Ouderschap en crimineel gedrag. Het effect van het krijgen van een eerste kind op de ontwikkeling van crimineel gedrag - S. de Goede, A. Blokland & P. Nieuwbeerta

Als alles anders wordt, verandert dan ook je criminele gedrag? Eerder onderzoek laat zien dat trouwen doorgaans een dempend effect heeft op crimineel gedrag (Blokland & Nieuwbeerta, 2010). Veel publicaties over trouwen als invloedsfactor op deviant gedrag noemen hierbij in één adem het krijgen van kinderen (Farrington & West, 1995). Kwalitatieve studies suggereren echter dat het krijgen van kinderen wel eens een eigen, zelfstandig effect op crimineel gedrag zou kunnen hebben (Farrall & Calverly, 2006; Moloney e.a., 2009). Zo blijkt uit de levensverhalen van de respondenten uit de Glueck-studie dat ouderschap voor hen belangrijk was bij het stoppen met criminaliteit. Toen echter bij kwantitatieve toetsing gecontroleerd werd voor de invloed van trouwen, bleek het effect van het krijgen van kinderen niet langer significant (Laub & Sampson, 2003). Omdat trouwen en kinderen krijgen vaak kort op elkaar voorkomen, blijft daarom de vraag of er een zelfstandig effect is van kinderen krijgen op crimineel gedrag van de ouders (Farrington & West, 1995).

Het krijgen van kinderen kan zorgen voor een toename van sociale integratie en een verandering van de eigen identiteit en daarmee voor een afname van crimineel gedrag. Sociale integratie vergroot zo de sociale controle en bewerkstelligt differentiële associatie met (de criminaliteitsdefinities van) conventionele anderen. Het succesvol aangaan van een band met conventionele anderen en participatie in conventionele activiteiten worden gezien als belangrijke gebeurtenissen op weg naar de beëindiging van de criminele carrière. Ook kan het krijgen van een kind iemands identiteit veranderen. Ook Skarðhamar en Lyngstad (2009) kwamen met het resultaat dat voor samenwonende en getrouwde vaders de geboorte van een kind in eerste instantie leidde tot een daling in criminaliteit, maar deze daling werd in de jaren hierna teniet gedaan. Dit had te maken met stress en (financiële) lasten die gepaard gaan met ouderschap. Deze kunnen dus helaas ook zorgen voor een toename van crimineel gedrag. Bovendien is het goed mogelijk dat het verband tussen het krijgen van een kind en crimineel gedrag afhankelijk is van het geslacht van de ouder en de sociale timing van het ouderschap (de leeftijd waarop en de situatie waarin men een kind krijgt). Dit artikel onderzoekt wat het effect is van het krijgen van een eerste kind op crimineel gedrag binnen twee jaar na de geboorte van het kind. Er wordt hiervoor gebruik gemaakt van gegevens uit de Criminele Carrière en Levensloop Studie (CCLS).

Om te controleren voor de invloed van stabiele verschillen tussen personen, die mogelijk zowel de kans op het krijgen van een kind als de kans op crimineel gedrag beïnvloeden, worden de data geanalyseerd met behulp van fixed effects-modellen.

Dit alles maakt dat er geen eenduidig beeld bestaat over de effecten van het krijgen van een kind op het criminele gedrag. De eerste hier te toetsen hypothese luidt dan ook: het krijgen van een kind zorgt voor een verandering (een stijging of een daling) van crimineel gedrag.

Het effect van een kind op mannen en vrouwen

Vrouwen ervaren het krijgen van een kind anders dan mannen. Het krijgen van een kind zorgde er bij vrouwen voor dat ze stopten met het gebruik van marihuana en dat hun alcoholafname of afnam. Dit allemaal in tegenstelling tot de mannen. Ook rapporteerden mannen dat het vaderschap (vaak) nogal onverwacht was, wat leidde tot meer stress en verhoogde omgang met peergroepen. Dit leidde weer tot een verhoging van de criminaliteit. Vrouwen lijken dus na het krijgen van een kind meer veranderingen door te maken dan mannen. De tweede hypothese die in dit artikelen besproken zal worden is: het krijgen van een kind zorgt onder vrouwen voor een grotere verandering in crimineel gedrag dan onder mannen.

