NHG-standaarden - Geneeskunde - Thema: Ogen

Epidemiologie

Een rood oog is bij ongeveer 13 per 1000 patiënten in de huisartsenpraktijk de contactreden.

Oorzaken

Meestal treedt een rood oog op t.g.v. infectie, allergie of trauma. De uitingsvormen kunnen worden onderverdeeld in (blefaro)conjunctivitis, (epi)scleritis, keratitis, subconjunctivale bloeding, iridocyclitis, acuut glaucoom en roodheid ten gevolge van een trauma. Alarmsymptomen bij een rood oog zijn pijn, visusdaling, en lichtschuwheid, deze symptomen kunnen duiden op visusbedreigende aandoeningen.

Conjunctivitis

Bij conjunctivitis is het bindvlies van het oog ontstoken, dit geneest meestal spontaan binnen een week. Het kan gepaard gaan met blefaroconjunctivitis (een ontsteking van de oogleden) of een kerato-conjunctivitis (ontsteking van de cornea). De aandoening wordt meestal veroorzaakt door een virus of een bacterie. De combinatie van dichtgeplakte oogleden bij het wakker worden, het ontbreken van jeuk en het ontbreken van eerdere episoden van conjunctivitis maakt een bacteriële oorzaak waarschijnlijk. Uitgesproken jeuk en een eerder doorgemaakte conjunctivitis maken een bacteriële verwekker onwaarschijnlijk. Bacteriële conjunctivitis begint meestal aan één oog en breidt zich na enkele dagen uit naar het andere oog. De voornaamste bacteriële verwekkers zijn streptokken, Haemophilus influenzae en staphylokokken. Bij kinderen is H. influenzae vaker een veroorzaker.

Een virale conjunctivitis wordt doorgaans veroorzaakt door een adenovirus, de klachten verergeren dan in 4 tot 7 dagen en verdwijnen binnen 10 dagen. Meestal gaat een adenovirusinfectie gepaard met verkoudheid, keelklachten en preauriculaire lymfadenopathie.

Behandeling met antibiotica hoeft alleen overwogen te worden als de patiënt veel hinder heeft van de klachten, de klachten 3 dagen na het ontstaan nog niet afnemen of de patiënt bekend is met eerder vastgesteld cornea-afwijkingen. Daarnaast is het alleen nuttig als de conjunctivitis (vermoedelijk) bacterieel is. Indien behandeling geïndiceerd is, wordt gekozen voor een lokaal antibioticum, de voorkeur gaat uit naar chlooramfenicol oogzalf 1% 2-4 dd, dit moet gebruikt worden tot 48 uur nadat de symptomen zijn verdwijnen. Verder kan eventueel secreet verwijdert worden met ongekookt leidingwater.

Wanneer er binnen 72 uur na het starten van antibiotische behandeling geen verbetering optreedt vindt er herbeoordeling plaats. Indien de diagnose niet bijgesteld wordt kan gekozen worden voor een ander preparaat, bijvoorbeeld polymyxine B/trimethoprim oogzalf of oogdruppels. Indien het een virale conjunctivits betreft dan worden adviezen omtrent hygiënische maatregelen gegeven, om het risico op verspreiding van de infectie naar het andere oog en naar huisgenoten te verkleinen. Wanneer het een herpes-simplex-conjunctivitis betreft dan wordt er behandeld met aciclovir-oogzalf 5 dd 1 cm zalf. De patiënt wordt elke 3 dagen gecontroleerd, er wordt dan gevraagd naar eventuele alarmsymptomen en de cornea wordt beoordeeld door aankleuring met fluoresceïne.

Keratitis / keratoconjunctivitis

Een keratitis o.b.v. een infectie met herpes-simplex-virus kan visusbedreigend zijn. Een primaire HSV-infectie kenmerkt zich door een blefaroconjuncitivtis, maar deze kan zich uitbreiden tot een keratitis. Hierbij kunnen tevens recurrente HSV-infecties optreden, na reactivering van het latent aanwezige virus.

Allergische conjunctivitis

Dit is een IGE-gemedieerde allergische reactie op omgevingsallergenen (bijv. pollen of huisstofmijt). Symptomen kunnen zowel intermitterend als vrijwel continu aanwezig zijn. de symptomen zijn doorgaans dubbelzijdig. Het komt vaak voor i.c.m. rhinitis.

De behandeling bestaat uit voorlichting van de patiënt betreffende allergenen. Niet-medicamenteus kunnen koude kompressen verlichting bieden. Verder kunnen antihistaminicum-oogdruppels voorgeschreven worden, zoals azelastine 2-4 dd1 druppel. Indien dit onvoldoende effect heeft kunnen prednisolon-oogdruppels 0,5 3-4 dd 1 druppel, gedurende maximaal 3 dagen, toegevoegd worden. Indien er frequent recidieven zijn kan er overgegaan worden op een onderhoudsbehandeling met antihistaminicum-oogdruppels, bij onvoldoende effecgt kan dit gecombineerd worden met een oraal antihistaminium.

