Wat wordt bedoeld met 'kritisch denken'? 

Iemand die 'kritisch denkt' accepteert de informatie (redeneringen of uitspraken) die hij/zij ontvangt niet klakkeloos, maar gaat zorgvuldig na of deze betwist kan worden. Een voorbeeld: een astronoom uit de 17e eeuw beredeneerde dat Jupiter geen manen dan wel satellieten kon hebben, waar een andere astronoom aangaf deze te hebben waargenomen door zijn telescoop. Niet alleen waren enkele uitspraken feitelijk incorrect, ook zijn beredenering klopte niet. Hij stelde dat satellieten niet waarneembaar zijn met het blote oog, zij daarom geen effect hebben op de aarde en dus niet bestaan. Zwaartekracht is tevens onzichtbaar, maar wel degelijk bestaand.

Een ander voorbeeld betreft een onderzoek naar een verband tussen de doodstraf en het aantal moorden in Amerika. Volgens onderzoekers was hiervan sprake omdat uit data uit verschillende staten bleek dat herinvoering van de doodstraf resulteerde in een afname van het aantal moorden, waar dit aantal opliep ingeval van afschaffing. Zij concludeerden dat de doodstraf een effectief instrument is voor het verminderen van het aantal moorden. Andere onderzoekers betwistten deze conclusie, zij toonden aan dat de data vergelijkbaar is met die van staten waarin de doodstraf niet gehanteerd werd. 

Is kritisch denken lastig?

Velen beschouwen zichzelf als kritisch en denken dat zij een goede radar hebben voor de waarheid. Toch zul je zien dat wanneer je een groep mensen een aantal redeneringen voorlegt, de conclusies uiteen zullen lopen. Lees de onderstaande redeneringen. 

1. Sommige wetenschappelijke artikelen bevatten spelfouten. Sommige Nederlandse artikelen zijn wetenschappelijk. Dus: sommige Nederlandse artikelen bevatten spelfouten. 
2. Als mijn theorie correct is, komt mijn verwachting uit. Mijn verwachting komt uit. Dus: mijn theorie is correct. 

Een conclusie is geldig of ongeldig. In het geval van bovenstaande redeneringen zijn er vier opties: 1) de eerste conclusie is geldig, 2) de tweede conclusie is geldig, 3) allebei de conclusies zijn ongeldig, en 4) allebei de conclusies zijn geldig. Antwoord: allebei de conclusies zijn ongeldig (zie hoofdstuk 4).

Kritisch denken kan lastig zijn, maar iedereen kan het leren. Het is van belang te oefenen en een aantal zaken te onthouden. Relevant is tevens dat je niet klakkeloos redeneringen en uitspraken voor waar aanneemt. Vraag jezelf continu af: is dit argument wel juist? Is het de juiste conclusie? Kan ik er werkelijk niets tegenin brengen?

Wat heb je aan de vaardigheid 'kritisch denken'? 

Van de vaardigheid kritisch denken zul je ook in je dagelijkse leven profiteren. Het is niet alleen handig voor je carrière, maar ook bij het doen van een grote aankoop, het afwegen van de voors en tegens wanneer je een medische ingreep overweegt etc. Gedurende je opleiding of carrière kan het uitvoeren van een onderzoek vereist zijn. Je moet dan in staat zijn de onderzoeksconclusies kritisch te analyseren. Om de eisen die de wetenschap stelt aan een degelijk onderzoek te begrijpen moet je kritisch kunnen denken.