Wat is de planmatige ontwikkeling achter een advies op maat? - Chapter 11

Wat is de Actief Plus interventie?

In dit hoofdstuk staat de fase van interventieontwikkeling in het Model van Planmatige Gezondheidsvoorlichting en Gedragsverandering centraal. Het model wordt toegepast op de ontwikkeling van gecomputeriseerde advies-op-maatinterventies. Gecomputeriseerd advies-op-maat is een techniek die in de gezondheidsvoorlichting en gedragsverandering meer en meer wordt toegepast. De techniek maakt het mogelijk om door middel van computertechnologie de inhoud van de voorlichting af te stemmen op de specifieke kenmerken, opvattingen en gedragingen van de persoon voor wie de voorlichting is bedoeld. De informatie is dus bedoeld voor één persoon. Het verschil met individuele counseling is dat er geen counselor nodig is.

Een voorbeeld van een interventie die gebruikt wordt is de Actief Plus interventie die is gericht op 50-plussers. De basis van het ontwikkelen van een advies-op-maatinterventie is, net als voor het ontwikkelen van andere types interventies, een gedegen analyse van het gezondheidsprobleem, de gerelateerde risicogedragingen en omgevingsfactoren, de risicopopulatie en de determinanten van de risicogedragingen. In de Actief Plus worden persoonlijke kenmerken, opvattingen, behoeften en gedragingen in kaart gebracht, waarna deze worden gescreend in een database met alle mogelijke adviesteksten per kenmerk. Een computerprogramma weet deze gegevens te combineren door middel van een algoritme.

Hoe verloopt de analyse van de gezondheid, risicogedrag en determinanten bij de Actief Plus interventie?

In de eerste fase van de Actief Plus interventie wordt er een analyse gemaakt van de gezondheid, gerelateerde risicogedragingen en omgevingsfactoren, en de determinanten van deze risicogedragingen. Met name bij 50-plussers heeft voldoende beweging positieve gevolgen voor zowel de lichamelijke als mentale gezondheid. 50-plussers zijn de risicopopulatie. Voldoende fysieke activiteit verkleint de kans op cognitieve achteruitgang en depressie, en verhoogt het de kwaliteit van leven. Uit data van de Volksgezondheid Teokomstverkenning bleek dat voornamelijk hart- en vaatziektes en kanker belangrijke doodsoorzaken zijn bij ouderen. Preventieve interventies, zoals Actief Plus, zijn daarom ook van groot belang om de gezondheidsproblemen onder deze leeftijdsgroep zo veel mogelijk te beperken. Een groot deel van de ouderenpopulatie beweegt onvoldoende als we de Nederlandse Norm Gezond Bewegen als maatstaf nemen. Deze stelt dat men minimaal vijf dagen per week, 30 minuten per dag matig tot intensief fysiek actief moet zijn. In Nederland voldoet 42 procent van de volwassenen niet aan deze norm. Onder ouderen van boven de 85 jaar is dit zelfs 67 procent. Ook om deze reden is een interventie van groot belang. 

Er zijn veelvoorkomende determinanten voor dit bewegingsgedrag vastgesteld door middel van literatuurreviews, focusgroupinterviews en een Delphi-studie. Een belangrijke persoonlijke determinant is een lage eigen-effectiviteit. Een veelgenoemde sociale-omgevingsdeterminant is een lage verwachting van steun uit de directe omgeving om gezond bewegingsgedrag vol te houden. Een voorbeeld van een fysieke omgevingsdeterminant veel voorkomt onder de risicopopulatie van Actief Plus is de een lage waargenomen toegang tot voorzieningen om te bewegen. 

Wat zijn de doelen van de Actief Plus interventie?

Gebaseerd op de vastgestelde gegevens zijn er gedragsdoelen opgesteld voor de risicopopulatie: 

• Allereerst moeten 50-plusers die niet aan de beweegnorm voldoen, zich bewust worden van hun tekort aan fysieke activiteit, beginnen met meer bewegen, en dit nieuwe beweeggedragspatroon volhouden.
• Daarnaast moeten 50-plussers die wel aan deze beweegnorm voldoen maar geen zestig minuten per dag actief zijn hun bewegingsgedrag volhouden, en indien mogelijk nog meer gaan bewegen.
• 50-plussers die minimaal zestig minuten per dag fysiek actief zijn, moeten dit beweeggedrag volhouden.

Hoe is de Actief Plus interventie ontwikkeld?

