) er staat vast wie zeker niet als schadeveroorzaker kan worden aangemerkt.

• Er is sprake van nalatigheid in gevallen waarin iemand aansprakelijk is voor: (1) een gevaarlijke toestand die hijzelf niet in het leven heeft geroepen of (2) een door een derde gepleegde onrechtmatige daad.

• Wanneer schade wordt veroorzaakt door een sport of spel geldt een hogere drempel voor aansprakelijkheid, want het meedoen aan sporten brengt nu eenmaal risico’s met zich mee.

• Het kan zijn dat er geen sprake is van onrechtmatig gedrag, maar van een ongelukkige samenloop van omstandigheden. Het gaat in het geval van ongelukkige samenloop om alledaagse situaties waarbij schade ontstaat.

• Onder hinder verstaat men een vorm van overlast (rumoer, stank).

• Eer wordt ook wel aangeduid als een gevoel van eigenwaarde. Een goede naam doelt op de reputatie die iemand heeft. Art. 8 EVRM beschermt de privacy, goede naam en eer. Er is in deze gevallen sprake van een clash tussen het recht op privacy en het recht op vrijheid van meningsuiting. Welk recht zwaarder weegt hangt af van de omstandigheden per geval.

• Hoe kunnen de vereisten van een onrechtmatige daad worden gerelativeerd? (1) Rechters volgen niet altijd het stappenplan van de onrechtmatige daad, (2) de vereisten van art. 6:162 BW zijn niet altijd goed te onderscheiden, (3) de vereisten van het artikel worden niet altijd op dezelfde manier ingevuld, (4) aansprakelijkheid kan ook worden aangenomen wanneer niet aan alle vereisten van het artikel is voldaan.

3. Wat gebeurt er als de verbintenis niet wordt nagekomen? - BulletPoints 3

• De regeling voor de aansprakelijkheid van ouders en voogden kan worden teruggevonden in art. 6:169.

• Bij de vraag of ouders/voogden aansprakelijk zijn voor de gedragingen van kinderen moet een onderscheid worden gemaakt tussen drie categorieën: (1) kinderen jonger dan 14 jaar, (2) kinderen van 14 en 15 jaar, (3) jeugdigen van 16 jaar en ouder.

• De aansprakelijkheid van werkgevers ten opzichte van werknemers is geregeld in art. 6:197 en art. 6:170 BW. Voor aansprakelijkheid moet aan drie vereisten zijn voldaan: (1) er is sprake van een fout van een ondergeschikte, (2) de werkgever moet zeggenschap hebben gehad over de gedragingen waarin de fout was gelegen, (3) door de taakopdracht is de kans op een fout vergroot.

• Binnen art. 6:171 en 172 BW wordt aandacht besteed aan twee categorieën van met de opdrachtgever meewerkende personen: zelfstandige opdrachtnemers en vertegenwoordigers.

• Een bezitter van een roerende zaak kan aansprakelijk zijn voor door die zaak gemaakte schade (art. 6:173 BW).

• Opstal is al wat boven en/of in de grond gebouwd en daarmee duurzaam verbonden is.

• Een bezitter van opstal is aansprakelijk als er sprake is van personen- en zaakschade die door een daarin aanwezig gebrek ontstaat (art. 6:174 BW).

• De kwalitatieve aansprakelijkheid voor schade door gevaarlijke stoffen is geregeld in art. 6:175 -178 BW.

• Wanneer het gaat om schade door een bedrijfs- of beroepsmatig gebruikte gevaarlijke stof, gaat art. 6:175 BW uit van een stelsel van gesegmenteerde kanalisering van aansprakelijkheid.

• De bezitter (en niet de eigenaar) van een dier is aansprakelijk voor de schade die het dier heeft aangericht (art. 6:179 BW). Het gaat in dit geval alleen om eigen gedragingen van het dier.

• Risicoaansprakelijkheid van producenten van gebrekkige roerende zaken jegens consumenten is geregeld in afd. 6.3.3 van art. 6:185-193 BW. Deze regeling ligt in het verlengde van een Europese richtlijn.

• Het is onrechtmatig om een product op de markt te brengen dat bij normaal gebruik, waarvoor het is bestemd, schade toebrengt.

• De WVW (Wegenverkeerswet) houdt een aansprakelijkheid in van de houder van een motorrijtuig, wanneer er schade wordt veroorzaakt bij ongemotoriseerde verkeersdeelnemers. 