De sociale timing

De sociale timing van de geboorte van een kind kan belangrijk zijn voor de invloed die ouderschap heeft op het criminele gedrag van de ouder. Sociale timing is een normatief concept dat kijkt naar de culturele verwachtingen over de volgorde waarin en de leeftijd waarop levenslooptransities plaatsvinden. Transities, zoals het krijgen van een kind zonder dat men getrouwd is of het ‘te jong’ krijgen van een kind, kunnen in plaats van toegang bieden tot een volwassen status, juist het omgekeerde effect hebben en een spiraal van negatieve gebeurtenissen starten die goede ontwikkeling steeds verder beperkt. In meerdere studies werd gevonden dat alcoholmisbruik voor een bepaalde leeftijd afnam na het krijgen van een kind, maar voor andere leeftijden het geen effect had. Ook Little e.a. (2009) vonden dat alcoholgebruik afnam na de geboorte van het eerste kind voor jongvolwassen ouders (20+), maar toenam voor tienerouders (19-). Voorlopige conclusie uit voorgaand onderzoek is dat ‘verkeerd’ getimed ouderschap (dat wil zeggen te jong of ongetrouwd) de kans op crimineel gedrag verhoogt ten opzichte van ‘goed’ getimed ouderschap. De derde en vierde hypothese van dit artikel luiden dan ook: het ongetrouwd krijgen van een kind heeft een criminaliteitsverhogend effect vergeleken met het getrouwd krijgen van een kind en het ‘te jong’ krijgen van een kind heeft een criminaliteitsverhogend effect vergeleken met het krijgen van een kind op gemiddelde leeftijd.

Huidige studies

Naast de leeftijd waarop men een kind krijgt, is ook het land waar men woont van toepassing op het wel of niet plegen van criminaliteit. Net als Finland is Nederland een verzorgingsstaat, waar jonge ouders, anders dan in de Verenigde Staten het geval is, aanspraak kunnen maken op sociale voorzieningen, hetgeen de economische strain die gepaard gaat met ouderschap vermindert.

De CCLS-dataset betreft de volledige officieel geregistreerde criminele carrières van een landelijk representatieve steekproef van in 1977 in Nederland veroordeelden.

Door de koppeling tussen criminele carrièregegevens en GBA-informatie omtrent de burgerlijke staat van personen kan in onze analyses rekening gehouden worden met de timing van ouderschap. De beschikbare CBS-gegevens met betrekking tot de gemiddelde leeftijd van ouderschap leveren hiervoor een extra controlemogelijkheid.

Tot slot wordt er bij de analyses gebruik van fixed effects-modellen, waarmee gecontroleerd wordt voor zowel geobserveerde als ongeobserveerde verschillen tussen personen. Hierdoor kunnen gevonden effecten niet worden toegeschreven aan ongeobserveerde stabiele verschillen tussen personen. Dit maakt de conclusies van deze studie sterker dan die van eerdere studies.

Methode

Het effect van het krijgen van kinderen op het criminele gedrag kan niet zomaar onderzocht worden door het criminele gedrag van ouders simpelweg te vergelijken met dat van niet-ouders. Deze beide groepen kunnen op voorhand al verschillen in belangrijke kenmerken die zowel samenhangen met hun kans op ouderschap als met hun kans op crimineel gedrag. Als er inderdaad sprake is van een dergelijk selectie-effect, dan zou bij een eenvoudige vergelijking die invloed van het krijgen van kinderen worden overschat. Om zo goed mogelijk rekening te houden met eventuele reeds bestaande verschillende tussen ouders en niet-ouders maken we bij onze analyses gebruik van het fixed effects-model (Halaby, 2004).

In essentie werkt binnen een fixed effects-model iedere persoon als zijn of haar eigen controlepersoon. Door zich alleen te richten op veranderingen binnen personen wordt gecontroleerd voor zowel geobserveerde als ongeobserveerde stabiele verschillen tussen personen. Nadeel van deze aanpak is dat het hierdoor onmogelijk wordt om op basis van een fixed effects-model uitspraken te doen over effecten van die stabiele persoonsverschillen op crimineel gedrag; bijvoorbeeld of mannen een hogere kans hebben op crimineel gedrag dan vrouwen. Wel kan (door het opnemen van interactievariabelen) worden nagegaan of het effect van het krijgen van een eerste kind op de kans op crimineel gedrag verschillend is voor mannen en vrouwen.

Toetsing van de hypotheses

Na het toetsen van de hypotheses aan de hand van de informatie die was verzameld kwamen er de volgende resultaten uit:

De eerste hypothese die we wilden onderzoeken was: het krijgen van een kind zorgt voor een verandering (een stijging of daling) van crimineel gedrag. De eerste hypothese kon, na toetsing, worden aangenomen. De tweede hypothese in dit artikel luidde: het krijgen van een kind zorgt onder vrouwen voor een grotere verandering van crimineel gedrag dan onder mannen.

Deze hypothese moet echter worden verworpen, aangezien er geen significant effect gevonden werd voor vrouwen. Als derde toetsen we de verwachting dat het ongetrouwd krijgen van een kind een criminaliteitsverhogend effect heeft vergeleken met het getrouwd krijgen van een kind. Ook deze hypothese moet worden verworpen, omdat er geen significant effect gevonden is. Een ander aspect van sociale timing, naast huwelijkse status, is de (kalender)leeftijd waarop iemand een kind krijgt.

