Curatoren Air Holland I BV/Stichting Garantiefonds (HR 03-12-2010, NJ 2010, 651)

Casus

I.c. gaat het om een geschil tussen de werkgever Air Holland I B.V. en zijn werknemers (de piloten) verenigd in de Vereniging van Nederlandse Vliegers (VNV). Air Holland heeft vanaf mid 2002 geen salaris meer betaald aan haar piloten. Verder heeft het ook niet de premies aan de pensioenverzekeraars betaald waardoor deze verzekeringen door de verzekeraars zijn geroyeerd. VNV heeft Air Holland meermalen gesommeerd o.a. de achterstallige salarissen, en premies te betalen. Air Holland heeft dit niet gedaan. In december 2003 zijn Air Holland en Holland Exel een samenwerkingsovereenkomst aangegaan waardoor Air Holland per 1 januari 2004 aan Exel is overgedragen. Air Holland heeft de piloten geïnformeerd dat zij bij Exel in dienst zouden zijn en dat Air Holland zou zorgen voor de ‘normale eindafrekening’ van het dienstverband. Dit zou inhouden de betaling van achterstallig salaris, vakantiedagen, pensioenpremies etc. Hierna is VNV een procedure gestart om Air Holland te dwingen de toegezegde betaling van de eindafrekening te bewerkstelligen. Ook heeft VNV ten laste van Air Holland derdenbeslag doen leggen onder D-Reizen. Ook heeft VNV een enquêteprocedure bij de Ondernemingskamer gestart. Ter beëindiging van deze enquêteprocedure hebben Air Holland, Exel en VNV een vaststellingsovereenkomst gesloten waarin zij een regeling hebben getroffen over de voldoening van de achterstallige betalingen aan de piloten. Deze regeling hield in dat Exel en VNV gezamenlijk de Stichting Garantiefonds Vliegers Air Holland op zouden richten. Het doel van de Stichting was de betaling van de schulden van Air Holland aan de piloten en VNV. Ook zou de Stichting regres nemen op Air Holland of derden ter zake van de betaalde schulden, in het kader waarvan de piloten de Stichting zouden subrogeren in hun rechten.

Na de oprichting hebben de piloten een vordering van circa € 1.600.000 bij de Stichting ingediend. Een dag na de oprichting van de Stichting is surseance van betaling aan Air Holland verleend, waarna het faillissement van Air Holland is uitgesproken. De curatoren van Air Holland waren van oordeel dat het sluiten van de vaststellingsovereenkomst door Air Holland als paulianeus was aan te merken omdat dit een onverplichte rechtshandeling zou zijn geweest en overigens aan de vereisten van art. 42 Fw was voldaan. Zij hebben de vernietiging van de betaling van Air Holland aan de Stichting en de aan deze betaling ten grondslag liggende vaststellingsovereenkomst op grond van de pauliana van art. 42 Fw ingeroepen.

Volgens het Hof kon de vaststellingsovereenkomst niet door de curatoren worden vernietigd op grond van art. 42 Fw, omdat geen sprake is van het aangaan van een onverplichte rechtshandeling.

Hoge Raad

De Hoge Raad constateert dat de rechtbank oordeelde dat het aangaan van de vaststellingsovereenkomst een onverplichte rechtshandeling was en dat de grief in appèl tegen dit oordeel was gericht. De Hoge Raad oordeelt vervolgens dat het hof had moeten oordelen over de vraag of er een rechtsplicht bestond om de vaststellingsovereenkomst aan te gaan. Volgens de Hoge Raad was dit niet het geval.

De Hoge Raad houdt vast aan de het criterium van de ‘rechtsplicht’. Is die rechtsplicht er niet, dan is de handeling onverplicht en valt zij onder het regime van art. 42 Fw. Dit is niet anders als de rechtshandeling ten doel had een opeisbare vordering te voldoen.

Met andere woorden, voor het voldaan zijn aan de eis van onverplichtheid, is de aard van de rechtshandeling niet relevant.