• artikel 185 WVW is het belangrijkste om aansprakelijkheid voor verkeersdeelnemers vast te stellen.

• De afwikkeling van verkeersschade staat in het teken van de Wet aansprakelijkheidsverzekering motorrijtuigen (WAM).

4. Hoe zit het met overige aansprakelijkheden? BulletPoints 4

• Consumenten worden beschermd tegen oneerlijke handelspraktijken van professionele wederpartijen die hen kunnen beïnvloeden bij het sluiten van overeenkomsten (afd. 6.3.3A).

• Een overeenkomst die door een oneerlijke handelspraktijk tot stand is gekomen is altijd vernietigbaar.

• Er is sprake van een oneerlijke handelspraktijk wanneer een handelaar op een manier handelt die ingaat tegen het vermogen van een gemiddelde consument om een geïnformeerd besluit te nemen over een overeenkomst.

• Er bestaat een vorm van aansprakelijkheid in de wet vonbreuken op het mededingingsrecht die schade veroorzaken.

• Art. 6:194 BW gaat in op regelingen met betrekking tot misleidende reclame. Het gaat hierbij over (1) een situatie waarbij een ondernemer ten opzichte van een andere ondernemer, (2+3) een mededeling over goederen en diensten openbaar maakt, (4) die misleidend is.

• Vergelijkende reclame, waarbij reclame wordt gemaakt door een concurrent of de door hem aangeboden door hem aangeboden diensten/goederen te noemen, is in principe niet onrechtmatig.

• Artikel 6:196b BW regelt de aansprakelijkheid van een dienstverlener die garanties heeft verstrekt met betrekking tot een elektronische handtekening.

• Artikel 6:196c betreft handelingen die deel uitmaken van ‘diensten van de informatiemaatschappij’. Het gaat daarbij om het opslaan en doorgeven van informatie.

5. Welke soorten schadevergoeding kent de wet? - BulletPoints 5

• In de vestigingsfase staat de vraag centraal of iemand aansprakelijk kan worden geacht.

• In de omvangsfase gaat het om de vraag of er sprake is van een verplichting tot schadevergoeding (afd. 6.1.10 behalve art. 6:107-108 BW).

• Twee beginselen liggen ten grondslag aan afd. 6.1.10: (1) schade moet volledig worden vergoed en (2) schade wordt vergoed door middel van geld.

• Met zuivere vermogensschade wordt bedoeld dat de schade niet te herleiden valt tot personenschade of zaakschade.

• Vermogensschade komt voor vergoeding in aanmerking wanneer er sprake is van: (1) redelijke kosten ter voorkomen of beperking van schade, (2) redelijke kosten om de schade en aansprakelijkheid vast te stellen, (3) redelijke kosten om voldoening buiten rechte te krijgen (incassokosten).

• Immateriële schade wordt niet in alle gevallen vergoed, deze schade valt namelijk vaak niet met geld te compenseren.

• Van persoonsaantasting is sprake wanneer er sprake is van psychisch letsel of ernstige inbreuk op een fundamenteel recht (bijvoorbeeld een inbreuk op privacy).

• De rechter heeft een grote mate van vrijheid wanneer het gaat om het bepalen van de wijze van begroting. Hij mag de schadevergoeding vaststellen op een wijze die overeenkomt met de aard van de schade.

• Art. 6:105 lid 1 BW stelt dat de rechter kan kiezen de begroting uit te stellen of de schade bij voorbaat te begroten wanneer de schade nog niet ingetreden is.

• Wanneer een benadeelde schade heeft geleden, maar ook een voordeel uit de situatie heeft gehaald dan moet dit voordeel bij de vaststelling van de schade in rekening worden gebracht (voordeeltoerekening / voordeelsverrekening).

• De verantwoordelijkheid van het slachtoffer wordt naar voren gebracht in het leerstuk van eigen schuld.

• De regel voor een vergoeding voor vermogensschade als gevolg van personenschade staat beschreven in art. 6:107-108 BW.

• Op 1 januari 2019 is de Wet Affectieschade in werking getreden die ervoor heeft gezorgd dat de vergoedingen in artikel 6:107-108 BW zijn uitgebreid.

• De hoogte van het bedrag van affectieschade is gefixeerd in een AMvB.

• De rechter kan ervoor kiezen de wettelijke verplichting tot schadevergoeding te matigen wanneer dit tot onaanvaardbare gevolgen voor de aansprakelijke leidt.