Voor elk van de drie doelen van de Actief Plus interventie zijn speicifieke veranderingsdoelen geformuleerd die gericht zijn op het aanpakken van specifieke gedragsdeterminanten. Zelfmonitoring wordt gestimuleerd om te zorgen dat ouderen zich meer bewust worden van hun eigen beweeggedrag. Eigen-effectiviteit wordt gestimuleerd, omdat het ouderen in staat stelt om voldoende te bwegen. De attitude wordt ook aangepakt, om 50-plussers bewust te maken van de voordelen van voldoende beweging. Intentie van beweging en sociale support worden ook gestimuleerd. Door middel van actieplanning maakt men concrete plannen over wat, waar, hoe en met wie men wil bewegen. Door middel van copingplanning maakt men plannen over wat men kan doen wanneer iets hen belemmert in het beweeggedrag.

In het eerste Actief Plus project is er gekozen op een basis- en omgevingsversie van de interventie te ontwikkelen. In het Actief Plus vervolgproject werd van deze beide versies, die allebei schriftelijk zijn, ook een online versie ontworpen en toegepast. De basisversie van de interventie is gericht op het beïnvloeden van de persoonlijke determinanten van fysieke activiteit. De omgevingsversie van Actief Plus is naast de persoonlijke determinanten ook gericht op het positief beïnvloeden van de omgevingsperceptie. De omgevingsversie wil mensen bewust maken van de beweegmogelijkheden die er zijn in de eigen omgeving. 

Voor een goede verspreiding van de interventie is het belangrijk om te weten via welke kanalen de interventie zou moeten worden ingezet. Actief Plus heeft gekozen voor zowel een schriftelijke verspreiding als een online versie van hun interventie. Er zijn in totaal vier versies van Actief Plus ontwikkeld: een schriftelijke basisinterventie, een schriftelijke interventie met additionele informatie over de beweegmogelijkheden in de eigen omgeving, een online basisinterventie en een online interventie met additionele informatie over de beweegmogelijkheden in de omgeving. 

Voor iedere relevante en veranderbare gedragsdeterminant van beweging zijn interventiecomponenten gekozen. In dit proces is gebruik gemaakt van theoretische methodieken. Zo is voor het bereiken van meer eigen-effectiviteit de theoretische methode van sociale modelling gebruikt. Voor elke determinant is op deze manier een praktische toepassing bedacht die terugkomt in een interventiecomponent van Actief Plus. 

Hoe houden deelnemers Actief Plus vol?

Actief Plus heeft gebruik gemaakt van computer-tailoring voor het uiteindelijke programmaontwerp en de productie van de interventie. Door middel van computer-tailoring wordt het advies dus geheel afgestemd op de kenmerken en behoeftes van het individu. Computer-tailoring maakt gebruik van algoritmes om tot het uiteindelijke advies te komen. Om te achterhalen of de deelnemer mogelijk te maken krijgt met moeilijkheden om het nieuwe bewegingsgedrag daadwerkelijk vol te houden, wordt hij of zij bevraagd tijdens de Actief Plus interventie. Mocht het algoritme een mogelijke barrière opmerken naar aanleiding van de antwoorden van de deelnemer, brengt Actief Plus een advies uit. Deelnemers die aangeven dat ze denken het gedrag wel vol te gaan houden worden positief bekrachtigd.

Deelnemers van de Actief Plus interventies ontvangen in totaal drie keer een advies op maat. Het eerste en tweede advies worden afgestemd op de persoonlijke kenmerken die zijn verzameld door middel van de vragenlijst. Het derde advies baseert zich op de veranderingen die de deelnemer heeft gerealiseerd in zijn of haar dagelijks leven door de toepassing van de Actief Plus interventie.

Hoe is Actief Plus geëvalueerd?

Er is een randomized controlled trial uitgevoerd om de Actief-Plus interventie te evalueren. Uit het onderzoek bleek dat deelnemers meer zijn gaan bewegen als gevolg van de interventie. Subgroepanalyses van dit onderzoek toonden aan dat de interventie niet effectief was voor deelnemers met een gezond BMI en bij deelnemers van ouder dan 65 jaar. Effecten waren positiever voor deelnemers zonder chronische aandoeningen. De uitkomsten van dit onderzoek leidden tot aanpassingen in de Actief Plus interventie. Er werd geen verschil gevonden in waardering van de interventie tussen de schriftelijke en online versie van Actief Plus. De interventie wordt ook als kosten-effectief beschouwd, aangezien er hoge effecten zijn gevonden, en er maar lage kosten zijn.

Hoe wordt Actief Plus toegepast in de praktijk?

GGD's die hebben gewerkt met de Actief Plus methode zijn erg positief over de interventie. De minimale tijd die de interventie was een groot voordeel. Het landelijke Erkenningstraject beoordeelde Actief Plus als een effectieve interventie. Actief Plus wordt sinds 2015 in diverse regio's in Nederland toegepast.