Conjunctivitis door contactallergie

Ontstaat bij een overgevoeligheid van het oog en de huid rond de ogen voor bijv. cosmetica, oogdruppels of lenzenvloeistof. Na beëindiging van applicatie van dergelijke stoffen verdwijnt het beeld snel. De behandeling bestaat uit voorlichting omtrent veroorzakende stoffen. Medicamenteus kunnen er nafazoline oogdruppels 0,25% 1-4 dd 1 druppel voorgeschreven worden, om zwelling en vaatverwijding te verminderen. Indien de klachten hevig zijn kunnen er prednisolon-oogdruppels 0,5% 3-4 dd 1 voorgeschreven worden.

Keratoconjunctivitis sicca

Dit betreft een beschadiging van de conjunctiva en meestal ook de cornea die ontstaat bij droge ogen. Het wordt meestal gezien bij ouderen en er is een verhoogd risico op ooginfecties. Het kan ook onderdeel zijn van een auto-immuunaandoening (bijv. de ziekte van Sjögren, reumatoïde artritis of SLE), t.g.v. het dragen van contactlenzen of als bijwerking van bepaalde medicamenten. Medicamenteuze behandeling bestaat uit het voorschrijven van kunsttranen, bijvoorbeeld carbomeer-ooggel of hypromellose-oogdruppels 0,3% zn 3-4 dd 1 druppel. Het effect hiervan is sterk individueel bepaald, bij onvoldoende effect kunnen andere preparaten geprobeerd worden.

Blefaritis / blefaroconjunctivitis

Dit is een ontsteking van de haarzakjes van de wimpers en van de talgkliertjes. Het kan veroorzaakt worden door stafylokokken, maar komt ook voor bij seborroïsch eczeem en HSV. Deze aandoening kan leiden tot verminderde talgproductie, wat weer kan leiden tot droge ogen en daardoor tot keratitis punctata (kleine laesies in het cornea-epitheel).

Niet-medicamenteus kunnen de oogleden tweemaaldaags gepoetst worden met natte wattenstokjes met babyshampoo en vervolgens gereinigd worden met water. Indien dit onvoldoende effect heeft kan lokaal fusidinezuur-ooggel 2dd 1 druppel worden toegepast.

Subconjunctivale bloeding / hyposphagma

Dit is een bloeding onder de conjunctiva, die kan ontstaan t.g.v. trauma, hoesten of persen. De behandeling bestaat uit uitleg over dat het een onschuldige aandoening betreft die binnen 2-3 weken vanzelf oplost. Behandeling met kunsttranen is alleen nodig als de conjunctiva sterk uitpuilt.

Episcleritis

Dit betreft een enkelzijdige ontstekingsreactie van het diepe conjunctivale weefsel en de oppervlakkig laag van de sclera. Het kan optreden bij systemische aandoeningen, maar meestal is de oorzaak onbekend. Het geneest zonder behandeling meestal binnen enkele weken, wel zijn er vaak recidieven. Indien er weinig klachten zijn is er geen behandeling nodig. Koude oogkompressen kunnen eventueel verlichting geven. Wanneer koude kompressen bij klachten onvoldoende effect hebben kunnen er gedurende maximaal 3 dagen prednisolon-oogdruppels 0,5% 3-4 dd 1 druppel worden gegeven. Bij recidiverende episcleritis moet worden doorverwezen naar de internist i.v.m. mogelijk onderliggende systemische aandoeningen.

Iridocyclitis / uveitis anterior

Een ontsteking van de iris en het corpus ciliare. Indien niet behandeld kan dit leiden tot verklevingen van de achterkant van de iris met de lens, wat kan leiden tot secundair glaucoom.

Acuut glaucoom

Dit wordt veroorzaakt door acute verhoging van de IOD. Zonder behandeling kan dit binnen enkele uren leiden tot totaal verlies van het gezichtsvermogen van het aangedane oog.

Oogtraumata

Een oogcontusie kan aanleiding geven tot bloedingen onder de conjunctiva, in de voorste oogkamer en in het glasvocht, ook kunnen inwendige structuren beschadigd raken, waardoor visusdaling kan ontstaan. Een bloeding in de voorste oogkamer kan leiden tot een verhoogde IOD met corneatroebeling of secundair glaucoom als gevolg.

Bij chemische oogtraumata, ooglidruptuur, visusdaling, hyphaema, pupilveranderingen, verstoorde pupilreacties, gestoorde oogbewegingen, lichtflitsen, dubbelzien, oribtafractuur of een “high velocity” trauma moet worden doorverwezen naar de oogarts. Patiënten die geen doorverwijzing behoeven komen de volgende dag op controle bij de huisarts.

Cornea-erosie

Cornea-erosie is een beschadiging van het hoornvlies, die meestal leidt tot tranenvloed, fotofobie, blefarospasme en een corpus-alienumgevoel. Tot het defect gesloten is wordt een cornea-erose behandeld met antibiotische oogzalf (zelfde als bij bacteriële conjunctivitis).

Keratoconjunctivitis fotoelectrica

Door overmatige blootstelling aan UV-straling kan keratoconjunctivitis fotoelectrica ontstaan. Klachten hierbij bestaan uit pijnlijke, branderige ogen en lichtschuwheid, deze klachten verdwijnen binnen 24 uur. Bij ernstige pijnklachten kunnen oxybuprocaïne 0,4% oogdruppels gegeven worden door de huisarts zelf. Eventueel kan orale pijnstilling in de vorm van paracetamol gegeven worden.