Ontwikkelingen en effectiviteit in de praktijk van de jeugdhulpverlening - Artikel

Uit eerder onderzoek is naar voren gekomen dat hulpverlening aan jongeren meestal een positief effect heeft op hun problemen. Er is echter wel naar voren gekomen dat het een vakgebied is waar nog verbetering kan plaatsvinden. De problemen die worden genoemd zijn de hoeveelheid uitval, de tevredenheid van jongeren over de resultaten nadat zij jeugdzorg hebben gekregen, het percentage van de jongeren dat geen vooruitgang boekt nadat zij hulp hebben ontvangen en het feit dat er weinig bekend is over het behalen van doelen binnen de hulp.

Binnen de jeugdzorg is het lastig om aan te tonen wat effectief is omdat er veel verschillende interventievormen zijn. Een nieuw gebied in de pedagogiek is Ontwikkeling en Onderzoek (O&O). Zij richten zich op het verbeteren van de jeugdhulpverlening door te kijken naar de praktijk, onderzoek en beleid en deze te combineren.

Ontwikkeling en Onderzoek kan een grote rol spelen bij het ontwikkelen van de effectiviteit van de jeugdhulpverlening. Hun belangrijkste doel is het ontwikkelen van de praktijk van de jeugdzorg, zij helpen deze praktijk zich constant te ontwikkelen en te verbeteren. Zij richten zich op nieuwe methodes en op samenwerking tussen hulpverleners. Ze zijn gefocust op het verbeteren en zijn continu op zoek naar de methoden en strategieën die het beste aansluiten bij de praktijk en de ontwikkeling daarvan. Hierbij wordt rekening gehouden met het feit dat een hulpverlener kennis opdoet tijdens zijn eigen werk, de ervaringskennis. Ook wordt gekeken naar invloeden van buiten de praktijk waarbij kennis en voorschriften worden geboden om het hulpverleningsproces positief te beïnvloeden. Er is dus niet slechts oog voor de informatie van buitenaf maar ook voor de persoonlijke informatie die een hulpverlener opdoet door middel van ervaring.

Gebruik van methode en strategie binnen de hulpverlening

De laatste jaren wordt in de praktijk steeds meer gewerkt vanuit wat in de literatuur en in onderzoek blijkt te werken. Hulpverleners worden getraind om met bepaalde interventies te werken om de interventies zo effectief mogelijk te laten zijn. Deze wijze van verbetering, door middel van wetten, voorschriften en richtlijnen, staat de laatste jaren ter discussie. Jeugdhulpverleners hebben aangegeven het als onprettig te ervaren dat ze zo gestuurd worden. Daarnaast betekent dit niet altijd direct dat de zorg effectiever is. Hulpverleners lijken zo steeds minder vrijheid te krijgen in hun handelen en in hun uitvoering van hulpverlening.

Alle bijscholing en studies van hulpverleners kunnen leiden tot de professionalisering paradox: er worden steeds meer eisen gesteld aan de zorgverlener waardoor de cliënt gaat denken dat je hoogopgeleid moet zijn om problemen te kunnen oplossen en dus weer hogere eisen stelt aan een hulpverlener. De oplossingen hiervoor zouden zijn om de hulpverlener te stimuleren om de patiënt te helpen bij het zelf op lossen van de problemen en om de hulpverlener te laten leren vanuit praktijkervaring. De auteur is daarnaast van mening dat het belangrijk is dat hulpverleners een goede omgang vinden met het groeiende kennisbestand rondom professionele hulpverlening.

Bij vernieuwingen in de zorg is het belangrijk om professionals hierbij te betrekken. Daarnaast is het belangrijk om prestaties inzichtelijker te maken en de vergelijking te maken met anderen. Ook moet er een link gemaakt worden tussen onderzoek en vernieuwing in de praktijk en vice versa. Ten slotte moet gekeken worden naar kleine succesvolle projecten die in kleine stappen uiteengezet kunnen worden en tot resultaat kunnen leiden.

