Een narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS) is een aandoening waarbij iemand een overdreven gevoel van eigen belang heeft, een diepgewortelde behoefte aan bewondering en een gebrek aan empathie voor anderen. Mensen met NPS hebben vaak een opgeblazen gevoel van eigen belang, geloven dat ze uniek en speciaal zijn, en eisen voortdurende aandacht en bevestiging. Ze kunnen ook anderen uitbuiten en manipuleren om hun eigen behoeften te bevredigen.

Wat zijn de belangrijkste symptomen van een narcistische persoonlijkheidsstoornis?

• Overdreven gevoel van eigen belang: Mensen met NPS hebben vaak een opgeblazen gevoel van hun eigen belang en geloven dat ze belangrijker en bekwamer zijn dan anderen.
• Behoefte aan bewondering: Ze verlangen voortdurend naar aandacht, bevestiging en complimenten van anderen.
• Gebrek aan empathie: Ze hebben moeite om de gevoelens en behoeften van anderen te begrijpen of om zich daarin te verplaatsen.
• Arogante houding: Ze gedragen zich vaak hautain en neerbuigend naar anderen.
• Gevoel van aanspraak: Ze verwachten dat anderen hen speciaal behandelen en hun wensen inwilligen.
• Uitbuitend gedrag: Ze kunnen anderen uitbuiten en manipuleren om hun eigen behoeften te bevredigen.
• Afgunst: Ze kunnen jaloers zijn op het succes of de bezittingen van anderen.
• Gebrek aan verantwoordelijkheid: Ze nemen vaak geen verantwoordelijkheid voor hun eigen fouten of tekortkomingen, en beschuldigen anderen hiervoor.

Waarom is een narcistische persoonlijkheidsstoornis belangrijk?

Een narcistische persoonlijkheidsstoornis kan leiden tot aanzienlijke problemen in iemands persoonlijke en professionele leven. Mensen met NPS hebben vaak moeite om gezonde relaties te onderhouden, omdat ze egoïstisch, veeleisend en controlerend kunnen zijn. Ze kunnen ook problemen op het werk hebben, doordat ze moeite hebben om met kritiek of tegenslag om te gaan.

Prevalentie in Nederland

De prevalentie van NPS in Nederland is ongeveer 1%. Mannen komen vaker voor dan vrouwen.

Hoe werkt een narcistische persoonlijkheidsstoornis in de praktijk?

De oorzaken van NPS zijn niet volledig begrepen. Mogelijke factoren zijn:

• Genetische factoren: NPS kan vaker voorkomen in families met een voorgeschiedenis van de stoornis.
• Omgevingsfactoren: Een opvoeding waarin overmatige aandacht of bewondering werd gegeven, of waarin kritiek of afwijzing werd ervaren, kan een risicofactor zijn.
• Persoonlijkheidstrekken: Mensen met bepaalde persoonlijkheidstrekken, zoals perfectionisme of extraversie, kunnen vatbaarder zijn voor NPS.

Praktijkvoorbeeld

Een manager, Mark, heeft altijd het gevoel dat hij de slimste en meest capabele persoon in de kamer is. Hij eist voortdurend complimenten van zijn medewerkers en wordt boos als hij kritiek krijgt. Mark heeft moeite om met zijn collega's samen te werken, omdat hij ze als inferieur beschouwt. Hij heeft ook problemen met zijn cliënten, omdat hij arrogant en onbeleefd overkomt. Mark's symptomen wijzen op een narcistische persoonlijkheidsstoornis.

Wat is de behandeling van een narcistische persoonlijkheidsstoornis?

De behandeling van een narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS) is complex en vereist een geïndividualiseerde aanpak. Het doel van de behandeling is om de symptomen van de stoornis te verminderen en het functioneren van de persoon in het dagelijks leven te verbeteren.

Psychotherapie is de meest gebruikte behandeling voor NPS. Er zijn verschillende vormen van psychotherapie die effectief kunnen zijn, waaronder:

• Cognitieve gedragstherapie (CGT): CGT helpt mensen met NPS om negatieve gedachten en overtuigingen over zichzelf en anderen te identificeren en te veranderen. De therapeut leert de persoon ook om gezondere coping-mechanismen te ontwikkelen.
• Schemagerichte therapie: Deze therapie richt zich op het identificeren en veranderen van ongezonde schema's (patronen van denken, voelen en gedragen) die aan de basis liggen van de NPS.
• Overdrachtgerichte therapie: In deze therapie verkent de persoon met NPS de patronen van interactie die hij of zij heeft met de therapeut, en hoe deze patronen overeenkomen met patronen in andere relaties.

Medicatie kan in sommige gevallen worden gebruikt om symptomen van NPS te behandelen, zoals angst of depressie. Medicatie kan de behandeling met psychotherapie ondersteunen, maar het is op zich geen vervanging voor psychotherapie.

Aandachtspunten

• Behandeling van NPS vereist langdurige therapie en is vaak een moeizaam proces.
• Mensen met NPS hebben vaak een gebrek aan inzicht in hun stoornis en zijn niet altijd gemotiveerd om behandeling te zoeken of te volgen.
• Behandeling richt zich op het verminderen van symptomen en het verbeteren van functioneren, niet op het veranderen van de persoonlijkheid.
• Er is geen wondermiddel voor NPS. Behandeling vereist doorgaans een geïndividualiseerde aanpak en samenwerking tussen de persoon met NPS, de therapeut en mogelijk andere zorgverleners.