De vierde hypothese in dit artikel is het ‘te jong’ krijgen van een kind heeft een criminaliteitsverhogend effect vergeleken met het krijgen van een kind op gemiddelde leeftijd. Ook deze hypothese moest worden verworpen. Het vroeg krijgen van een kind had geen significante resultaten.

Discussie

Kwalitatief onderzoek wijst ouderschap aan als een belangrijk keerpunt in de criminele

carrière. Resultaten van bestaand kwantitatief onderzoek echter, hebben op dit moment nog geen algehele conclusie. De hoofdvraag van dit onderzoek was daarom: wat is het effect van het krijgen van een eerste kind op het criminele gedrag van de ouders binnen twee jaar na de geboorte? Onze resultaten laten zien dat het krijgen van een eerste kind voor mannen de kans op een veroordeling doet afnemen. Het krijgen van een kind heeft geen effect op het criminele gedrag van vrouwen. Opvallend is dat het krijgen van een kind onder getrouwde vrouwen het verlagende effect van trouwen op crimineel gedrag zelfs compleet tenietdoet. In eerdere studies werd enkel een criminaliteitsverlagend effect van ouderschap gevonden voor vaders die met de moeder een huishouden vormden. Voor alleenstaande vaders werd zelfs een toename van deviant en crimineel gedrag geconstateerd.

Tegen de verwachting in blijkt uit deze studie dat vaderschap een grotere afname van crimineel gedrag teweegbrengt voor ongetrouwde vaders dan voor getrouwde vaders. Dit is te begrijpen wanneer we ons realiseren dat veel van de mechanismen die het criminaliteitsdempende effect van vaderschap mogelijk verklaren (toegenomen sociale integratie en controle, differentiële associatie en veranderingen in zelfbeeld en identiteit) ook al van toepassing zijn op het aangaan van een huwelijksrelatie; het additionele effect van kinderen binnen een huwelijk is daarom misschien beperkt. Waarom heeft het krijgen van kinderen voor vrouwen geen invloed op de participatie in criminaliteit? Mogelijk is dat voor vrouwen de negatieve gevolgen van het krijgen van een kind, zoals stress en economische strain, de positieve gevolgen tenietdoen, meer dan dat bij mannen het geval is.

Vrouwen brengen doorgaans meer tijd met de kinderen door en ervaren een grotere zorgplicht. Ook mogelijk is dat vrouwen ook zonder kinderen doorgaans goed opgaan in de samenleving en een groter sociaal netwerk hebben dan mannen. Het krijgen van een kind zou hier dan nog weinig aan toevoegen. Het wel ook voor vrouwen gevonden effect van trouwen zou dan verklaard kunnen worden door de directe sociale controle vanuit de echtgenoot, de controle die, na het krijgen van kinderen, ontbreekt. Verder is het belangrijk op te merken dat we hier te maken hebben met een groep vrouwen die (minimaal één keer) veroordeeld is. Aangezien meer mannen dan vrouwen worden veroordeeld, is voor vrouwen een veroordeling wellicht een sterkere aanwijzing voor achterliggende problematiek dan voor mannen.

Ten slotte kunnen de over het algemeen lage prevalentie van veroordelingen in de criminele carrières van vrouwen en het geringe aantal vrouwen in de steekproef een rol hebben gespeeld, zeker in de modellen waar de effecten van ouderschap verder werden opgesplitst naar burgerlijke staat en leeftijd. Bij de theoretische interpretatie van onze resultaten lopen we echter al snel tegen de beperkingen van de huidige data aan. Een van die beperkingen is dat CCLSdata gebaseerd zijn op officieel geregistreerde gegevens. Tot slot is het van belang nogmaals op te merken dat fixed effects-modellen enkel controleren voor stabiele confounders en niet voor bronnen van selectie die veranderen over de tijd.

Daarom dient men, ondanks de voordelen die fixed effectsmodellen hebben boven het opnemen van geobserveerde controlevariabelen, toch grote voorzichtigheid te betrachten bij het interpreteren van de resultaten in termen van causaliteit.

Verschillende ontwikkelingscriminologische theorieën doen concrete voorspellingen over het effect van ouderschap op crimineel gedrag. Hoewel uit het onderhavige onderzoek blijkt dat ouderschap en criminaliteit althans voor mannen met elkaar samenhangen, blijft op dit moment onduidelijk welke mechanismen aan deze samenhang ten grondslag liggen. Het lijkt bovendien niet onlogisch te veronderstellen dat verschillende, elkaar al dan niet tegensprekende, theorieën op zichzelf juist kunnen zijn, maar dat onder verschillende omstandigheden verschillende mechanismen hun invloed uitoefenen. Toekomstig onderzoek zal, gebruikmakend van gedetailleerde zelfrapportagegegevens, hierin duidelijkheid moeten verschaffen. Een beter zicht op de onderliggende mechanismen kan verder helpen de voor vrouwen afwijkende resultaten beter te begrijpen.