Bij opleiden en ontwikkelen van de kennis en vaardigheden van zorgverleners lijken direct op de professional gerichte strategieën effectief te zijn. Dit lijkt effectiever te zijn dan bijvoorbeeld verspreiding van informatie via tijdschriften. Een methode waar binnen de jeugdhulpverlening nog vrijwel geen aandacht is, is vernieuwing door middel van patiënten. Dit houdt in dat patiënten horen over een nieuwe methode of een nieuw systeem en bij de hulpverlener pleiten voor deze aanpak. Iets wat in de jeugdzorg regelmatig voorkomt, zijn strategieën van organisatorische, financiële of wettelijke aard. Er is hierbij echter vaak weinig oog voor de daadwerkelijke implementatie of evaluatie.

Bij het kijken naar informatieoverdracht in de zorg is het belangrijk om onderscheid te maken tussen de verschillende professionals en vormen van hulpverlening. Hulpverleners hebben zeer verschillende opleidingen en beroepen. Hierdoor is uit onderzoek naar voren gekomen dat de meest succesvolle innovatie werkt op basis van verschillende strategieën omdat op deze manier de kans groter is dat verschillende professionals hiermee aan de slag gaan. Ook wordt er vaak nog weinig onderscheid gemaakt tussen leren vanuit eigen ervaring, leren van buitenaf en de wisselwerking hiertussen.

Koppeling van verbetering in de praktijk met onderzoek en wetgeving

Het is belangrijk dat binnen de jeugdzorg meer duidelijkheid komt over succesfactoren binnen interventies en dat hierbij gekeken wordt naar kennis van binnenuit en kennis van buitenaf. Binnen de hulpverlening dient er gekeken te worden naar het beleid met betrekking tot kwaliteit om zo de effectiviteit te verbeteren. Hierbij kan een onderscheid gemaakt worden tussen algemeen en specifiek werkzame factoren. Voorbeelden van algemeen werkzame factoren zijn een goede relatie tussen de professional en de patiënt, overeenstemming tussen professional en patiënt over probleem, doel en behandelmethode, duidelijke behandeling en interventie, goede werksituatie en gebruik van motiverende technieken. Specifieke factoren zijn hier een aanvulling op en zorgen ervoor dat een interventie of behandelwijze bij de ene persoon of groep personen beter aansluit dan bij een andere. Het is echter belangrijk hierbij te waken voor de professionaliseringsparadox. Het is belangrijk dat de ontwikkeling van de hulpverlener geen probleem is zolang deze gericht is op ‘empowerment’ van cliënten. Volgens de auteur moet de hulpverlener voornamelijk veel ruimte krijgen om op eigen wijze om te gaan met de hulpvraag van een cliënt.

Aan de ene kant wordt vaak gezegd dat hulpverleners meer evidence based moeten werken, aan de andere kant is er geen onderzoeksbeleid. Het is belangrijk dat er meer onderzoek wordt gedaan naar de effectieve factoren binnen verschillende soorten interventies. De interventievormen kunnen dan geclusterd worden en per cluster kunnen werkzame factoren worden toegekend.

De effectiviteit binnen de jeugdhulpverlening dient verder te groeien en ontwikkeld te worden. Door middel van een combinatie van praktijkontwikkeling van binnenuit en buitenaf, onderzoek en beleid dient de effectiviteit van de jeugdhulpverlening te vergroten. Hierbij is het belangrijk dat bekend wordt welke methoden en strategieën binnen de praktijkontwikkeling werken en effectief zijn. Daarnaast moet in kaart worden gebracht welke hulp in de jeugdhulpverlening reeds wordt toegepast en hoe effectief deze hulp is. Deze kennis over wat effectief is, moet op goede wijze gecommuniceerd worden en beschikbaar zijn. Er moet rekening gehouden worden met de algemene voorwaarden die helpen bij goede hulpverlening en er moet oog zijn voor de eigen ideeën en gedachten van hulpverleners over hun hulpverlening. Ten slotte moet er meer oog komen voor onderzoeksbeleid.