Werkgroep algemene rechtsleer week 3 (2016/2017)

A. Dworkin en coherentie

1. Briain Jansen (behoort niet tot de voorgeschreven literatuur) stelt dat in de visie van Dworkin rechtsregels ‘slechts betekenis [krijgen] als onderdeel van het recht als een samenhangend en integer geheel.’

Leg uit welke rol samenhang, oftewel coherentie, speelt in de theorie van Dworkin. Rechtsbeginselen moeten passen en een rechtvaardiging geven bij het rechtssysteem. Dit maakt het tot een coherent en consistent geheel.

2. Eén van de punten waarop Dworkins theorie veel is aangevallen is precies de rol van coherentie. Critici (waaronder de hedendaagse ‘opvolgers’ van het rechtsrealisme, de Critical Legal Scholars, maar ook een hedendaagse leerling van Hart, namelijk Joseph Raz) stellen dat een omvattende coherente interpretatie van het recht helemaal niet mogelijk is.

Heeft u een vermoeden waar zij die kritiek op stoelen? (Staat niet vermeld in de stof, maar wellicht heeft u een idee!). Dworkin hanteert de constructieve interpretatie. Kenmerkend voor de constructieve interpretatie is dus dat rechtsregels, beginselen en de conceptie van moraal een onlosmakelijk geheel vormen. Uit de conceptie van moraal kan je volgens Dworkin beginselen halen. Door middel van de beginselen kan je volgens Dworkin de gaten in het recht dichten. De moraal die in de samenleving leeft kan echter veranderen. Doordat de moraal in de samenleving kan veranderen zullen de beginselen die je uit de moraal kan destilleren derhalve ook veranderen. Doordat de beginselen en de moraal veranderen zal derhalve ook het enige juiste antwoord veranderen. De gaten in het recht worden elke keer opgelost door beginselen die zijn veranderd, doordat de moraal in de samenleving ook is veranderd.

Er zijn ook mensen die stellen dat het recht een lappendeken is van verschillende beginselen en dat je derhalve ook strijdigheden hebt in het recht.

B. Interpretatieve vraagstelling

In het schema van ‘het landkaartje’ is de interpretatieve vraag precies op de grens tussen descriptieve en normatieve vragen geplaatst. Kunt u dit uitleggen in het licht van de stof van deze week? Dworkin doet vooral normatieve uitspraken over wat een juiste rechterlijke beslissing is. Dworkin doet eveneens interpretatieve uitspraken. Dworkin probeert het recht uit te leggen als een coherent en consistent geheel. De nadruk ligt op het normatieve en het interpretatieve element.

C. Dworkin en het Elektriciteitsarrest

Een belangrijke uitspraak over de thematiek van interpretatie is het Elektriciteitsarrest (HR 23 mei 1921, NJ 1921, 564), waarin de Hoge Raad

 tot de slotsom komt dat onder ‘enig goed’ in de omschrijving van diefstal in art. 310 WvSr ook elektrische energie gerekend moet worden.

Vorige week hebben we gevraagd hoe vanuit Harts theorie over de bepaaldheid van het recht de redenering van de Hoge Raad in het Elektriciteitsarrest geanalyseerd kan worden. Nu vragen we u een analyse vanuit de theorie van Dworkin te geven. In dit arrest ging het om een tandarts die elektriciteit aftapte. De vraag was of de elektriciteit aangemerkt kon worden als een goed. Dit was het geval, omdat het een vermogensobject was. Vanuit de theorie van Dworkin zou je een beroep kunnen doen op het schadebeginsel. Je dient een ander immers geen schade te berokkenen. Je zou ook een beroep kunnen doen op andere rechtsregels waarin dit beginsel tot uitdrukking komt. Je zou misschien kunnen zeggen dat de HR het wegnemen van elektriciteit op een lijn stelt met een goed. De uitspraak van de HR sluit in die zin goed aan bij eerdere uitspraken waarin iemand is veroordeeld voor diefstal. Bovendien keuren wij het wegnemen van elektriciteit niet goed.

D. Recht en moraal bij Dworkin

Vorige week is de verhouding tussen rechtsregels en morele regels bij Hart aan de orde gekomen. Wat is Dworkins positie ten aanzien van de verhouding tussen rechtsregels en morele regels? Waarin zit het cruciale verschil met Harts positie?  Hart stelt dat recht en moraal niet onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. Het recht kan volgens Hart de moraal weerspiegelen, maar er is geen noodzakelijk verband. Volgens Hart zijn er bovendien ook regels die niets met moraal te maken hebben. Volgens Dworkin is het recht een naadloos geheel. De gaten in het recht worden opgevuld door middel van de constructieve theorie. Deze theorie houdt in dat de regels, beginselen en de politieke moraal een onlosmakelijk geheel met elkaar vormen. In het geval er onduidelijkheid bestaat dien je te kijken naar de politieke moraal. Uit de politieke moraal kan men een aantal beginselen destilleren. Aan de hand van deze beginselen kunnen de gaten in het recht opgevuld worden. Het verschil zit hem er dus in dat moraal en recht volgens Hart niet onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, bij Dworkin is dat wel het geval.

Volgens Hart wordt een norm een rechtsregel door de bron. Een regel is een rechtsregel als deze te herleiden is tot een secundaire regel. De regel moet door het bevoegde orgaan zijn vastgesteld op basis van de secundaire regel. Op grond van deze toets is de moraal geen criterium. Er is een geen verband. De naziwetten waren ook vastgesteld op basis van secundaire regels, maar het waren geen morele regels. Dworkin zou daarop zeggen dat de beginselen meegewogen moeten worden. De beginselen hebben volgens Dworkin een moreel gehalte, waardoor er geen sprake is van een scheiding tussen recht en moraal. Volgens Dworkin is de test van Hart niet voldoende. Als we willen weten wat een norm tot een rechtsregel maakt is het niet voldoende om na te gaan wat de bron van die rechtsregel is. Sommige onderdelen van het recht zijn niet in wetten vastgelegd. In dat geval gaat het om ongeschreven beginselen. Deze beginselen kunnen we vinden als we het rechtssysteem als geheel gaan interpreteren en daarbij op zoek gaan naar samenhang. Dat betekent dus ook dat rechtsregels die in strijd zijn met morele beginselen buiten toepassing moeten gelaten, ook al zijn ze vastgesteld op basis van een secundaire regel.